Spakenburg

Plaats
Dorp
Bunschoten
Eemland
Utrecht

Spakenburg 3.jpg

Spakenburg, haven

Spakenburg, haven

Spakenburg Oude Haven.jpg

Spakenburg, Oude Haven

Spakenburg, Oude Haven

Spakenburg

Terug naar boven

Status

- Spakenburg is een dorp in de provincie Utrecht, in de streek Eemland, gemeente Bunschoten.

- Formeel is sinds begin jaren zeventig sprake van het tweelingdorp Bunschoten-Spakenburg. In de praktijk wordt echter, zeker waar het de oude dorpskernen betreft, nog wel gesproken van de dorpen Bunschoten en Spakenburg.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1681 Spakenborch, 1696 Spakenburgh.

Naamsverklaring
Samengesteld uit burg 'burcht, versterkte plaats' en de verbogen vorm van het Middelnederlandse spake 'droog'.(1)

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft het dorp 71 huizen met 575 inwoners. Het tweelingdorp Bunschoten-Spakenburg omvat tegenwoordig ca. 8.000 huizen met ca. 20.500 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Bunschoten is vanouds een boerendorp, Spakenburg een vissersdorp. Door de ligging aan de Zuiderzee ontwikkelt Spakenburg zich al vanaf de middeleeuwen tot vissersdorp. De vissersvloot groeit in de 19e eeuw van 34 schepen in 1812 tot 193 schepen in 1892. De vissers bevaren de vaak ondiepe zee met de botter, een speciale platbodem, en vangen haring, ansjovis, bot, paling, spiering en garnalen. Omdat de haven te klein wordt, legt het dorp in 1886 een nieuwe haven aan en laat zij de oude uitdiepen.

Na de voltooiing van de Afsluitdijk in 1932 hoeven Bunschoten en Spekenburg niet meer te vrezen voor overstromingen. Nadelig effect van de aanleg van de Afsluitdijk, maar meer nog van de daarop volgende aanleg van de IJsselmeerpolders, is dat het aantal vissers afneemt en de haven geleidelijk zijn economische functie verliest. De laatste beroepsvisser is in 2008 gestopt. De nieuwe haven gaat dienst doen als jachthaven en de oude als toeristische trekpleister en vaste aanlegplaats van de Bruine Vloot. Tegenwoordig liggen er nog ca. 30 botters in de haven, die worden gebruikt voor de pleziervaart.

Het dorp heeft door de jaren heen zijn karakteristieke vorm en bebouwing behouden, zowel aan de Haven- en Zeedijk als in de haaks op de haven gerichte steegjes. Gebouwen als de taanschuur, de visafslag, de visrokerij en de scheepswerf herinneren nog aan de vroegere visserij. Maar de vishándel bloeit er nog volop. Spakenburg is dan ook landelijk bekend vanwege de vishandelaren, maar ook de broodhandelaren, die door heel Nederland op de markten staan.

Het dorp is ook bekend om zijn klederdracht (die door nog slechts enkele honderden vrouwen wordt gedragen en vermoedelijk over ca. 10 jaar verdwenen zal zijn) en om haar duidelijke protestants-christelijke karakter. En natuurlijk om de voetbalclubs SV Spakenburg en IJsselmeervogels, beide in de zaterdagtopklasse van het amateurvoetbal spelend en beide nog nooit gedegradeerd zijn geweest sinds de invoering van de 1e/hoofdklasse in 1970.

Beschermd dorpsgezicht
Het havengebied van Spakenburg is in 2011 aangewezen als beschermd dorpsgezicht. De Oude en Nieuwe Haven met hun kenmerkende bebouwing vormen volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een karakteristiek voorbeeld van een voormalig vissersdorp aan de voormalige Zuiderzee en zijn daardoor van bijzondere historische betekenis. "Spakenburg staat symbool voor de visserijcultuur die ooit floreerde rond de Zuiderzee. Op veel plaatsen is die verdwenen, maar hier is die nog heel herkenbaar aanwezig. Het dorp is een visserijbolwerk met een specifiek karakter en een eigenheid die we willen bewaren. Niet door er een stolp overheen te zetten, maar door de bijzondere karakteristieken te behouden in nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen,” aldus directeur Van ’t Veen van de Rijksdienst.

In de lokale musea kun je alles te weten komen over de geschiedenis van dit dorp:
- Museum Spakenburg laat de geschiedenis van de dorpsgemeenschap herleven en toont het leven en werken van 1800 tot heden. Het museum beschikt over een compleet ingerichte boerderij, visserswoning, winkelwoonhuis van een weduwe, woning van een vissersknecht en een ingerichte haringrokerij. Ook worden diverse tafereeltjes en zijn straatactiviteiten opgenomen. Er worden vitrines met goud en zilverwerk, porselein en aardewerk en kant getoond. Bovendien wordt kennis gemaakt met de vele variaties in de klederdracht die ons dorp kent. In het museum is duidelijk het verschil in wonen en werken tussen enerzijds de boerenbevolking en anderzijds de vissersbevolking te zien. Ook het verschil tussen de vissers en de vissersknechten valt op. Dit blijkt ook uit de inrichting van de diverse woningen.

- Het Klederdracht- en Visserijmuseum biedt een boeiend overzicht van de klederdracht zoals die hier eeuwenlang is gedragen. Naast de unieke klederdracht wordt de aandacht van de bezoekers getrokken door een groot aantal voorwerpen dat met visserij van vroeger te maken had. Er is een schitterende collectie miniatuurbotters, visnetten en allerlei gebruiksvoorwerpen die daarbij horen. Ook het speciale Spakenburgse handwerk, zoals kralentassen, merklappen en porselein- en stofbeschilderingen is op een overzichtelijke manier tentoongesteld. Overal in het museum hangen schilderijen van de bekende Spakenburgse kunstschilder Klaas Zwaan. Zijn schilderijen hebben vooral de dorpsgezichten en de botters op zee tot onderwerp. Heel bijzonder is ook de verzameling antieke geborduurde bijbelse taferelen. - Artikel van journalist Ronald van den Boogaard over de klederdracht in Spakenburg anno 2010.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Spakenburg heeft 6 rijksmonumenten.

- De Noorderkerk in Spakenburg (Kerkstraat 20) is een grote kerk met toren in neoromaanse vormen. In 1878 gebouwd als Gereformeerde kerk, naar ontwerp van architect A. Jurling. De kerk is in 1945 toegewezen aan de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt. In 2007 is de kerk gerestaureerd en heeft het interieur een modernere en lichte uitstraling gekregen. Op het liturgisch centrum staan een nieuwe preekstoel, een nieuw doopvont en een tafel met avondmaalsstel. De banken zijn vernieuwd en staan nu op een natuurstenen vloer. Het orgel is in 1997 gebouwd door orgelbouwer Mense Ruiter.

- Voormalige visrokerij, bestaande uit een voormalige woning en vijf geschakelde vishangen (Oude Schans 56a).

- Scheepswerf Nieuwboer dateert uit ongeveer 1750, maar heeft later diverse wijzigingen ondergaan. De werf vertoont in zijn huidige verschijningsvorm een overwegend 19e-eeuws karakter. Op de werf worden reparaties uitgevoerd aan oude zeilschepen. Ook kan er, op bestelling, een nieuwe botter gebouwd worden zonder bouwtekening, maar met gebruik van oude mallen 'op het oog'.

- Gevelstenen in Spakenburg.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Spakenburgse Dagen (laatste 2 woensdagen in juli en eerste 2 woensdagen van augustus). Grote braderie in het oude centrum. Kinderen mogen hun spulletjes van zolder verkopen voor een zakcentje of leuke dingen doen op het kinderplein. Kom kijken naar de oude ambachten en maak een vaartochtje met een authentieke botter. Op het podium zijn Spakenburgse optredens en klederdrachtshows te zien.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "In 2016 is in opdracht van Waterschap Vallei en Veluwe de Westdijk (direct NW van Spakenburg langs het Eemmeer) versterkt. In de steunberm van de Westdijk werd Thermisch Gereinigde Grond toegepast. In 2017 bleek deze grond niet aan de normen te voldoen. Ondanks dat het waterschap niet de veroorzaker is, neemt zij wel haar maatschappelijke verantwoordelijkheid: het aangebrachte materiaal wordt verwijderd, de directe omgeving gesaneerd en de steunberm van de dijk opnieuw opgebouwd. De totale projectkosten zijn geraamd op 32,3 miljoen, waarvan het grootste gedeelte wordt gesubsidieerd door het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP-2). Heemraad Patrick Gaynor is blij dat de werkzaamheden kunnen starten: "Voor de directe omgeving van de dijk en voor alle betrokkenen is het van belang dat we de ontstane situatie oplossen. We willen een schone en veilige dijk. Daarin is dit een belangrijke stap. Ik ben blij dat het algemeen bestuur in lijn met het besluit dat ze op 4 juli 2018 namen, in oktober 2020 heeft ingestemd met de financiering van de gevraagde 27 miljoen euro." De herstelwerkzaamheden zijn in oktober 2020 gestart. Het streven is om het project voor eind 2021 af te ronden." (bron: Waterschap Vallei en Veluwe, oktober 2020)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Spakenburg, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Spakenburg (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Sport: - Sportvereniging SV Spakenburg is een in 1931 opgerichte voetbalvereniging die behoort tot de top van het Nederlandse amateurvoetbal. De club speelt vanaf seizoen 2010-2011 in de Topklasse Zaterdag, een competitievorm die in dat seizoen in het leven is geroepen. De club speelt haar thuiswedstrijden op sportpark De Westmaat, dat wordt gedeeld met rivaal IJsselmeervogels. Op deze pagina kun je alles lezen over de geschiedenis van de vereniging, met enkele downs maar vooral veel ups.

- Het in 1932 opgerichte IJsselmeervogels heeft van de Nederlandse amateurclubs de meeste titels binnen gehaald en mag zich met recht 'recordkampioen' noemen. IJsselmeervogels steeg vooral het afgelopen decennium tot grote hoogte. Niet eerder werden er zóveel prijzen (13!) gepakt als tussen 2000 en 2010. Lees hier alles over de geschiedenis van de IJsselmeervogels.

Reactie toevoegen