- Schifpot is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streken Westerkwartier en Middag-Humsterland en de gemeente Westerkwartier. T/m 1989 gemeente Ezinge. In 1990 over naar gemeente Winsum, in 2019 over naar gemeente Westerkwartier.
- De buurtschap Schifpot, valt ook voor de postadressen, onder het dorp Feerwerd.
- De buurtschap heeft vermoedelijk pas medio jaren negentig plaatsnaamborden gekregen. In de atlassen staat het (nog) niet als plaatsnaam, alleen als huisnaam.
Terug naar bovenSpelling
In de provincie-atlas Groningen (1) staat de hoeve aan de Garnwerder kant van het Aduarderdiep te boek als Schifpot, maar er staan plaatsnaamborden De Schifpot. Alle oude vermeldingen, evenals de vermelding op de site van de toenmalige gemeente Winsum, spreken echter van de plaatsnaam zonder lidwoord, dus kennelijk is het lidwoord op het plaatsnaambord een foutje van de bordenmaker, dan wel van degene die hier opdracht toe heeft gegeven. Het misverstand wordt vermoedelijk veroorzaakt doordat men in de volksmond vaak zegt dat men "op de X" (X = naam buurtschap) woont (een buurtschap woon je vaak 'op' in plaats van 'in'), maar dat lidwoord maakt formeel geen onderdeel uit van de plaatsnaam (vergelijk dat je bijvoorbeeld 'op de Rijn' vaart, waarbij het lidwoord ook geen onderdeel is van de naam van de rivier).
Oudere vermeldingen
De vooralsnog oudste vermelding in een krant van Schifpot als plaatsnaam, dateert uit 1912 (laatste kolom rechtsbovenaan). Op een topografische kaart uit 1905 (een zogeheten Bonneblad) komt de naam voor met de toevoeging 'voetveer'.
Naamgeving
De buurtschap is genoemd naar de voormalige 'overzetterij', het veerhuis dus, ter plekke (zie verder bij Geschiedenis). Ook de laad- en losplaats ter plekke werd in 1861 al Schifpot genoemd.
Naamsverklaring
Een schifpot is een primitieve kachel, een cylindervormige pot, waarin schif (= de houtachtige deeltjes die bij het zwingelen van vlas afvallen) smeulde. Als alternatief nam men daar ook wel zaagmeel voor. De gemeente Ezinge was rond 1900 een populaire gebied voor de vlasteelt. Het ging in die tijd om ruim 50 hectare op grondgebied van de gemeente.
De buurtschap Schifpot ligt O van het dorp Feerwerd en NW van het dorp Garnwerd, aan beide zijden van het Aduarderdiep, rond de plek waar het Oldehoofse Kanaal uitmondt in het Aduarderdiep.
Terug naar bovenDe buurtschap Schifpot omvat slechts een handvol panden, plus een handvol woonschepen in het Aduarderdiep.
Terug naar bovenVeer(huis) en herberg
In 1853 verkrijgt de weduwe Bakker-Smit te Garnwerd vergunning om een voetveer over het Aduarderdiep tussen Garnwerd en Feerwerd te exploiteren. Het veerhuis, tevens herberg, draagt in de volksmond de naam Schifpot, naar de bijzondere verwarming van het pand (zie bij Naam > Naamsverklaring). In 1939 wordt door toenmalig burgemeester Torensma van Ezinge de nieuwe, naar hem genoemde brug over het Aduarderdiep geopend, waarmee het voetveer overbodig wordt. Het voetveer, ook wel overzetterij genoemd, wordt in 1934 nog te huur aangeboden (zie de link, één na laatste kolom).
Steenfabriek
In 1855 wordt in deze buurt aan de Feerwerder zijde de steenfabriek ('tichelwerk') Feerwerd gebouwd. Schifpot is hier een geschikte vestigingsplaats voor vanwege de in een onderlaag in de bodem aanwezige vette zeeklei (knipklei), die door haar hoge ijzergehalte en afwezigheid van kalk een helder rode baksteen oplevert; de karakteristieke kleur van veel gebouwen in Groningen. De fabriek is in 1974 gesloten en deels afgebroken. In het deel dat nog over is, is tegenwoordig een groothandel in producten voor landbouwers gevestigd. - Nadere informatie over de geschiedenis van steenfabriek Feerwerd in Schifpot.
- De buurtschap Schifpot heeft 1 rijksmonument: het woonhuis uit 1854 op Aduarderdiep 1, met ingebouwde vroegere winkel (ca. 1900), aangebouwde lesschuren (1920) en tussenlid (1920). In 1920 worden tegen de westzijde van het woonhuis twee lesschuren gebouwd; deze schuren dienen voor de opslag en het lessen van kalk en spelen een vitale rol in het proces van kalkbranderij ter plaatse. De kalkoven van Schifpot is omstreeks 1946 wegens bouwvalligheid afgebroken.
De omstreeks 1900 ingebouwde winkel heeft nog het bijpassende interieur o.a. voorzien van uitstalkasten, toonbank met schappen (afgesloten met kroonlijst), vakkenindeling met planken en schuifbakjes, houten voorraadbakken voor droge levensmiddelen, een stellage voor weegtoestellen boven de toonbank, geëmailleerde reclameborden en met merknamen uitgevoerde bussen, weegapparatuur (uit omstreeks 1900). De winkel is tot 1965 als zodanig in gebruik geweest.
Het complex is van algemeen cultuurhistorisch belang wegens: de ouderdom; de gaafheid van het ensemble zoals deze in de hoofdvorm, constructie, indeling en detaillering tot uitdrukking komt; de betekenis voor het historisch ambacht en de industrie alsook voor de historische winkelnering; de zeldzaamheid van zowel de afzonderlijke gebouwen als van het gehele ensemble; de historische belevings- en ervaringswaarden die in het ensemble besloten liggen en in combinatie met het nabijgelegen Aduarderdiep een opmerkelijke dimensie krijgen.
- Torensmabrug uit 1939 over het Aduarderdiep, die gebouwd is op de plaats van het veer dat daar voorheen was.
- Direct W hiervan ligt nog een brug, namelijk de Frouketil over het Oldehoofsekanaal, dat hier uitmondt in het Aduarderdiep. De Frouketil dateert uit de 19e eeuw en wordt vermeld op een militaire kaart uit 1853.
- Restant van de voormalige steenfabriek uit 1855.
- Monumentale panden.
Terug naar boven- Algemeen: - Artikel over Schifpot op weblog Groninganus.
Reactie toevoegen