Schelphoek

Plaats
Verdwenen plaats
Schouwen-Duiveland
Zeeland

schelphoek_oude_zeedijk_toen_kopie.jpg

Bij de watersnoodramp van 1953 is een groot gat geslagen in de oude zeedijk bij Schelphoek. Het gat was te groot om te dichten. De nieuwe dijk is daarom verder landinwaarts gelegd. (© Hans van Embden)

Bij de watersnoodramp van 1953 is een groot gat geslagen in de oude zeedijk bij Schelphoek. Het gat was te groot om te dichten. De nieuwe dijk is daarom verder landinwaarts gelegd. (© Hans van Embden)

schelphoek_sluitcaisson_1953_kopie.jpg

In Schelphoek is na de watersnoodramp een ruim vier km lange ringdijk aangebracht, die is gesloten met caissons. De laatst aangebrachte caisson steekt nog altijd boven de dijk uit. Dit is het opschrift op het sluitcaisson. (© Hans van Embden)

In Schelphoek is na de watersnoodramp een ruim vier km lange ringdijk aangebracht, die is gesloten met caissons. De laatst aangebrachte caisson steekt nog altijd boven de dijk uit. Dit is het opschrift op het sluitcaisson. (© Hans van Embden)

schelphoek_nu_waterrijk_natuurgebied_kopie.jpg

De Schelphoek is tegenwoordig een waterrijk natuur- en recreatiegebied waar allerlei dier- en plantensoorten goed gedijen. (© Hans van Embden)

De Schelphoek is tegenwoordig een waterrijk natuur- en recreatiegebied waar allerlei dier- en plantensoorten goed gedijen. (© Hans van Embden)

schelphoek_strao_rijden_kopie.jpg

De jaarlijkse traditie van het straôrijden op Schouwen wordt vier weken voor Pasen afgesloten op de Schelphoek. Wat dit inhoudt, kun je lezen onder de link in het hoofdstuk Jaarlijkse evenementen. (© Hans van Embden)

De jaarlijkse traditie van het straôrijden op Schouwen wordt vier weken voor Pasen afgesloten op de Schelphoek. Wat dit inhoudt, kun je lezen onder de link in het hoofdstuk Jaarlijkse evenementen. (© Hans van Embden)

Schelphoek

Terug naar boven

Status

- Schelphoek is een voormalige buurtschap* in de provincie Zeeland, op het schiereiland en in de gemeente Schouwen-Duiveland. T/m 1960 gemeente Serooskerke. De buurtschap viel, en het huidige natuur- en recreatiegebied valt, ook onder dat dorp.
* D.w.z. de woonbebouwing is er verdwenen, daarom is het strikt genomen geen buurtschap meer, maar de naam is ter plekke nog wel in gebruik bij en in de regio bekend van het gelijknamige natuur- en recreatiegebied en het idem hotel-restaurant. Verder is er in het gebied nog een groepsaccommodatie en een snackbar.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Op de gemeentekaart van Kuijper uit 1866 wordt de naam gespeld als Schelhoek.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Schelphoek lag Z van het dorp Serooskerke. Ter plekke is nog sprake van een gelijknamige straatnaam, en een gelijknamig natuur- en recreatiegebied.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Vlak voor de buurtschap Schelphoek op 1 februari 1953 in de golven verdween, had zij ca. 60 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In 1903 wordt het haventje de Schelphoek Z van Serooskerke aangelegd, om de suikerbieten uit de grote Polder Schouwen per schip te kunnen afvoeren naar de suikerfabrieken in West-Brabant. Zoals er in de regio meer van die 'bietenhaventjes' waren. Meestal niet veel meer dan een loskade met een havenplateau en een weegbrug. Ook hier stonden tussen de zeedijk en een wat hoger gelegen weg een paar huizen, een cafeetje en een gemaal. En iets verderop wat verspreide boerderijen.

Op 1 februari 1953 is het buurtschapje verwoest door de Watersnoodramp, een zwarte bladzijde in de geschiedenis van veel Zeeuwse kernen en zeker ook voor Serooskerke. In deze rampnacht slaat een schip door de storm tegen de dijk van de Schelphoek, waardoor een gat in de dijk ontstaat. Dit stroomgat, dat achteraf het grootste in het hele rampgebied blijkt, is nooit gedicht. Daarvoor was het te groot. In augustus, een half jaar na de ramp, heeft het gat een oppervlakte van 520 meter breed en is het 38 meter diep. Ca. 200 ha landbouwgrond moet worden prijsgegeven aan de zee. In dit gebied, het ligt nu achter de ringdijk, woonden ca. 60 mensen. Sommigen van hen kunnen ternauwernood voor het aanstormende water vluchten, anderen komen om in de golven van de Oosterschelde.

Om het gebied is een ruim 4 km lange ringdijk aangebracht, die is gesloten met caissons. De laatst aangebrachte caisson steekt nog altijd boven de dijk uit en is een prima uitkijkpunt. De nieuwe dijk is een flink stuk teruggelegd en vanaf die dijk zijn de restanten van de oude dijk, met in het midden de gapende opening, goed te zien. Na de ramp is het haventje nog gebruikt als werkhaven voor de Oosterscheldekering. In het artikel 'Het drama van de Schelphoek' wordt uitvoerig beschreven hoe de Watersnoodramp voor wat Schouwen betreft hier is ontstaan en wat hij hier heeft aangericht aan de mensen, dieren en bebouwing.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Eind 2016 heeft de gemeenteraad de Gebiedsvisie Schelphoek - inclusief het inventarisatiedocument en de notitie inspraakreacties - vastgesteld. De raad heeft daarbij de keuze gemaakt voor scenario 2 zoals opgenomen in de gebiedsvisie. Binnen dit scenario zijn de volgende kaders meegegeven: de natuurlijke en landschappelijke uitstraling van het gebied blijft behouden; op de locatie waar momenteel hotel-restaurant De Schelphoek staat, mag nieuwbouw gerealiseerd worden in lintbebouwing.

Deze nieuwbouw mag bestaan uit 2 bouwlagen met daarboven een kap-dakconstructie waarbij het is toegestaan dat de kap boven de dijk uit steekt. Eigenaar Rijk Bosland van hotel-restaurant De Schelphoek wil op de bovenste verdieping het restaurant met buitenterras onderbrengen, zodat kan worden gegeten met zicht op de Oosterschelde. De nieuwbouw beoogt medio 2018 van start te gaan. Het hotel gaat maximaal 60 kamers omvatten. Ter vervanging van de huidige standplaats van Fritureluur wordt een bouwblok toegekend voor een permanente snackbar.

Het initiatief ligt bij betrokken (markt)partijen; de gemeente wacht initiatieven af, geeft partijen de ruimte en neemt een regisserende rol op zich. Met betrekking tot deze regisserende rol heeft de gemeenteraad besloten dat de gemeente het initiatief neemt om (markt)partijen bij elkaar te brengen. Het doel daarvan is om samen met deze partijen tot de volgende resultaten te komen: het gebied rond het havenplateau wordt geschikt gemaakt voor dagrecreatie, met in ieder geval een toiletvoorziening; de botenhelling wordt aangepast zodat deze voldoet aan de huidige eisen; het strandje van Schelphoek wordt toegankelijk gemaakt voor kleinschalige dagrecreatie.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- De jaarlijkse traditie van het Straô rijden op Schouwen wordt 4 weken voor Pasen afgesloten op de Schelphoek.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Bij het herstel van de schade als gevolg van de onder Geschiedenis beschreven Watersnoodramp, wordt een groot deel van de verdronken buurtschap buitengedijkt, en zo ontstaat het huidige natuur- en recreatiegebied de Schelphoek. Langs de ringdijk staan veel olijfwilgen. Staande op de dijk heb je goed zicht op de vele vogels die op de slikken en platen naar eten zoeken of zich bij hoogwater terugtrekken op de hoogste delen. Staatsbosbeheer heeft hier kort na de ramp een bos aangeplant. Hier broeden meer dan 60 soorten vogels waaronder nachtegalen, grote bonte spechten en uilen. In het voorjaar groeien hier de meidoornstruiken en de oude stokroos en op de bodem van de lager gelegen kreek tref je zeekraal en schorrenkruid aan.

Dankzij het aanwezige zout in de binnendijkse kreek vriest deze bijna nooit dicht zodat je, ook in de winter, aldoor watervogels aantreft. De kans is groot dat je de dodaars onder water naar voedsel kunt zien duiken. Buitendijks kun je, afhankelijk van het seizoen, duizenden kustvogels aantreffen. In de baai van Schelphoek is door Rijkswaterstaat een broedeiland voor visdieven aangelegd. Het eiland ligt bovenop een caisson, dat nog dienst heeft gedaan bij de uitvoering van de Deltawerken. Kustvogels kunnen er eieren leggen en jongen grootbrengen. Het is raadzaam, indien je een vogelliefhebber bent, een verrekijker mee te nemen naar dit gebied.

Er is een gemarkeerde wandelroute rondom de binnendijkse kreek en op de dijk. Voor de kinderen is er een leuke 'zoek je weg wandeling' uitgezet. De Schelphoek is ook een uitstekende en zeer mooie locatie om te vissen. Voor de sportvisser is hier beekforel en regenboogforel uitgezet. Daar heb je wel een vergunning voor nodig, die je bij de VVV's kunt verkrijgen. Rondom de kreek zijn ligweiden aangebracht en ook zwemmen is toegestaan.

Reactie toevoegen