Status

- Sibculo is een dorp in de provincie Overijssel, in de streek Salland, gemeente Hardenberg. T/m 30-4-1941 gemeente Ambt Hardenberg. Een handvol panden aan de O kant van de Bergweg en idem van de Kloosterstraat, valt onder de gemeente Twenterand (en ligt in de streek Twente; t/m 2000 gemeente Vriezenveen), omdat de gemeentegrens ter plekke langs die wegen loopt.

Naam

In het Nedersaksisch
Sibkullo.

Oudere vermeldingen
1253 Sebekeloe, 1406 Zebbekeloe, Zibbekeloe, 1431 Ziebekelo, Sibculo, Sibeculo, 1803 Sipkelo.

Naamsverklaring
Betekent lo 'licht, open bos' van de persoon Sibica.(1)

Ligging

Sibculo ligt NO van Vroomshoop en Westerhaar-Vriezenveensewijk, ZW van Kloosterhaar.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Sibculo 42 huizen met 249 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 600 huizen met ca. 1.450 inwoners.

Geschiedenis

Klooster Galilea Major
Sibculo wordt als nederzetting weliswaar al in 1253 vermeld (daarom heeft men in 2003 ook het 750-jarig bestaan gevierd), maar veel kan het toen nog niet hebben voorgesteld. Voordat de Cistenciënzer monniken zich in 1406 vestigen op de stuwwal alhier, is het gebied namelijk nog overwegend "woest en ledig", zoals men zelfs tot in de 19e eeuw moeras- en heidegebieden nog noemt. Wat wij tegenwoordig natuur noemen, vindt men tot in de 19e eeuw maar nutteloos: 'woeste' grond moet worden ontgonnen tot landbouwgrond, dan heb je er tenminste wat aan... In de loop van de daaropvolgende decennia wordt het moerasgebied daarom stukje bij beetje ontgonnen door de monniken en hun lekebroeders.

Het dorp is in de geschiedenis vooral bekend geworden vanwege het Cisterciënzerklooster Galilea Major (Groot Galilea), waar in 1403 mee is begonnen. Een eerste deel kwam in 1406 gereed, later is het uitgebreid. In 1480 had het klooster 51 boerderijen in dorpen in de wijde omgeving. In deze tijd huisvestte het klooster 80 monniken en 110 lekenbroeders. Het klooster stond aan het hoofd van de Colligatie van Sibculo, die uitgroeide tot een gemeenschap binnen de Cisterciënzerorde met twintig kloosters in Nederland, Duitsland en België.

In 1579 ging Overijssel over tot de protestantse godsdienst, werden alle kloosters opgeheven en hun bezittingen door de overheid in beslag genomen. De gebouwen van Groot Galilea raakten in verval; bouwmateriaal werd verkocht of zomaar meegenomen. In ieder geval tot 1792* woonden er nog mensen in het vervallen kloostercomplex. Sindsdien heeft het terrein er ongebruikt bij gelegen. Alleen de waterput is nog intact. Het ondergrondse deel is van Bentheimer zandsteen. De huidige opbouw dateert uit ca. 1930 en was een idee van de toenmalige eigenaar van het terrein, textielfabrikant Ludwig van Heek. Van het water uit de put wordt beweerd dat het geneeskrachtig is. Op het terrein ligt ook de oudste grafsteen van de gemeente Hardenberg. Die stamt uit 1501. Het kloosterterrein is het enige rijksmonument van het dorp. Zie verder ook de geschiedenis van het klooster te Sibculo in de Canon van Vriezenveen.
* In het in deze alinea gelinkte artikel over de geschiedenis van het klooster in de Canon van Vriezenveen wordt het jaartal 1725 genoemd als vermeend laatste bewoningsjaar, maar dat klopt dus niet, gezien de reactie onderaan deze pagina, waar iemand meldt dat ze in de archieven een huwelijk uit 1792 heeft aangetroffen van personen die toen nog in het (vervallen) klooster woonden.

Sinds 2004 zet Stichting Klooster Sibculo zich middels het Museum Zichtbaar Verleden in om de restanten van het klooster weer zichtbaar te maken. In 2015 is de Kloostertuin in oude glorie hersteld. “De kloostertuin is één van de projecten. Daarna willen we graag de fundamenten en de muren van het klooster zichtbaar maken. En de bedoeling is om de spullen die gevonden zijn op het kloosterterrein tentoon te stellen. Eventueel wandelpaden aanmaken om op deze manier het gebouw inzichtelijk te maken. Ook zal er een gedeelte van de kloosterkerk nagebouwd worden met een plateau met een uitkijktoren.

Alles wat er gemaakt wordt krijgt een publieke bestemming. We willen de inwoners graag meer betrekken bij het dorp en het kloostergebeuren. Er zijn zoveel mogelijkheden om hier iets mee te doen. Het klooster moet een centrale plek krijgen binnen de Sibculose bevolking", aldus Henk Huisman van de stichting. Het museum verdiept zich ook in de geschiedenis van het dorp en buurdorp Kloosterhaar in bredere zin. Het museum heeft inmiddels een bibliotheek met een collectie van 200 boeken over Sibculo en omgeving. Ook heeft zij inmiddels veel gegevens over families die hier hebben gewoond (genealogie).

De belangstelling voor het werk van de Moderne Devotie is de afgelopen jaren toegenomen en het maatschappelijk gedachtengoed van de Moderne Devoten sluit nauw aan bij de christelijk-sociale lijn van de ChristenUnie, zoals delen in gemeenschap, ontwikkeling van talent en roeping, zorg voor de kwetsbaren, gelijkwaardigheid en gastvrijheid. ChristenUnie Overijssel heeft om die reden in 2015 de Moderne Devotie Award ingesteld. De Statenfractie in Overijssel reikt de award jaarlijks uit aan personen of instellingen die zich inzetten voor het levendig houden van de beweging van de Moderne Devotie.

In september 2018 heeft zij de Moderne Devotie Award toegekend aan Stichting Klooster Sibculo. De Statenfractie van Christenunie Overijssel is onder de indruk van de inzet van de stichting om het kloosterterrein en de geschiedenis weer tot leven te brengen. Bovendien kende het klooster een directe relatie tot de Moderne Devoten, waarvan Geert Groote en Thomas a Kempis belangrijke voortrekkers waren. "De partij wil hiermee haar waardering onderstrepen voor de toewijding en inzet van dit vrijwilligerswerk. Het klooster was ooit een zeer belangrijk klooster met een internationaal netwerk. Het klooster heeft veel bijgedragen aan de ontwikkeling van de omgeving en die waarde verdient ook nu nog onze belangstelling. Juist voor dorpen als Sibculo is deze geschiedenis waardevol om in onze moderne tijd levend te houden. Het draagt bij aan de leefbaarheid van het platteland", aldus Christenunie Overijssel.

Tweede Wereldoorlog
Op 30 maart 1943 zijn 2 vliegtuigen in Sibculo neergestort: een Engelse bommenwerper en een Duitse nachtjager, die elkaar beschoten. Alle inzittenden, in totaal 9 personen, zijn omgekomen.

Recente ontwikkelingen

- In oktober 2019 is op een infomatieavond in Sibculo door gemeente, woningstichting Vechtdal Wonen en Plaatselijk Belang de belangstelling voor nieuwbouwwoningen in het dorp gepeild. Daar kwam uit dat enkele tientallen inwoners daar wel voor te vinden zijn. Hier zijn nog geen concrete plannen uit gekomen, het was puur voor de instanties om de belangstelling voor eventuele nieuwbouwprojecten in te schatten. Wat al wel concreet in behandeling is voor dit dorp, is het plan Kloosterwonen / De Munnikshof, dat 14 woningen omvat. Anno eind 2019 is het bestemmingsplan daarvoor nog niet definitief.

Bezienswaardigheden

- Sibculo heeft 1 rijksmonument, zijnde een archeologisch monument, namelijk een terrein waarin overblijfselen van een cisterciënserklooster, waarvoor zie verder bij Geschiedenis.

- Sibculo heeft naast het kloosterrein als enige rijksmonument ook maar 1 gemeentelijk monument, zijnde woonhuis Biewenga op Kloosterstraat nr. 16.

- De 'huidige voormalige Hervormde (PKN) kerk' heet De Horst (Schoolstraat 4) en dateert uit 1994. De vorige Hervormde kerk was gevestigd in het Verenigingsgebouw op Kloosterdijk 85, dat in 1991 is afgebroken. In verband met de fusie tot PKN-gemeente is hier in december 2017 de laatste kerkdienst gehouden. De Horst is sindsdien alleen nog een MFC (wat het voorheen ook al was). Zie daarvoor verder het hoofdstuk Links, kopje MFC.

- De huidige Gereformeerde (PKN) Kloosterkerk (Kloosterdijk 105) dateert uit 1951. Voorheen werd gekerkt in een oud schoolgebouw aan de Gemeenteweg voorheen Zandweg. De kerk valt tegenwoordig onder de Protestantse Gemeente Sibculo-Kloosterhaar.

- Aan de rand van het kloosterterrein staat de Kloosterput. Boven de put staat een houten bouwwerk, opgetrokken in Oostenrijkse stijl. Het houtwerk was anno 2019 echter in slechte staat en moest nodig worden vervangen. Stichting Klooster Sibculo heeft daarvoor fondsen geworven om de ca. 40.000 euro die de restauratie kost te kunnen financieren. Er zijn bijdragen gekomen van de Provincie Overijssel, de gemeente en Landschap Overijssel. De firma RIBO uit Hengelo en Landschap Overijssel hebben de Kloosterput in 2019/2020 gerestaureerd.

Jaarlijkse evenementen

- Oranjevereniging Sibculo organiseert o.a. Koningsdag en de Feestweek (mei).

- De 1e editie van Het Allermooiste Feestje (HAF) in Sibculo was in 2013. Het idee was om een voetbaltoernooi te organiseren, met daarnaast een feest. En zo geschiedde. Alleen wilden ze het feest eigenlijk wel groter aanpakken, omdat ze anderhalve week bezig zijn om op te bouwen en anderhalve week om weer af te bouwen, en dat voor zes uurtjes feest. Daarom is vanaf editie 2020 de opzet gewijzigd. Het voetbaltoernooi, dat na de 1e editie nooit meer is teruggekeerd, wordt in 2020 weer onderdeel van het festival. De samenwerking met de Sibculose Voetbal Vereniging SVV '56 komt de voetbalclub zelf ook ten goede, in ieder geval in 2020. Zij hebben namelijk een nieuwe kantine nodig. Daarom gaat in 2020 van elke inschrijving 10 euro naar het fonds voor de nieuwe kantine. En het winnende team gaat er - zowel bij de mannen als bij de vrouwen - vandoor met 1000 euro. De organisatie hoopt op 64 teams: 32 mannen- en 32 vrouwenteams. Vanaf editie 2020 kunnen de festivalgangers voor het eerst overnachten bij Het Allermooiste Feestje. Het oude trainingsveld van SVV’56 wordt daartoe omgetoverd tot camping. Ook wordt er een nieuw feestconcept gelanceerd op de vrijdagavond: De Derde Helft. De festivaltent staat dan in het teken van een ‘kantinegevoel’, met zangers en dj’s van Nederlandse bodem.

- De Aquaklimcross (op een zaterdag in augustus) is een hardloopwedstrijd in Sibculo op een parcours van een voormalige zandafgraving. Een ronde van 3 kilometer kent maar liefst 10 steile zandhellingen en 2 waterpassages van 100 meter. Al met al een heel pittige uitdaging. Je waant je op een trailrunparcours ergens in het buitenland. Het decor is ca. 4 ha groot, met beboste hellingen, water en strand, en ligt vlak naast het historische kloosterterrein met drooggevallen grachten die onderdeel van het parcours uitmaken. Het programma kent een 'pettercross' voor de kleintjes en 3, 6, 12 en 21 kilometer voor volwassenen. Tevens zijn er de Duo-run (met 2 personen op de 6 km) en de Quattro-run (met 4 personen op de 12 km). Nodig je vrienden, familie en collega`s uit en doe samen mee (tip: je kunt natuurlijk ook meedoen als je in deze tijd in de buurt op vakantie bent en sportief bent ingesteld).

Landschap, natuur en recreatie

- Rondom het dorp lopen diverse wandelroutes, waaronder van 2,5 en 5,5 km. Zeer de moeite waard om te bewandelen is ook het nabijgelegen 1.000 ha grote natuurgebied Engbertsdijksvenen, dat je beschreven vindt onder buurdorp Westerhaar-Vriezenveensewijk. "Dat gebied is enorm groot en vormt als het ware de brug tussen het Vechtdal en Twente. Je kunt daar echt uren wandelen zonder een mens tegen te komen”, aldus Riek Leemhuis van Stichting Klooster Sibculo.

- Mountainbikeroute Zand en Veen (25 km) is een route met veel afwisseling. De route bevat uitdagende stukken voor meer ervaren mountainbikers. Op deze stukken is er voor de minder ervaren fietsers een omleiding (chickenway) gemaakt. Ook zijn er stukken die over wat meer lange singletracks, zandpaden en bospaden gaan. In het bos nabij Sibculo zijn zogeheten Technical Trail Features (TTF) in het parcours opgenomen. Je vindt er springschansen, jumps, drops, vlonders, technische/snelle singletracks, een evenwichtsbalk, pittige klimmen, en snelle en korte afdalingen.

- Bij Zandwinplas Lucasgat aan de Bergweg zijn mogelijkheden om te duiken.

- Recreatieplas Spartelvijver leek in 2015 te moeten sluiten wegens gebrek aan vrijwilligers. Gelukkig zijn deze toch weer gevonden, waardoor de recreatieplas voorlopig weer kan voortbestaan.

- Rondom recreatieplas Spartelvijver in Sibculo en het voormalige kloostercomplex Groot Galilea ligt het gemeentebos. Dit bos heeft vele unieke waarden op het gebied van (cultuur)historie, recreatie en natuur en kent een grote afwisseling in droog en nat, hoog en laag. Om meer samenhang in het totale gebied te verkrijgen, waar onder andere ook de Engbertsdijksvenen toe behoren, en vroegere overblijfselen van heide en moeras in het bos meer zichtbaar te maken, zijn in 2014 herstelwerkzaamheden uitgevoerd. De heide is vrijgemaakt van jonge bomen en struiken om zo het leefgebied voor de droge struikheide te herstellen en te vergroten. Verder wordt het moerasbos, dat ‘vol’ staat met bomen en struiken, nu blijvend als hakhout afgezet, waardoor het weer een groeikrachtig, vitaal bos wordt.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Sibculo, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Sibculo (online te bestellen).

Links

- Belangenvereniging: - "Plaatselijk Belang Sibculo is volgens de statuten opgericht in 1981 maar heeft zijn oorsprong al circa 30 jaar eerder. “De vereniging heeft ten doel het behartigen van de plaatselijke belangen van het dorp in al zijn maatschappelijke schakeringen, niet uitsluitend in het belang van haar leden”, aldus de statuten uit 1981. Tegenwoordig staan wij nog altijd voor de belangen van het dorp én zijn inwoners. Mocht je ideeën hebben om het dorp nog mooier te maken of mocht je tegen een probleem aanlopen waar wij eventueel in kunnen bemiddelen met de gemeente, dan horen we het graag via plaatselijkbelangsibculo@hotmail.com of laat een bericht achter op de Facebookpagina."

- MFC: - MFC De Horst in Sibculo ziet er op het eerste gezicht uit als een kerk. En dat was het tot eind 2017 óók (zie daarvoor hierboven onder Bezienswaardigheden). MFC De Horst is een kinderdagverblijf, peuterspeelzaal, buitenschoolse opvang, bibliotheek en dagopvang voor ouderen. En een repetitielokaal voor harmonie, shantykoor, drumband en toneelvereniging. Vandaar: multifunctioneel centrum (MFC). Het eigenlijke kerkgebouw is gebouwd onder architectuur van architectenbureau Klunder uit Vriezenveen en geopend in december 1993. In 2009 is een aanbouw gemaakt, die dienst doet als dagopvang voor ouderen.

"De Horst is belangrijk voor de samenhang en eenheid in Sibculo. Dat is niet altijd zo geweest. Een koffietafelgesprek met de vrijwilligers levert een overzicht van kerkafscheidingen en kerkverplaatsingen. Sommige mannen hebben van dichtbij de verhalen meegemaakt, doordat schoonvader in het kerkbestuur zat, of vanwege het eigen huwelijksjaar. Opvallend is dat men elkaar toch weer wist te vinden, onder andere in het multifunctioneel gebruik van de beschikbare ruimtes. Men gebruikte vroeger het jeugdgebouw voor kerkdiensten en al decennia geleden repeteerden de toneel- en zangvereniging in de lagere school. De huidige bedrijvigheid rondom de Horst heeft waarschijnlijk de wortels in deze gewoonte.

Men is in het MFC van Sibculo gewend op te schikken en elkaar ruimte te gunnen. Zonder moeite verzet de kosteres het doopvont om plaats te maken voor de repetitie van de drumband. De buitenspeelplaats van BSO en kinderopvang dient zondags als parkeerplaats voor de kerkgangers. De bibliotheek schoof een eindje op voor de kinderopvang. Met de aanbouw uit 2009 heeft de achterwand van de kerk een bijzondere functie gekregen. Na het weghalen van de schuifwand die de achterwand vormt, komt er een nieuwe zaal vrij. Daar waar eerder de achteringang van de kerk was, ligt nu een houten vloer. Die komt met een druk op de knop 75 cm omhoog. Kerkstoeltjes omdraaien en de toneelzaal is klaar." Aldus een beschrijving van MFC De Horst op de site Herbestemde Kerken in Overijssel.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool Windesheim. - Peuteropvang Dol-fijn. - Kinderopvang Blije Voetjes.

- Muziek: - Muziekvereniging Concordia is opgericht in 1938 en is daarmee de oudste vereniging van Sibculo (aldus hun site). De vereniging omvat een fanfare, een jeugdorkest en een - in 1968 opgerichte - slagwerkgroep.

- Sport: - Voetbalvereniging SVV'56. - Hardloopgroep de Sibculoperz is opgericht in 2013. Ze zijn er voor iedereen; jong en ouder, en van elk niveau. Ze trainen 2x per week en wel op maandagavond en donderdagavond. Ze beginnen beide avonden om 19.00 uur, bij de ingang van de Spartelvijver in Sibculo, met een gezamenlijke loopscholing van ca. 20 minuten. Na de spieren opgewarmd te hebben starten ze met een training waaraan iedereen kan meedoen. Dit duurt zo'n 30 à 40 minuten. Daarna lopen ze voor de liefhebbers nog een rondje van een aantal kilometers. De afstand is afhankelijk van de groep van dat moment.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)