Status

- Sibrandahûs is een dorp* in de provincie Fryslân, gemeente Dantumadiel.
* Gezien de geringe grootte en het ontbreken van een kern, kerk-in-functie en overige voorzieningen zou je het ook als buurtschap kunnen beschouwen, maar formeel heeft het plaatsje nog de dorpsstatus.

- Sibrandahûs heeft geen 'bebouwde kom', alleen verspreide bebouwing, en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

- Sibrandahûs heeft een dorpswapen: "De naam van het dorp is afgeleid van de naam Sijbrand en het woord huis. Sijbrand is een samenstelling van het Germaanse "sig", (zege of overwinning), en "brand", dat (vlammend) zwaard betekent. De naam betekent dus ongeveer "(vlammend) zwaard der overwinning". In de dorpskerk uit de 13e eeuw, gebouwd van zware rode baksteen, is onder het koor een grafkelder van de familie Tjaerda van Starkenborch. In het bovenste deel van het wapen zijn de kleuren en elementen uit het wapen van deze familie te vinden, terwijl in het onderste deel het rood naar de rode baksteen van de kerk verwijst. Het vlammende zwaard symboliseert de naam "Sijbrand", terwijl de kepersgewijze doorsnijding, als vorm van het dak van een huis, het tweede gedeelte van de dorpsnaam weergeeft."

Naam

In het Nederlands
Sijbrandahuis. Overigens is de plaatsnaam sinds 2009 formeel - en alleen nog - Friestalig.

Spelfouten
Op in ieder geval één van de plaatsnaamborden komt - of kwam, wellicht is het inmiddels gecorrigeerd - de Friese variant ook voor als Sibrandahus, oftewel zonder accent circonflexe, zoals het 'dakje' officieel heet. Een 'drukfout' dus. Zie hier. Op die pagina wordt de plaatsnaam trouwens op nóg 2 manieren verkeerd gespeld (naast de goede spelling in de titel, dus ze weten het wél); als Sybrandahûs en als Sybrandahuis...

Oudere vermeldingen
1491 Sibrandahuys, 1543 Sybrandahuys, Sybrandahuysum, 1664 en ca. 1700 (Schotanus-kaart) Sibrandahuysen, ca. 1700 ook (Schotanus-tekst) Sybrandahuys, 1786 Sibrandahuis, Sibrenhuws. Vanaf de 19e eeuw spelt men overwegend Si(j)brandahuis.

Naamsverklaring
Betekent 'bij de huizen van (die van) de persoon Sijbrand'.(1)

Ligging

- Sibrandahûs ligt ZW van Dokkum, rond de Burdaarderstrjitwei. Het dorpsgebied grenst in het Z aan de Wâldfeart en in het N aan de Dokkumer Ee.

- Bij dit dorp ligt een driegemeentenpunt, en wel bij de Klaarkampsterbrug over de Dokkumer Ee; Z daarvan is het dorpsgebied van Sibrandahûs gem. Dantumadiel, NO daarvan is het dorpsgebied van Raard gem. Dongeradeel en NW daarvan is het dorpsgebied van Jannum gem. Ferwerderadiel.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Sibrandahûs 27 huizen met 189 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp nog ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners en is daarmee het kleinste dorp van de gemeente Dantumadiel. Zo'n klein dorp heeft natuurlijk - naast het kerkje, dat inmiddels een andere bestemming heeft - geen eigen voorzieningen (meer) en werkt daarom veel samen met buurdorp Rinsumageast. Zo is er een gemeenschappelijke vereniging Dorpsbelang, een gemeenschappelijke Protestantse Gemeente e.d.

Bezienswaardigheden

- Sibrandahûs heeft 2 rijksmonumenten, zijnde boerderij Starkenborch uit 1868 op Burdaarderstrjitwei 10 en de voormalige Hervormde kerk, nu Kloosterkapel op nr. 4. - Nadere toelichting m.b.t. boerderij Starkenborch en de voormalige Hervormde kerk.

- De voormalige Hervormde kerk van Sibrandahûs (Burdaarderstrjitwei 4) is een eenbeukige kapel, gebouwd rond 1300. De kerk ligt onder hoge bomen op een terp. In de noordwand bevindt zich een nu gesloten romanogotisch venster en een rond raam in een tot de grond doorlopende nis. De ingang bevindt zich westelijk aan de zuidzijde. In de 16e eeuw heeft men de kerk een travee ingekort en de koepelgewelven gesloopt. Het kerkje is opvallend door de rijke detaillering van de vensteromlijstingen en tracering, die in een venster nog gaaf behouden is. De kerk is voorzien van een eenvoudige dakruiter. In de geveltoren uit de 19e eeuw hangt een klok met het opschrift Soli Deo Gloria Steen en Borchardt fudunt Enchusae 1756. Het 19e-eeuwse interieur is behouden gebleven met preekstoel, doophek en heren- en vrouwenbanken.

In 1977 is de kerk gerestaureerd naar plannen van R. Kijlstra. Er staan twee vitrines met vondsten uit de tijd van de restauratie. Onder meer worden kloostermoppen en middeleeuwse dakpannen getoond. De vondsten houden de herinnering aan het nabijgelegen vroegere middeleeuwse klooster Klaarkamp in leven. Delen van een menselijk skelet, opgegraven op het voormalige kloosterterrein, zijn ook te zien in een vitrine. Een fragment van een grote zwarte kogelpot getuigt van de tijd dat in dergelijke potten ongedoopte, overleden zuigelingen in de niet-gewijde grond vlak naast het kerkhof werden begraven. In het koor staat een kabinetorgel. In het koor bevindt zich ook de grafkelder van de familie Tjaerda van Starkenborch, waarvan nog een boerderij staat. Het kerkje van Sibrandahûs is eigendom van Stichting Alde Fryske Tsjerken. Het is in 1994 hernoemd in Kloosterkapel en herbestemd tot cultureel centrum, waarvoor zie verder bij Evenementen etc. - Nog een pagina over de Kloosterkapel.

- De Windmotor stond oorspronkelijk aan de Miedloane nabij de Zwemmer onder De Westereen. In 1998 is hij gerestaureerd en verplaatst naar het erf van Burdaarderstrjitwei 3 te Sibrandahûs, waar hij gebruikt wordt voor waterverplaatsing van de 500 m3 grote vijver (om het zuurstofgehalte voor de vissen en planten goed te houden). "Ik heb veel plezier beleefd aan de restauratie. De bladen en staart zijn van roestvrijstaal gemaakt. Het frame is in het zinkbad geweest. De pet bovenop en het kruis onderaan het draaigedeelte zijn authentiek (gietijzer). De centrifugaalpomp hebben we aangepast, anders was de capaciteit te groot geweest. We hebben in 2010 de lagers vernieuwd, daar deze het niet konden houden. Vroeger werkte men met bronzen bussen als lager, zonder problemen. De moderne techniek kan in dit geval niet tippen aan het oude! Nu draaien de tandwielen bovenin de kast in een oliebad (draait geruisloos)", aldus eigenaar Gerard T.J. Stockmann, die ook molenaar is op de nabijgelegen Klaarkampstermolen, die nét onder buurdorp Rinsumageast valt en daarom aldaar wordt beschreven.

Evenementen en activiteiten

- "Het begon allemaal in 1994 met een Plaatselijke Commissie van Stichting Alde Fryske Tsjerken en de geboorte van de naam Kloosterkapel. Voor het middeleeuwse kerkje werd een nieuwe invulling gevonden. Inmiddels is ons dorpje al meer dan 25 jaar een begrip onder muziekliefhebbers en staat bekend als een “klein Paradiso” voor regionale en Friese artiesten. Eén keer per maand is er op zondagmiddag een concert, van klassiek tot rock, voor elk wat wils. Toen de Plaatselijke Commissie Sibrandahûs in 1994 van start ging, was het nog heel bijzonder om kleinschalige concerten te organiseren in sfeervolle oude kerkjes. Ze kozen voor de naam Kloosterkapel om aan te sluiten bij de bekendheid van het vijfhonderd meter verderop gelegen voormalige klooster Klaarkamp, met als motto 'Sober as de muontsen' (sober als de monniken). Een motto dat tot op de dag van vandaag blijkt te werken. Artiesten komen hier graag naartoe om te zingen en te spelen in een bijzondere sfeer en met een altijd aandachtig publiek.

Meer dan bijzonder zijn de ‘Jûn foar de Krystnacht’ concerten, ieder jaar op 23 december. Naar een idee van rasartiest Doede Bleeker is het inmiddels een traditie dat op deze avond bijzondere artiesten optreden voor een benefietconcert ten bate van de “Doe een Wens” Stichting. Grote namen als - De Kast, - Miranda van Kralingen, - Gerrit Breteler, - de Fjouwer Fryske Trûbadoers en - Swiet & Bjuster hebben het voorbeeld van Doede belangeloos gevolgd. Kloosterkapel Sibrandahûs beschikt na een interne verbouwing inmiddels over een toiletvoorziening, met dank aan Stichting Alde Fryske Tsjerken, gemeente Dantumadiel en Plattelânsprojekten. De tweede fase is in 2010 gerealiseerd: een kleine keukenvoorziening met koffiebalie. Het kerkje beschikt nu over 120, grotendeels vaste, zitplaatsen. Een middag heerlijk tot bezinning komen en bijna rechtstreeks contact met de artiesten hebben in een geweldige ambiance, dat is de Kloosterkapel ten top. Het kerkje is ook te huur voor o.a. trouwdiensten, cd-presentaties, eigen muziekuitvoeringen en workshops." Zie ook de reportage over 25 jaar muziek in de Kloosterkapel in de Westereender, 12-3-2019.

Landschap, natuur en recreatie

- Natuurreservaat Klaarkampermeer, met de Klaarkampstermeermolen, ligt direct Z van de ZW punt van het grondgebied van Sibrandahûs, O van de Trekwei, en ligt nét op het grondgebied van het Z buurdorp Rinsumageast. Overblijfselen van het vroegere klooster Klaarkamp - delen van grachten en wallen, puin - zijn hier nog herkenbaar en zijn beschermd als archeologisch monument.

- Overzicht van waargenomen dier- en/of plantensoorten in Sibrandahûs (tip: als je onder de tab 'Waarnemingen' weinig of geen resultaten ziet, leg de datum dan een stuk, bijvoorbeeld een jaar, terug).

Links / voorzieningen

- Algemeen: - Site van en over Sibrandahûs.

- Glasvezel: - Sibrandahûs mag dan behalve het kerkje geen voorzieningen hebben, in 2015 zijn alle panden in het dorpje en directe omgeving wél aangesloten op glasvezel. Gezien de ligging nabij het driegemeentenpunt (zie bij Ligging) zijn tegelijk ook omliggende panden in de gemeenten Dongeradeel en Ferwerderadiel aangesloten. In totaal betreft het 40 panden, met een voor ons land unieke 'deelnemingsgraad' van vrijwel 100%, aldus glasvezelbekabelaar Kabelnoord. Niek Geelhoed van KabelNoord: "Het is prachtig dat de bewoners massaal gebruik hebben gemaakt van dit tijdelijke aanbod van de Provincie Fryslân en KabelNoord. Een glasvezelaansluiting betekent direct waardevermeerdering van een woning en zorgt ervoor dat ook de bewoners van dit buitengebied de beschikking krijgen over een stabiele en snelle (internet)verbinding."

Matty van der Bij uit buurdorp Jannum: "Het is uniek dat Kabelnoord naar dit stukje buitengebied nu een supersnelle glasvezelverbinding heeft aangelegd. Hier konden wij alleen maar op hopen! Wat ons via VARA’s Kassa niet lukte, kan nu via Kabelnoord wel. Internet is de toekomst en we hadden altijd maximaal drie Mbps tot onze beschikking. Komende jaren zal steeds meer dienstverlening via internet gaan. Niet alleen internetbankieren maar ook zorg op afstand zal een grotere rol gaan spelen. Ik ben ontzettend blij dat wij nu thuis glasvezel hebben gekregen. Hiermee zijn we klaar voor de toekomst."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Sibrandahûs.

Bekende inwoners

- Alex Bouma uit Sibrandahûs is in 2014 65 jaar geworden en heeft daarom zijn fotocamera 'aan de wilgen gehangen'. Hij is meer dan 30 jaar persfotograaf geweest voor de Nieuwe Dockumer Courant en de Kollumer Courant en had de bijnaam 'trepke' omdat hij vaak een trap bij zich had om zich goed te kunnen positioneren voor het maken van zijn foto's. Bouma is als koster de afgelopen 25 jaar ook bij bijna alles betrokken geweest:betreffende de Kloosterkapel in het dorp - waarvoor zie het hoofdstuk Evenementen en activiteiten - die dat beroep uitoefende naast zijn baan als persfotograaf. Hij is nog altijd nauw betrokken bij het geheel, maar dan bij voorkeur op de achtergrond. Hij wil dan ook beslist niet aan de touwtjes trekken, met uitzondering van die van de kerkklokken, die de aanvang van een concert voor de bezoekers aangeven. - Nog een pagina over Alex Bouma.

- Hessel Wiersma (1906-1988) uit Sibrandahûs specialiseerde zich in 'het bestrijden van aardstralen'. - Vanaf pag. 156 onder deze link is er het e.e.a. te lezen over de levensloop van Hessel Wiersma.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)