- Slijkenburg is een dorp* in de provincie Fryslân, in de streek Stellingwerven, gemeente Weststellingwerf, en daarbinnen gelegen in het streekje de Westhoek.
* Pas in 1987 is deze nederzetting erkend als dorp (met eigen postcode, 8489).
- Vroeger was er O van Slijkenburg de buurtschap Blauwhof. De boerderij Blauwhof op die plek herinnert daar nog aan.
Terug naar bovenIn het Fries
Slikenboarch.
Oudere vermeldingen
1398 gebouw: Slickenborg, 1573 Slijkenburg.
Naamsverklaring
Samenstelling van slijk 'doorweekte, inzonderheid klei- of veenachtige grond, aangeslibde grond' en burg 'statig huis'.(1)
Het dorp Slijkenburg ligt aan de rivier de Linde en ligt verder ZO van de dorpen Bantega en Oosterzee en het Tjeukemeer, ZZO van de dorpen Echtenerbrug en Delfstrahuizen, Z van het dorp Langelille, ZW van de dorpen Scherpenzeel, Munnekeburen, Nijetrijne, Oldetrijne, Oldelamer en Wolvega, WZW van de dorpen Spanga en Oldemarkt, W van het dorp Ossenzijl, NW van de dorpen Kalenberg en Blankenham en de stad Blokzijl, NNW van de dorpen Kuinre, Luttelgeest en Marknesse, NO van het dorp Bant en de stad Emmeloord, O van de A6 en het dorp Rutten en OZO van het dorp Lemmer.
Het is het zuidelijkst gelegen dorp van de provincie Fryslân. Het dorp ligt op de provinciegrens met Overijssel. Een huis dat op het eerste gezicht bij dit dorp hoort ligt in Overijssel en valt qua adressering onder Kuinre. Het is daarmee formeel de noordelijkste woning op dat punt van Kuinre, maar omdat het dicht tegen het dorp Slijkenburg aan ligt wordt het daar in de praktijk soms toe gerekend.
Terug naar bovenIn 1840 omvat het dorp Slijkenburg 10 huizen met 68 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 15 huizen met ca. 35 inwoners, en is daarmee het kleinste dorp van de gemeente Weststellingwerf.
Terug naar bovenBij de vroegere ophaalbrug, formeel op grondgebied van Kuinre, is een tijdlang tol geheven. De ophaalbrug is in de loop van de 20e eeuw vervangen door een vaste brug. In 1580 is in de monding van de Linde de Slijkenburgerzijl gebouwd. Tot de bouw in 1702 van de Schoterzijl was het voor Fryslân de belangrijkste uitwateringssluis op de Zuiderzee. Daarna is die functie van de Slijkenburgerzijl vervallen. In 1672 is in Slijkenburg een schans van de Friese waterlinie gebouwd die het gehele dorp omsloot. Deze schans diende ter verdediging van de zuidwestelijke aanvoerroute van Fryslân richting Leeuwarden, tegen de oprukkende troepen van de Bisschop van Münster.
School en schoolfonds
In 1511 is in Westerlauwers Friesland de floreenbelasting, een grondbelasting, ingevoerd. De belasting werd van de huurwaarde van de grond geheven, die werd uitgedrukt in florijnen of goudguldens. Deze belasting is officieel in 1806 afgeschaft, maar verviel pas volledig toen in 1833 de grondbelasting werd ingevoerd, die op het kadaster werd gebaseerd. In 1511 is ook het Schoolfonds Slijkenburg opgericht. Boeren rond dit dorp en buurdorp Spanga, zogeheten floreenplichtigen, droegen belasting af, die in een fonds kwam voor onderwijs in de streek. Dat betrof alleen de boeren van hoger gelegen percelen, de rijke boeren. Op de veengrond was armoede. Maar die mensen moesten ook onderwijs krijgen. Vandaar dat fonds. Het dorp was toendertijd de toegangspoort tot het zuiden, waar al langer onderwijs door vooral de kerk werd bekostigd.
Van de floreenbelasting kreeg Slijkenburg een school. Er werden leraren aangesteld. En ook het hout van de kachel van de school werd ervan betaald. De school heeft in 1934 de deuren gesloten omdat er te weinig leerlingen meer waren. De kinderen uit het dorp gaan sindsdien naar school in het Overijsselse buurdorp Kuinre. Het schoolgebouw bestaat nog. Het vorige schoolgebouw, uit 1808, is in 2018 afgebroken.
Bijzonder is dat Schoolfonds Slijkenburg ondanks de invoering van nieuwe belastingstelsels en de leerplicht, waardoor het zijn nut eigenlijk al lang heeft verloren, vandaag de dag nog altijd bestaat. Het fonds wordt tegenwoordig gevoed door rente en door de opbrengst van ruim drie hectare land die wordt verpacht. Dat levert jaarlijks ongeveer 1600 euro op. De twee perceeltjes zijn naar het schijnt in de Napoleontische tijd door twee vrouwen aan het fonds nagelaten. In de omgeving staan de percelen bekend als het Schoolkampje en Schoolakker. Het geld wordt tegenwoordig uitgegeven aan de verenigingen en overgebleven scholen in de Grote Veenpolder. Aanvragen voor de jeugd gaan voor. Zo kreeg de basisschool in Munnekeburen in 2019 nog 700 euro voor een kas. Ook de accordeonvereniging kon weer op een bijdrage rekenen. Ook aan de avondvierdaagse, Sinterklaas en aan een nieuwe klok voor de klokkenstoel van Spanga is in het verleden geld gegeven. En dankzij de steun van het fonds had Slijkenburg eerder dan omliggende dorpen elektriciteit.
In de jaren zeventig legde de gemeente Weststellingwerf, waarvan volgens de traditie de burgemeester en gemeentesecretaris vandaag de dag nog de voorzitter en secretaris zijn van het bestuur, de vraag voor of Schoolfonds Slijkenburg nog wel in stand gehouden moest worden. De wethouder vroeg zich af of het nog zin had, maar de floreenplichtigen zeiden in meerderheid: het fonds mag niet verdwijnen. Er is al zoveel tastbare geschiedenis van de Grote Veenpolder verdwenen, dat men dit stukje cultuurhistorie, dat vroeger van groot praktisch belang is geweest, zoals hiervoor beschreven, toch graag in ere wilde houden. En dat vinden ze nog altijd. Enige verjonging van het bestuur is wel welkom, stellen de broers en bestuursleden Henk en Jette Donker. Veel tijd kost het niet; nauwelijks meer dan een dag per jaar. Jette, anno 2019 72 jaar, stopt er in 2020 mee en een ander bestuurslid moet stoppen omdat hij naar elders - buiten de Grote Veenpolder - verhuist. De historie die met het fonds is verbonden moet behouden blijven, vinden de bestuursleden. "Het is ook belangrijk dat de jeugd weet hoe alles hier is ontstaan. Het zou mooi zijn als wat jongere mensen over de drempel stappen. Het hoeft geen grote club te zijn. Een paar die de schouders er onder zetten. Het mag niet doodbloeden", aldus bestuurslid Henk Donker.
Tweede Wereldoorlog
Trijntje van der Lende (citaat uit de aan het eind van dit hoofdstuk gelinkte pagina): "Ik wil ook nog iets vertellen over de bevrijding, want dat heeft een diepe indruk op mij gemaakt. Op 16 april 1945 waren de Canadezen in Kuinre. We konden in Slijkenburg de vlag op de watertoren van de Canadezen zien. Tanks van de Canadezen reden op de zeedijk; ze waren ook korte tijd in Slijkenburg, waar ze de bevolking waarschuwden dat de bevrijding nog wel enige tijd op zich zou laten wachten. Wij moesten geen oranje wimpels en Nederlandse vlaggen uithangen. Ook de vlag op de watertoren in Kuinre zou weer worden verwijderd.
Wat was namelijk het geval?. De Duitsers hadden op zaterdag 14 april de bruggen naar de Kuinderpolder en bij Schoterzijl opgeblazen. En nu kwamen ze vanaf de Lemmer in de richting van Slijkenburg, achter de dijk langs. Toen ontstonden er schermutselingen tussen de Canadezen en de Duitsers, die vanaf Schoterzijl Slijkenburg inkwamen, langs de onderkant van de dijk. De kogels ketsten af op het water van de Linde. Harmen Visser, politieagent uit Vollenhove, die voor de Canadezen uitreed, werd doodgeschoten. De Canadezen trokken zich terug en de Duitsers groeven zich in onderaan de dijk naar Kuinre. Er waren ook Nederlandse SS-ers bij; Schoterzijl en De Lemmer werden ondertussen zwaar beschoten.
De bevolking uit Kuinre en Slijkenburg sloeg op de vlucht; de boten met Kundersen kwamen bij tientallen de Linde afgevaren. Ik heb met vader de nacht van de 16e op de 17e april doorgebracht op de Blauwhof, bij oom Harm. Die had de brik al klaarstaan, met van alles erin. Ik ben nog teruggeweest om bonkaarten te halen. Maar ik kwam Duitsers tegen die zeiden: "Die bonkaarten heb je straks niet meer nodig". Toen ben ik maar teruggegaan. Overigens was bij oom Harm een man ondergedoken, die na de oorlog een SS-er bleek te zijn. Hij was op de vlucht geslagen tijdens de slag om Arnhem.
Het was in die april dagen een verwarde toestand. Wolvega was al bevrijd, en Slijkenburg nog niet. Oom Roelof zei: "Et kan me niks schelen, zie moe'n heur d'r mar mit redden, ik laote de koe'n de koe'n. Hij ging met tante Margje naar zijn zoon Tette in het nabijgelegen Spanga. Maar daar was niemand thuis; die waren al naar Wolvega, om de bevrijding te vieren!. Ik ben er nog kwaad over, dat ze in Wolvega al met feestvieren begonnen, terwijl wij nog niet eens waren bevrijd. Hadden ze niet wat meer aandacht aan ons kunnen besteden? "Hoe denk ie nouw over zoe'n Wolvega".
Er is nog een andere gebeurtenis uit deze periode, die een grote indruk op mij heeft gemaakt. Op de 16e of de 17e april is Bouwe Ens in Heerenveen doodgeschoten. Hij werkte bij de ondergrondse. Hij is op Slijkenburg geboren en zijn moeder woonde in de oorlog nog steeds bij ons in het dorp. We durfden haar haast niet over de dood van haar zoon te vertellen. Er is een foto, waar Bouwe van Ens als kleine jongen op staat, samen met ouwe Fleur, die nog heeft deelgenomen aan de Tiendaagse Veldtocht. Dus een deelnemer aan de Tiendaagse Veldtocht en een gesneuvelde in het verzet van de Tweede Wereldoorlog staan daar samen op de foto. Kees Punter in Wolvega was in de oorlog zwarthandelaar. Hij werd na de oorlog gesnapt, maar er verscheen al spoedig een advertentie in de krant: "de zaak wordt op dezelfde voet voortgezet". Familie van tante Margien uit Arnhem heeft de hele winter van '44 in Slijkenburg gelogeerd, omdat ze van huis en haard verdreven waren. Het was Sjors Onderstal, die getrouwd was met Klaasje Fledderus."
- Voor nadere informatie over de geschiedenis van dit dorp zie de pagina Geschiedenis van Slijkenburg.
- En hier kun je uitvoerige herinneringen lezen van Trijntje van der Lende aan haar tijd in Slijkenburg, in de jaren dertig van de 20e eeuw, met veel interessante informatie over inwoners, lokale instanties en beroepen in vroeger tijden.
Terug naar boven- Voormalige lagere school.
- Windmotor Slijkenburg? (de link die wij hier vroeger van hadden, werkt niet meer. Vooralsnog kunnen wij hier geen nadere gegevens meer over vinden).
Reactie toevoegen