Status

- Sint Kruis is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Sluis. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-3-1941. Per 1-4-1941 over naar gemeente Aardenburg, in 1995 over naar gemeente Sluis-Aardenburg, in 2003 over naar gemeente Sluis.

- Wapen van de voormalige gemeente Sint Kruis.

- (1) zegt over het grondgebied van de voormalige gemeente: "De gemeente is te zamengesteld uit het eigenlijke Sint Kruis en de Nederlandse gedeelten van de Belgische gemeenten Sint Margariete en Sint Laurens, gewoonlijk Sint Laurens ten Blokke genoemd."

- Onder het dorp Sint Kruis valt ook de buurtschap 't Eiland en een deel van de buurtschap Bakkersdam. Het huizengroepje O van het dorp, rond het 'vierkant' van de wegen Wilhelminaweg, Ligtvoetsweg, Buitendijk en Galgenstraat, heeft kennelijk maar kort te boek gestaan als buurtschap De Bracke of De Brakke. Onder de laatste benaming meldt (2) het als buurtschap, waarbij zij verder vermeldt dat er ooit een douanekantoor was, en een veer over het Haantjesgat, soms verbasterd tot Hondjesgat. Op oude kaarten zoals de Grote Historische Atlas Zeeland (3) en de oude gemeenteplattegrond uit ca. 1870 hieronder, komt de benaming echter nog niet voor, terwijl de benaming in de recente Topografische atlas Zeeland (4) en de vorige editie hiervan (1990) niet meer voorkomt.

Naam

Oudere vermeldingen
"Oudtijds Sint Cruys, op de kaart van Paauw, verkeerdelijk onder den Franschen naam Sint Croix voorkomende."(5) 1270 in die prochia van Sint Crues, 1593 S. Cruijs.

Naamsverklaring
Dankt zijn naam aan de parochie van het H. Kruis, behorend tot de Sint Baafsabdij te Gent. De plaats is een naamgenoot van het bekende Santa Cruz.(6)

Ligging

Sint Kruis ligt O van Aardenburg, Z van Oostburg en grenst in het O aan België en in het Z aan het buitengebied van Eede.

Statistische gegevens

In 1840 omvat gemeente en dorp Sint Kruis 89 huizen met 613 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 130 huizen met ca. 325 inwoners.

Geschiedenis

- Geschiedenis van Sint Kruis.

Bezienswaardigheden

- Sint Kruis heeft 1 rijksmonument, zijnde de Hervormde (PKN) kerk en toren (Schoolpad 2). In 1296 wordt voor het eerst gewag gemaakt van een parochie in dit dorp, die ondergeschikt was aan Abdij Ter Doest. Door overstromingen, mede ten gevolge van het doorsteken van de dijken door de Geuzen in 1584, om op deze wijze de Spaanse troepen tegen te houden, kwam de omgeving onder water te staan, om pas in 1651 weer te worden drooggemaakt. Het huidige kerkgebouw dateert grotendeels uit de 14e eeuw en bestond aanvankelijk uit een eenbeukige kerk met toren. In 1467 en 1483 is de kerk vergroot tot driebeukige kerk met koor en dwarspand.

De kerk raakt tijdens de Nederlandse Opstand zwaar gehavend. In 1652 wordt ze hersteld, om dienst te gaan doen als Hervormd kerkgebouw. Wat blijft is een eenbeukige kerk zonder koor, met recht afgesloten schip - zijnde het (verkorte) middenschip van de oorspronkelijke kerk- en de toren, die vanwege de afgeknotte vorm wel De Peperbusse wordt genoemd. Ook in 1872 vindt nog een verbouwing plaats. In 1944 is de kerk door oorlogsgeweld zwaar beschadigd. In 1948-1949 is deze schade hersteld. De preekstoel is deels 17e-eeuws en de herenbank is van 1788. De oudste grafzerk in de kerk is van 1472. Er is nog wel sprake van een Hervormde Gemeente Sint Kruis, maar men zit wel in een fusieproces met de Aardenburgers om te komen tot een gezamenlijke PKN-gemeente.

- Bij hoeve De Platluis, in de N punt van de Grote Boompolder, N van het dorp aan de weg naar Oostburg, ligt nog een overblijfsel van een dobbe of stelleput. Vroeger was deze hoeve een gelijknamig café. Hier werd, op de grens van Oostbrug en Sint Kruis, tol betaald. Het pand stond in de streek ook wel bekend als de Tol van Pier Flip. Deze laatste wegtol in westelijk Zeeuws-Vlaanderen is in 1934 opgeheven. De paal met het woord TOL kreeg met de lantaarnpaal, het tarievenbord en de hamei of afsluitboom een plaats op het gemeentehuis te Oostburg, waar ze helaas door oorlogshandelingen in het najaar van 1944 zijn verwoest.

Landschap, natuur en recreatie

- In 2011 zijn de Nederlandse Blokkreek en de Vlaamse Vrouwkenshoekkreek met elkaar verbonden. Het ecologisch systeem in beide kreken is verbeterd door de waterlopen uit te baggeren en het waterpeil op elkaar af te stemmen. Met de opknapbeurt van beide kreken is de waterhuishouding tussen het Zeeuws-Vlaamse Sint Kruis en het Belgische Sint Laureins niet alleen ecologisch en kwalitatief in orde, maar ook berekend op gevolgen van eventuele klimaatsverandering. Door aan beide zijden van de grens aan kreekherstel te werken (de komende jaren worden nog meer kreken opgeknapt), is ook de waterafvoer in het grensgebied beter te regelen.

Eten en drinken

- Café Zeelandia (Dorpsstraat 24) is nog een echt ouderwets dorpscafé, bestierd door Greetje Hermie, die al de 4e (en laatste) generatie van haar familie is die het café beheert. Blijkens de ballonvaartreclame op de gevel wordt het in de volksmond naar de waardin ook wel Café Greetje genoemd. Vroeger heette het De Afspanning en was het een herberg met een smidse. Terwijl de paarden beslagen werden, konden de boeren even binnenwippen voor een pint.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Sint Kruis, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Sint Kruis (online te bestellen).

Links

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Sint Kruis.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Encyclopedie van Zeeland,
  
  , p.ca. 1750, (1984)
  
• 3. Grote Historische Topografische Atlas Zeeland schaal 1:25.000,
  Stam, Huib
  , (2006)
  
• 4. Topografische Atlas Zeeland,
  
  , (2004)
  
• 5. Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden,
  van der Aa, A.J.
  , p.ca. 10.000, (1851)
  
• 6. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)