Status

- Schokland is een dorp in de provincie Flevoland*, gemeente Noordoostpolder. Het was een zelfstandige gemeente t/m 9-7-1859. Per 10-7-1859 over naar gemeente Kampen, per 7-8-1942 over naar Openbaar Lichaam Noordoostelijke Polder, per 1-7-1962 over naar gemeente Noordoostpolder.
* Tot 1986, het jaar van oprichting van de provincie Flevoland, viel de Noordoostpolder onder de provincie Overijssel.

- Tot 2009 viel het dorp voor de postadressen deels onder het dorpsgebied van Ens, deels onder het dorpsgebied van Nagele. Sinds november 2008 heeft het dorp een eigen postcode (8319) en plaatsnaam in het postcodeboek en is het daarmee een 'erkende woonplaats', ook in de in 2009 in werking getreden gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). Sinds 2009 woont een Schoklander voor de post dus niet meer 'in' Ens maar in Schokland.

- Schokland ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Naam

Naamsverklaring
De naam is waarschijnlijk afgeleid van ‘schokke’, een rietplag of gedroogd stuk koemest dat als brandstof diende. Omdat schokken werden beschouwd als turf voor de armen, zal de naam spottend bedoeld zijn geweest.(1)

Ligging

Schokland ligt Z van Emmeloord, O van Nagele, NW van Kampen en W van Ens.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Schokland 135 huizen met 695 inwoners, verdeeld in de buurtschappen 'Oudekerk en Zuiderbuurt' 16/77 (= huizen/inwoners), Molenbuurt 42/203 en Emmeloord 77/415. Het rond 1940 ingepolderde eiland is 4 km lang en 100 tot 500 meter breed. De oppervlakte is ca. 150 hectare. Het dorp omvat een 10-tal panden, waarvan slechts 4 woonhuizen, met daarin letterlijk een handvol inwoners, en is daarmee een van de kleinste dorpen van Nederland.

Geschiedenis

Eiland
Schokland was oorspronkelijk een eiland. Door de eeuwen heen dreigde het eiland telkens weer het onderspit te moeten delven in de immer aanhoudende strijd tegen het water. De vele beschermende maatregelen die de mens had opgeworpen ten spijt. Met als triest dieptepunt de ramp van 1825, die eens te meer duidelijk maakte dat de dagen voor het eiland waren geteld. Tientallen huizen spoelden weg en in Emmeloord vielen 13 slachtoffers - mannen, vrouwen en kinderen - te betreuren. Wat de ramp echter vooral leerde, was dat het simpelweg onverantwoord was de Schokkers nog langer op het eiland te laten wonen.

Ontruiming en verhuizing bewoners naar vasteland
Uiteindelijk nam koning Willem III het voortouw voor de algehele ontruiming in 1859 van de 650 overgebleven eilanders. Waarbij de overheid de pijn voor de Schokkers verzachtte door met een verhuispremie over de brug te komen. De meesten trokken vervolgens naar Vollenhove en naar Brunnepe bij Kampen (tegenwoordig een wijk van Kampen). Een klein deel verhuisde naar Volendam. Naast de onveilige situatie speelde ook de armoede een rol als motief voor ontruiming van het eiland. Schokland was de armste gemeente van Nederland. Regelmatig werden er inzamelingen gehouden voor de Schokkers.

Het eiland dreigde na de ontruiming definitief door de golven te worden verzwolgen, maar na hevige protesten werd in 1862 besloten het eiland te behouden. Enkele uitgezonden rijksambtenaren hielden decennialang de wacht op dit stukje niemandsland. Bij de aanleg van de Noordoostpolder rond 1940 werd ook een plekje ingeruimd voor Schokland, waarmee dit stukje cultuurhistorisch erfgoed voor het nageslacht is bewaard.

Zie verder Geschiedenis van Schokland op Wikipedia.

Museum
Een monument op zich is Museum Schokland, het gemeentelijk museum van Noordoostpolder. Het bevindt zich op de Middelbuurt, een van de drie laatste woonterpen van het eiland en vertelt het verhaal van de polder en wat eraan voorafging. Het museum is gevestigd in een verzameling gebouwen rond het historisch kerkje van de Middelbuurt. De houten gebouwen zijn kenmerkend voor het vroegere Zuiderzeegebied, en in hun verstilde omgeving ademen ze een sfeer die bezoekers zich lang zullen herinneren.

Collectie. De collectie van het museum is veelzijdig en gevarieerd. Gesteenten en fossielen vertellen de ontstaansgeschiedenis van het gebied. Kolossale zwerfkeien zijn overblijfselen van de ijstijden. Tijdens de laatste ijstijd leefden in deze streken de wolharige mammoet, de wolharige neushoorn, de oeros, het reuzenhert en de wisent. Het museum laat aan de hand van gevonden beenderen zien hoe deze imposante dieren eruit zagen en hoe ze leefden.

De eerste menselijke sporen in het Noordoostpoldergebied zijn duizenden jaren oud. Van deze vroege bewoners is in Museum Schokland heel wat te zien. Archeologische vondsten - ploegsporen, werktuigen, aardewerk - bieden inzicht in hun leefwijze. Vijfhonderd jaar duurde de geschiedenis van de Schokker cultuur. Wie waren deze mensen? Hoe reageerden de Schokkers op de dreigende vernietiging van hun wereld? Hoe verging het hen, nadat ze waren gedwongen hun eiland te verlaten? Deze dramatische geschiedenis is in het museum pakkend verbeeld.

Drooglegging. Ook de Zuiderzeevaart en de drooglegging van de polder zijn belangrijke onderwerpen in het museum. Talrijk waren de vondsten op de drooggevallen zeebodem, van steentijdaardewerk tot gebruiksvoorwerpen uit middeleeuwse burchten. In en rond het museum zijn daarvan de meest interessante tentoongesteld. Museum Schokland is een trefpunt en inspiratiebron voor iedereen die geïnteresseerd is de cultuur en geschiedenis van Nederland en de strijd tegen het water. De gebouwen, de permanente expositie, de wisselende tentoonstellingen en de buitenobjecten geven samen een indringend beeld van de polder en het verloren eiland dat een monument van wereldformaat werd.

Heemkunde
"Cultuurhistorische vereniging Vrienden van Schokland wil de belangstelling voor het verleden van het eiland, de Noordoostpolder en het voormalige Zuiderzeegebied wekken en bevorderen. Zij doet dit door steun te verlenen aan musea in de regio, door het organiseren van lezingen en cursussen, en door het viermaal per jaar uitgeven van het tijdschrift Rondom Schokland (de jaargangen 2009-2017 zijn hier ook online te lezen). In het blad is verenigingsnieuws te vinden, en cultuurhistorische artikelen over het verleden (geologie, archeologie, cultuurgeschiedenis) van het werkgebied. Met hoogwaardige artikelen en een fraaie opmaak vormt het blad een uitstekend visitekaartje voor onze vereniging, maar ook in het algemeen een kristallisatiepunt van de cultuurhistorische belangstelling voor en in onze regio. Deze functie is nog versterkt door het opnemen van de mededelingen van het Genootschap Flevo, waarmee in 2014 begonnen is. Daarmee is dit hét tijdschrift geworden voor geschiedenis in Flevoland.

Traditiegetrouw verspreidt de vereniging ook kennis over het verleden in de vorm van cursussen. Deze cursussen worden op de Stenenzolder van Museum Schokland gegeven. De cursussen worden door vaste docenten gegeven maar er worden ook gastdocenten ingeschakeld. Er worden cursussen gegeven op het gebeid van Gesteenteherkenning, Gesteentedeterminatie en Paleontologie. Een derde wijze van verspreiding van kennis is het organiseren van lezingen. Deze worden afwisselend op zondagmiddag en donderdagavond gegeven, met een frequentie van een lezing per maand. Jaarlijks organiseert de vereniging een dagreis voor de leden, die ook introducees mogen meenemen. De bestemming is cultuurhistorisch van aard, maar ook het kweken van onderlinge verbondenheid is een belangrijke doelstelling.

Vooral om de belangstelling onder de jeugd voor ons werkgebied te stimuleren, en zo mogelijk nieuw bloed in ons ledenbestand te krijgen, is bij het vijftigjarig jubileum in 2011 de Gerrit Daniël van der Heideprijs in het leven geroepen. Deze prijs, genoemd naar de oprichter van onze vereniging, wordt jaarlijks uitgeloofd aan het beste (profiel)werkstuk van een middelbare school. De prijs bestaat uit een oorkonde en een geldbedrag. Het bekroonde werkstuk wordt gepubliceerd in Rondom Schokland."

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
Schokland heeft 10 rijksmonumenten, zijnde de Enserkerk, de ijsloperschuur bij de kerk, lichtwachterswoning De Lichtwachter, misthoornhuisje De Misthoorn, de geconserveerde grondslagen van twee vroegere kerken, Terp Zuidpunt, Terp De Zuidert, Terp Middelbuurt, Terp Emmeloord, en een terrein waarin sporen van bewoning uit neolothicum / bronstijd / ijzertijd.

Werelderfgoed
Wat er thans nog resteert van het voormalige eiland Schokland, is in zijn geheel bezienswaardig. De cultuurhistorische waarde van dit geheel is zelfs zo groot dat het gebied in 1995 de status van (Unesco) Werelderfgoed heeft verkregen (in 2020 is '25 jaar Werelderfgoed' gevierd). De contouren van het vroegere eiland zijn met bomen beplant en zodoende weer duidelijk herkenbaar in het vlakke polderland. De fundamenten van het kerkje zijn gerestaureerd en op Middelbuurt, een van de woonterpen van het eiland, is de houten zeewering vernieuwd, waarmee de terp zijn oude aanblik terugkreeg. De oude haven van Emmeloord is volledig gerestaureerd, terwijl de vuurtoren hier vanuit het vlakke land fier omhoog rijst. Met het drooggevallen haventje als stille getuige in het strak vormgegeven polderlandschap.

Enserkerk
In 1717 werd op de woonterp Middelbuurt een houten kerk gebouwd op een gemetseld muurtje naast de pastorie van 1650. De kerk was bedoeld als vervanging van de Ensenerkerk, de kerk op de zuidpunt van het eiland. Het houten kerkje en pastorie kregen het zwaar te verduren tijdens de Stormvloed van 1825. In 1830 waren de gebouwen rijp voor de sloop. In 1834 werd de huidige Enserkerk (Middelbuurt 3) gebouwd met subsidie van het Rijk. De ontwerper was een hoofdingenieur van Waterstaat. In 1859 werd het eiland ontruimd, waarbij de kerk behouden bleef. In 1942 viel de Noordoostpolder droog en was het eiland omgeven door land. Het kerkje was toen in gebruik als paardenstal. Er staat een elektronisch Heyligers-orgel in de kerk. Sinds 1947 biedt de voormalige kerk onderdak aan Museum Schokland.

Klok. De klok boven in de kerk werd in 1710 in Amsterdam gegoten. De klok hing, na de ontruiming van het eiland in 1859, tot 1942 werkloos in het torentje. In de Tweede Wereldoorlog wilde de bezetter de klokken invorderen om ze als grondstof te gebruiken voor de oorlogsindustrie. De polderwerkers destijds zagen dat niet zitten en verstopten de klok in een schuur. Na de oorlog kwam de klok weer te voorschijn en werd in 1953 geschonken aan de toen pas gebouwde Hervormde kerk in Ens. Daar heeft hij tot 2006 trouw dienstgedaan. In 2006 werd die kerk gesloten en hing de klok voor de tweede keer in zijn bestaan werkloos in een torentje. In 2009 besloot de Protestante Gemeente de klok in bruikleen af te staan aan Museum Schokland en op 19 september 2009 liet ze na lange tijd haar geluid weer over het voormalige eiland galmen.

Kerkruïne
Aan de zuidkant van Schokland ligt de ruïne van de oude Enserkerk. De ruïne is het oudste zichtbare bewijs van bewoning op dit voormalige eiland. De ruïne bevat de resten van een kerk, waarvan de oudste bouwfase dateert uit de 14e eeuw. In de 14e eeuw is hier een kerkje gebouwd ter vervanging van een kerkje dat 700 meter zuidelijker heeft gelegen. Dit kerkje moest wegens overstroming worden afgebroken. In de loop der eeuwen is het kerkje zes maal veranderd en uitgebreid. Reeds in 1717 is de kerk verlaten - en is een nieuw kerkje op Middelbuurt in gebruik genomen - maar nog tot aan de ontruiming van het eiland in 1859 is de kerk in gebruik gebleven als begraafplaats. Nadien is de kerk sterk in verval geraakt en dreigde de ruïne zelfs uiteen te vallen.

Het Flevo-landschap heeft het initiatief genomen tot restauratie van de kerkruïne. Bijzonder is dat na de restauratie van de kerkruïne, de beenderen van de Schokkers in 2003 in het hart van de kerk zijn herbegraven. Deze waren in de jaren veertig opgegraven en afgevoerd naar de Universiteit van Amsterdam voor wetenschappelijk onderzoek. De herstelprojecten zijn onderdeel van het bewaren van de cultuurhistorische waarden van Schokland en het beter toegankelijk maken van dit 'eiland op het droge'. (bron: Het Flevo-landschap)

Werelderfgoedcentrum in oprichting
"Werelderfgoed Schokland is uniek. Als siteholder heeft de gemeente de opdracht om deze te beschermen en het verhaal van het eiland te vertellen. Om deze educatieve taak te vervullen werken wij aan een nieuw Werelderfgoedcentrum (WEC). De (woon)boerderij op Schokkerringweg 25, ten noordwesten van de huidige museumlocatie, is in 2021 beschikbaar gekomen. Door deze (woon)boerderij te verwerven wordt het realiseren van een nieuw Werelderfgoedcentrum (WEC) op het 'eiland' in een authentieke bebouwing een serieuze optie." En zo geschiedde. De gemeente heeft de boerderij inderdaad in 2021 gekocht.

"Er moet nog wel een antwoord komen op de vraag of we hier een WEC kunnen realiseren dat past binnen de specifieke eisen die de werelderfgoedstatus van UNESCO voor Schokland met zich meebrengt. Hiervoor zullen we in overleg treden met de RCE (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) en een uitspraak vragen via een HIA (heritage impact assessment). Daarnaast zal de businesscase aangepast moeten worden aan deze ontwikkeling. Hiervoor is het belangrijk dat we met Cultuurbedrijf en Stichting Flevo-Landschap de plannen concreet op deze locatie gaan afstemmen en doorberekenen. Wanneer onverhoopt deze onderzoeken er toe leiden dat een WEC op deze locatie niet mogelijk is, kan de locatie weer verkocht worden. In de huidige woningmarkt verwachten we dat dit geen probleem zal opleveren." (bron en voor nadere informatie zie de notitie m.b.t. de aankoop van de boerderij op Schokkerringweg 25, van het college aan de gemeenteraad, d.d. 16-8-2021)

Evenementen en activiteiten

Zondagochtendconcerten
"In het kerkje van Museum Schokland kun je van onder het motto 'Klassiek op zondag' van oktober t/m maart genieten van intieme zondagochtendconcerten. Bij kamermuziek en kleine muziekgezelschappen zit je soms letterlijk met je neus op de muziek. Het heeft iets intiems. Het museumkerkje is de perfecte locatie voor dit soort intieme concerten."

Landschap, natuur en recreatie

Wandelen en fietsen
- "De Ruïnewandeling (7,5 km) start bij bezoekerscentrum De Gesteentetuin en voert via het Schokkerbos langs de contouren van het zuidelijk gedeelte. De route voert wandelaars onder meer langs de kerkruïne op de zuidpunt en de hydrologische zone. U wandelt terug via de bosrand langs de kruidenrijke weides.
Vluchthavenwandeling (5,5 km). Via avontuurlijke bos- en graspaden loopt u door het Schokkerbos en langs weilanden naar het misthoorngebouw en de lichtwachterswoning aan de voormalige haven. U wandelt terug naar De Gesteentetuin.
Twee routes. Houdt u van lange wandelingen? Dan kunt u beide routes eenvoudig samenvoegen tot een Rondje Schokland. Via de cijfers op deze kaart vindt u interessante informatie over het gebied en de dieren en planten die er voorkomen."

- "De in 2012 gerealiseerde Archeoroute is een rondwandeling op Schokland. Tijdens deze wandeling ontmoet je kinderen die ooit op dit eiland woonden. Bijvoorbeeld Onk en Loen uit de tijd van de Rendierjagers. En Peter en Karin, de Polderpioniers. Op de Archeoroute kun je ontdekken hoe ze leefden, wat ze aten en hoe ze woonden. Wandel de Archeoroute en beleef hun avonturen mee!"

- "Wanneer u geïnteresseerd bent in de historie en de cultuur van Oudhollandse leefgemeenschappen, dan kunt u op Schokland uw hart ophalen. De vijfhonderdjarige cultuur van de Schokkers vertelt over hun wederwaardigheden en de permanent dreigende vernietiging, die uiteindelijk resulteerde in het bevel van Koning Willem lll het eiland te ontruimen. De geschiedenis van de Zuiderzeevaart, de drooglegging van de Zuiderzee, de bodemgesteldheid van het 'eiland' heden ten dage; dit alles is voor cultuurliefhebbers een juweeltje. Ook kan uw nieuwsgierigheid louter gewekt zijn door het menselijke aspect: “Hoe hebben de Schokkers het in vredesnaam kunnen uithouden?”" Gidsen vertellen hierover tijdens rondleidingen per fiets, per Schokkerwagen of te voet. Er zijn nog diverse andere arrangementen mogelijk.

Natuur
- Schokland is in beheer bij Stichting Het Flevo-landschap die onder meer zeer uitgebreide informatieborden bij de bezienswaardigheden heeft geplaatst. De natuur op en rond het 'eiland' is zodanig ingericht dat er een grote verscheidenheid aan vaak zeldzame planten en dieren voorkomt.

- In 2015 is het Beheerplan voor het eiland vastgesteld. Het is een zeer bijzonder gebied met een lange rijke historie. Die geschiedenis heeft geleid tot, en is zichtbaar in, een bijzonder landschap dat aantrekkelijk is voor mens en natuur. Met name in het Schokkerbos en in de natte “hydrologische” zone komen bijzondere natuurwaarden voor. Bezoekers kunnen er, naast wandelen en fietsen in mooie natuur, vooral de diverse verhalen van dit gebied beleven. De komende jaren wordt het eiland en het gebied W daarvan aantrekkelijker gemaakt voor mens en natuur. Denk aan stoppen van gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen, aanleg van akkerranden en wintervoedselveldjes. In het bos gaat de aandacht uit naar de bijzondere paddenstoelen en mossen en (helaas) het volgen van de essentaksterfte. Een goed beleefbaar Schokland, middels goede paden en interessante wandelingen, zoals de recent ontwikkelde Archeoroute, zijn wat recreatie betreft de belangrijkste aandachtspunten. (bron: Flevolandschap, feb. 2015)

Vogels
De vogeltellingen van 2018 wijzen uit dat de weidevogels op Schokland het erg goed doen. De zomertaling, slobeend, grutto, graspieper, veldleeuwerik en kievit zijn behoorlijk in aantal gestegen. Het aantal tureluurs is wat gedaald en in 2018 zijn geen watersnippen en rallen aangetroffen. Het beeld bestaat dat in voorjaar 2018 een wat te laag waterpeil is aangehouden. Veel bosvogels zoals de grote bonte specht, de kleine bonte specht, de boomklever en de boomkruiper zijn, ondanks alle kapwerkzaamheden vanwege de essentaksterfte, in aantal gestegen ten opzichte van 2011. Uitzondering is de appelvink. Nachtegaal, blauwborst, rietzanger en roodborsttapuit hebben zich voor het eerst in het gebied gevestigd.

Gesteentetuin en bezoekerscentrum
De Gesteentetuin en het daarin gelegen bezoekerscentrum bieden veel informatie over het ontstaan van stenen en de IJstijd. In de Gesteentetuin is een aantal zwerfkeien bijeengebracht, die door de gletsjers van de voorlaatste IJstijd in de Noordoostpolder zijn achtergelaten. In het bezoekerscentrum is een tentoonstelling te zien over het ontstaan van de aarde en van stenen en over de geschiedenis en de natuur van Schokland. Voor de jeugd is er een kijk- en doezolder met allerlei spellen en activiteiten. Je kunt hier ook genieten van een kopje koffie, thee of chocolademelk.

Otters
In Flevoland worden de laatste jaren steeds meer otters gesignaleerd. Om zo veel mogelijk te voorkomen dat deze omkomen in het verkeer, gaat Landschapsbeheer Flevoland veiliger trekroutes realiseren en heeft zij in 2012 een otterholt (schuilplaats) bij Schokland aangelegd.

Waterpeil / nieuwe natuur
- In tegenstelling tot Urk, dat op een keileemrug ligt, steunt de kleilaag van Schokland op laagveen. Voor het intensieve gebruik van landbouwgrond in de polder was een lage grondwaterstand nodig. Daardoor klinkt het veen in. In 2003 was het voormalige eiland op sommige plaatsen al meer dan 2 meter weggezakt. De gemeente Noordoostpolder heeft daarom in 2019 2,5 miljoen euro extra gekregen voor de gebiedsontwikkeling van dit Werelderfgoed. Men hoopt verder verval van dit gebied te voorkomen door landbouwgrond aan te kopen en het grondwaterpeil te verhogen. Dat is ook nodig om archeologische resten te redden die nog in de grond zitten. Die blijven alleen goed geconserveerd zolang ze onder water staan.

- "Voor het beschermen van de unieke archeologie aan de zuidkant van Schokland hebben Het Flevo-landschap en projectpartners in april 2021 een proefveld ingericht. Dit om een nieuwe werkwijze te testen. Hierbij wordt de bovengrond vochtig gehouden door water te infiltreren vanuit een speciaal greppelstelsel. De proefopstelling is aangelegd op een perceel van Het Flevo-landschap, direct langs de Palenweg in Nagele, ten zuiden van het voormalige eiland. In een vlak van 130 bij 140 meter zijn verschillende typen greppels gegraven die heel precies de flanken van een aanwezige ondergrondse rivierduin volgen. De greppels hebben verschillende breedtes en taludhellingen, om te testen wat het beste werkt. Een pomp brengt het water vanuit de Palendwarstocht naar de greppels. Met diverse meetapparatuur volgen we de proef; het bodemvochtgehalte, het zuurstofgehalte en de grondwaterstanden worden continue en op diverse locaties gemeten. Ter referentie is er ook een meetopstelling buiten het proefveld. Tevens houden we bij hoeveel water er nodig is voor infiltratie. De proef loopt een jaar.

Het ondergrondse rivierduin met sporen van prehistorische bewoning waar het voor deze veldproef om gaat, ligt aan de zuidkant van het voormalige eiland Schokland. Lokaal vernatten van de bodem is nodig om de aanwezige archeologische waarden hier te behouden. In een droge bodem vergaat het organisch archeologisch materiaal; denk aan eeuwenoude fuiken, leer, bewerkt hout, zaden en kledingstukken. Gemeente Noordoostpolder en Het Flevo-landschap werken daarom samen met Waterschap Zuiderzeeland, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, provincie Flevoland en het ministerie van OCW aan behoud door omvorming van het landbouwgebied tot nieuwe natuur. Op de website Nieuwenatuurschokland.nl is hier meer informatie over te vinden. Bekijk ook deze video over dit onderwerp.

Waarom deze veldproef? De samenwerkende partijen besloten tot deze veldproef mede omdat er bij het verhogen van het grondwaterpeil zorgen zijn over eventuele uitstralingseffecten naar direct aanliggende landbouwkavels. Als deze nieuwe toepassing van een in wezen ‘oeroude’ methode van waterinfiltratie via greppels werkt, heeft dit bovendien als voordeel dat er minder aanvoer van water nodig is. Zeker in droge zomers zoals de afgelopen drie jaar is dat interessant. Het project Nieuwe Natuur bij Schokland wordt mede mogelijk gemaakt door het Programma Nieuwe Natuur van de provincie Flevoland. Met het programma Nieuwe Natuur stelt de provincie particulieren en natuurorganisaties in staat toegankelijke en beleefbare natuur te ontwikkelen, vanuit de behoefte van Flevolanders, dicht bij hun woonomgeving, en die op termijn zelfstandig kan voortbestaan. Lees ook het artikel Mijlpaal voor nieuwe natuur (d.d. 11 augustus 2020)." (bron: Het Flevo-landschap, maart 2021)

- De provincie Flevoland en de gemeente Noordoostpolder hebben in 2015 een intentieovereenkomst getekend voor het project 'Nieuwe Natuur bij Schokland'. De gemeente Noordoostpolder wil op circa 182 hectare grond rondom het Werelderfgoed-gebied een natuurgebied realiseren om de archeologische resten die daar in de ondergrond zitten, beter te kunnen bewaren. Daarvoor is het nodig om de grond te vernatten. Archeologische resten blijven in een vochtige omgeving beter bewaard. De grond is dan echter niet meer geschikt voor de landbouwfunctie die het nu nog heeft, maar kan wel een natuurfunctie krijgen. De intentie is om op de plaats van een voormalige rivierduin landbouwgrond om te vormen tot natte natuur, die deels toegankelijk is voor recreanten en toeristen. Aan de zuidkant blijft landbouw - in aangepaste vorm - bestaan.

In december 2018 hebben gemeente Noordoostpolder, Waterschap Zuiderzeeland en Het Flevo-landschap de Samenwerkingsovereenkomst Nieuwe Natuur Schokland ondertekend. In de overeenkomst is vastgelegd wie verantwoordelijk is voor welke taken in het project Nieuwe Natuur ten zuiden van dit voormalige eiland. Voor het beschermen van de archeologische waarden zijn de ondertekenaars voornemens om het waterpeil in een deel van het plangebied te verhogen. Deze gronden worden vervolgens ingericht en beheerd als weidevogelgrasland. In de overeenkomst zijn afspraken over verschillende stappen vastgelegd die moeten leiden tot een definitief inrichtingsplan en peilbesluit. De partijen hebben met elkaar uitgesproken dat ze dit proces open en transparant willen doorlopen. Zij geven dit onder andere vorm door samen met de agrariërs in en nabij het gebied gesprekken te voeren over een grondwatermeetnet. De komende twee jaar zal dan ook vooral veel worden onderzocht en pas later wordt een definitief inrichtingsplan en peilbesluit verwacht. (bron: Het Flevo-landschap, 10-12-2018)

- "Voor het programma Nieuwe Natuur van de provincie Flevoland hebben diverse partijen in 2020 een grote grondruiling mogelijk gemaakt. Door deze grondruil komt de realisatie van Nieuwe Natuur bij Schokland en Dronten-Oostkant een belangrijke stap dichterbij. Het gaat in totaal om ongeveer 400 hectare aan over te dragen percelen. De provincie en Stichting Het Flevo-landschap brengen percelen in die al onderdeel waren van het programma Nieuwe Natuur. De percelen van Het Flevo-landschap liggen in het voormalig Oostvaarderswold in Zeewolde. Het perceel van de provincie ligt aan de Tarpanweg in Swifterbant. Deze gronden worden geruild met het Rijksvastgoedbedrijf. Gedeputeerde Harold Hofstra: ‘Deze grondruil is uniek in haar omvang. Een complex proces met verschillende partijen aan tafel. Hiermee staat het licht weer op groen voor de verdere realisatie van nieuwe natuur in onze provincie.’

Met deze grondruil heeft Het Flevo-landschap al ruim 100 hectare van het centrale projectgebied ten zuiden van Schokland verworven. Het Flevo-landschap is al beheerder van dit voormalige eiland en een deel van de gronden er omheen. De bijna 200 hectare natuur die uiteindelijk tussen het 'eiland' en de Ramsdijk wordt ingericht, heeft een meervoudige waarde. Natuurontwikkeling en de bescherming van de archeologische bodemschatten van dit Werelderfgoed gaan hier hand in hand. De nieuwe natuur completeert de natuurzone rond het eiland en versterkt zo de biodiversiteit en robuustheid. Tegelijkertijd kan het een impuls zijn voor recreatie en toerisme. Directeur Ben Huisman: 'Met deze grondruil zetten we een belangrijke stap in de verdere ontwikkeling van het eerste Wereld Erfgoed van Nederland en de bijzondere natuur op en rond dit voormalige eiland. Deze combinatie is uniek en verdient het door veel meer mensen ervaren en beleefd te worden'." (bron: Provincie Flevoland)

- Gemeente Noordoostpolder heeft in 2019 een subsidieaanvraag bij het programma ZuiderZeeLijn-gelden (ZZL) Noordelijk Flevoland ingediend voor de eerste fase van het project ‘Integrale Gebiedsontwikkeling Schokland’. Met de integrale gebiedsontwikkeling wil de gemeente maatregelen nemen ter bescherming, instandhouding en ontwikkeling van het gebied. Naast cultuurhistorische, landschappelijke en natuurlijke waarden gaat het om het vergroten van de herkenbaarheid van het gebied als Werelderfgoed. Gedeputeerde Staten hebben besloten om maximaal € 2.500.000 uit ZZL-middelen aan het project bij te dragen. De bijdrage uit de ZZL-middelen als bijdrage in de eerste fase van de gebiedsontwikkeling wordt geïnvesteerd in de aankoop en inrichting van gronden voor een nieuw natuur- en recreatiegebied.

Het gebied wordt gekenmerkt door de karakteristieke hoogteligging van het voormalige eiland en de aanwezigheid van unieke archeologische resten in de bodem. De Werelderfgoedstatus die UNESCO hieraan geeft, benadrukt het belang om het gebied ook in de toekomst te bewaren en beschermen. Echter, door de bodemdaling in deze omgeving dreigen de archeologische waarden aan de lucht te worden blootgesteld en verloren te gaan. De oplossing is gevonden in het provinciale Nieuwe Natuur-project ‘Nieuwe Natuur bij Schokland’ waarbij het huidige gebruik van de grond zal veranderen. Door vernatting van het gebied worden de archeologische, landschappelijke en natuurlijke waarden behouden. Door het gebied attractiever en beter beleefbaar te maken draagt de integrale gebiedsontwikkeling bij aan de bekendheid en het imago van het Werelderfgoed. Naar verwachting resulteert dat in meer dagtoeristen, verblijfstoeristen en toeristische ondernemers en daarmee economische structuurversterking in Noordelijk Flevoland. Gemeente Noordoostpolder verwacht deze activiteiten voor eind 2021 af te ronden. (bron: Provincie Flevoland, april 2019)

- Het Rijk heeft in maart 2018 12 miljoen euro uitgetrokken om archeologische vindplaatsen rond dit vroegere eiland in stand te houden. Deze archeologische resten worden bedreigd door daling van de bodem en agrarische activiteiten. Provincie Flevoland, gemeente Noordoostpolder, Flevo-landschap en Waterschap Zuiderzeeland dragen samen ook 14,6 miljoen euro bij aan het project. Archeologen hebben in het gebied op en rond het voormalige eiland sporen gevonden van jagers, verzamelaars en vroege boeren daterend tot 8.000 jaar geleden. Deze vindplaatsen uit de Steentijd zijn getuigenissen van de overgang van een samenleving van jagers-verzamelaars naar een samenleving van landbouwers. Al deze informatie over de eeuwenlange bewoning van dit gebied, ligt nog ongestoord in de bodem. Dit maakt Schokland uniek in de wereld.

Minister Van Engelshoven: "Het werelderfgoed Schokland is een archeologische schatkamer. Duizenden jaren is het gebied bewoond geweest. En al die bewoners hebben hun sporen achtergelaten. Die sporen vertellen ons nu het verhaal van Nederland. Ze vertellen ons waar we vandaan komen en wie we zijn. Door dit archeologische erfgoed te beschermen, kunnen we dit verhaal doorgeven aan volgende generaties." Door de gezamenlijke investering van bijna 27 miljoen euro kan onder andere de grondwaterstand verhoogd worden en kan op de landbouwgrond een nat natuurgebied worden ingericht. Door het natuurgebied aan te leggen, worden de archeologische resten op de beste manier bewaard en beschermd: in de bodem. (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

- Voor de boeren rond Schokland moet snel duidelijkheid komen over de gevolgen van peilopzet in het gebied. Dat vindt LTO Noord Noordoostpolder anno februari 2018 na het debat over het gebiedsplan in de gemeenteraad van Noordoostpolder. LTO-bestuurder Marien Verhage maakt zich zorgen over de aanhoudende onzekerheid voor de boeren rond het voormalige eiland: "Aan de noordkant is al sprake van vernattingschade na de aanleg van een ecologische zone. Nu zoiets ook aan de zuidkant staat te gebeuren, moeten er garanties komen voor de sector. In negen van de tien keer zorgt nieuwe natuur voor vernattingschade eromheen."

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Schokland (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Reportage over Schokland op de site van het Reformatorisch Dagblad (2012).

- Zorg en welzijn: - "Op Zorgboerderij Hof van Schokland is altijd wat te doen. We vinden het belangrijk om met elkaar de handen uit de mouwen te steken, het buitenleven te beleven, en te genieten van de natuur en van elkaar, zodat we met een voldaan en trots gevoel naar huis kunnen gaan. Enkele werkzaamheden/activiteiten zijn: het verzorgen van de dieren, werken in onze pluk- en groentetuin, bloemen verzorgen in de pluktuin, klussen in de timmerwerkplaats, creatief bezig zijn in ons atelier, werken in ons restaurant, werkzaamheden doen voor Flevo Landschap in de omgeving, schuttingen vlechten van wilgentenen, werken i.o.v. BioRomeo, wandelen over het voormalige eiland.

Op Zorgboerderij Hof van Schokland wonen enkele kleine dieren. Het verzorgen van de dieren is een belangrijke en leuke taak. Naast de dieren hebben we een tuin en kweken daarin onze eigen groente en fruit. Deze worden verkocht of gebruiken we voor eigen consumptie in de zorgwoning of het restaurant. In een deel van de tuin hebben we ook een prachtige pluktuin, waar bezoekers zelf hun eigen boeket kunnen plukken en samenstellen. In de timmerwerkplaats maken we veel mooie producten voor de verkoop. We verkopen ook zelfgemaakte schuttingen van wilgentakken. Daarnaast maken we ook decoratieve producten voor in en om het huis. In het restaurant bedienen we onze gasten. Zo maken we o.a. lekkere ovenverse 'Schokker appelgebakjes' en hebben we een kleine lunchkaart met enkele overheerlijke vers beegde broodjes.

In samenwerking met BioRomeo - een lokaal initiatief van boeren uit de Noordoostpolder om samen een breed assortiment biologische groenten en fruit te leveren - verwerken we landbouwproducten die geleverd worden aan verschillende restaurants en voedselcoöperaties. Ook bieden wij de mogelijkheid voor fietsers om gebruik te maken van onze gastvrijheid. Hof van Schokland is een 'ANWB Gastvrij Plus'-locatie, waar fietsers van harte welkom zijn om even af te stappen voor de koffie, de lunch of om iets te bezichtigen. Maar ook om alleen een kleine reparatie aan hun fiets uit te voeren, de accu even op te laden of te schuilen voor de regen."

- Genealogie: - "Schokland lag na de inpoldering als een vis op de droge bodem van de nieuwe Noordoostpolder. Het verlaten eiland bleef altijd leven in de harten van de nazaten van de oorspronkelijke Schokkers. Zo'n 125 jaar na de ontruiming besloten Ab Klappe uit Eindhoven en Henk Toeter uit Kampen de Schokkervereniging op te richten. Veel Schokker nazaten hebben reeds de weg gevonden naar deze bloeiende vereniging. Heb je voorouders met de familienaam Bape, Bien, Corjanus, Diender, Grootjen, Klappe, Kluessien, Koridon, Ruiten, Sul of Toeter, dan ben ook jij van Schokker komaf!

Andere op Schokland voorkomende namen waren: Baentjes, Bakker, Brasker, Brasser, Been, Blankvries, de Boer, Botter, Boese, Broodbakker, Bruins, Buter, Buijs, Coenders, de la Couture, Duim, van Eerde, Eleveld, Geerling, Gertsen, Gertner, Gillot, Goosen, Gosem, Gottijn, de Graaf, de Groot, ter Haar, Ham, Heinen, Heijnenberg, Hofman, Holsappel, van Hoorn. Verder De Jong, Jongsma, Kale, Kamper, Karel, van Kleef, Kleij, Klein, Koek, Kok, Konter, Koot, Kwakman, Legebeke, Leijting, van Lier, Mastenbroek, Meijer, van der Molen, Mommendé, Mossel, Mostert, van Nes, Net, Nijkerk, Oldenhof, Ouderling, Riet, Rigter, Ringeling, Roos, Scholten, Schoon, Schout, Schunt, Seijdel, Slot, Smit, Sonderman, Steenbeek, Streithorst, Stroeve, Struijk, Taats, Tikkel, Tromp, Ulrich, Veen, van de Vegte, Visscher, van Vlaanderen, de Vries, de Waal, Walter, van der Werf, Wichers, van Willegen, de Wit, Zalm, Zoet en Zuurhuizen. En dan zijn er nog de familienamen die ontstaan zijn nadat de stamvader het eiland verliet: van Emmerloot, Veer en natuurlijk Schokker.

Heb je ook Schokker voorouders, of ben je geïnteresseerd in Schokland en de Schokkers: word dan lid van de Schokkervereniging. De in 1985 opgerichte vereniging stelt zich ten doel: het in stand houden en bevorderen van de belangstelling voor dit voormalige eiland en de geschiedenis van haar bewoners en nazaten; het uitdragen van de rijke cultuurhistorie van het voormalige eiland door het organiseren van lezingen en voordrachten die betrekking hebben op die historie."

- "Facebook-groep 'Genealogie Schokland' is een initiatief van Schokkervereniging-lid Alice Garritsen. Als beheerder / moderator schrijft ze: "Deze groep is bedoeld om elkaar te helpen onze Schokker voorouders op te sporen en meer over hen te weten te komen. Kom je er niet uit wie van de Kwakmannen, Dienders, Klappes, Konters, Ouderlingen, enz. enz. nou precies jóuw voorvader/-moeder is? Misschien heeft een mede-afstammeling dat al wel ontdekt. Word lid van de groep en stel hier je vraag of help je medegenealogen bij hun zoektocht." Ook al ben je (nog) geen lid van de Schokkervereniging, kun je toch meedoen. Het is een laagdrempelige manier om kennis te delen."

• 1. Wikipedia,
  
  , (2020)