Staverden

Plaats
Buurtschap
Ermelo
Veluwe
Gelderland

staverden_plaatsnaambord.jpg

Sinds 2014 kun je zien wanneer je in de 'kleinste stad van Nederland' bent aangekomen. Voorheen stonden er enkele km's hiervandaan alleen richtingbordjes, zodat je maar moest gokken wanneer je er was aangekomen.

Sinds 2014 kun je zien wanneer je in de 'kleinste stad van Nederland' bent aangekomen. Voorheen stonden er enkele km's hiervandaan alleen richtingbordjes, zodat je maar moest gokken wanneer je er was aangekomen.

Staverden-MSD-20110321-229461.jpg

Staverden, Landgoed Staverden

Staverden, Landgoed Staverden

Staverden-MSD-20110321-229459.jpg

Staverden, Landgoed Staverden

Staverden, Landgoed Staverden

Staverden-MSD-20110321-229489.jpg

Staverden, Kapel Staverden

Staverden, Kapel Staverden

staverden_ermelo_kapel_staverden.3.jpg

Staverden, Kapel Staverden

Staverden, Kapel Staverden

staverden_ermelo_kasteel_staverden.1.jpg

Staverden, Kasteel Staverden

Staverden, Kasteel Staverden

staverden_ermelo_kasteel_staverden.3.jpg

Staverden, Kasteel Staverden

Staverden, Kasteel Staverden

staverden_ermelo_kasteel_staverden_de_witte_pauwen.5.jpg

Staverden, de beroemde witte pauwen van Kasteel Staverden

Staverden, de beroemde witte pauwen van Kasteel Staverden

staverden_ermelo_duiventil_staverden.1.jpg

Staverden, duiventil op Landgoed Staverden

Staverden, duiventil op Landgoed Staverden

staverden_ermelo_watermolen_staverden.3.jpg

Staverden, Watermolen Staverden

Staverden, Watermolen Staverden

Staverden

Terug naar boven

Status

- Staverden is een buurtschap* in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Ermelo.

* Het plaatsje heeft weliswaar in 1298 stadsrechten gekregen, en profileert zich ook als 'kleinste stad van Nederland', maar heeft zich geografisch, economisch etc. nooit tot een echte stad ontwikkeld. Men zou het ook nog een dorp kunnen vinden, omdat het plaatsje een kerk heeft, maar het plaatsje omvat slechts een paar handenvol verspreide huizen. Vandaar dat wij uit geografisch en maatschappelijk oogpunt 'dorp' ook niet accuraat vinden en de kwalificatie 'buurtschap' voor de huidige situatie van deze plaats al met al het meest accuraat vinden.

- De buurtschap Staverden valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Ermelo.

- T/m 2013 stonden er alleen richtingbordjes in de buurt die aangaven welke kant je op moest naar Staverden. Ter plekke stonden echter geen plaatsnaamborden, zodat je een plattegrond bij je moest hebben om te weten wanneer je er was aanbeland. Dat was niet reuze handig. En dat voor de toeristisch bekende 'Kleinste stad van Nederland'... Gelukkig zijn er in 2014 alsnog plaatsnaambordjes geplaatst (wit, want buiten de bebouwde kom), mét onderschrift 'Kleinste stad van Nederland'.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1290 Staveren, 1298 Staverden, 1563 Staefferden.

Naamsverklaring
Wordt gezien als een samenstelling van staaf 'stok, paal' en heri, afleiding van har 'zandige heuvelrug'. Meervoud van het Oudsaksische stavor en het Oudengelse stæfer 'paal' is waarschijnlijker, gezien de overeenkomst in de oudste vorm met Stavoren en Groá-Stavern (Duitsland), 10e eeuw Stauorum.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Staverden ligt 6 km O van Ermelo, rond de driesprong van Staverdenseweg, Garderenseweg en Jonkheer Doctor C.J. Sandbergweg, aan de Staverdense Beek.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Staverden 11 huizen met 97 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De buurtschap Staverden heeft in 1298 stadsrechten gekregen, maar heeft zich nooit daadwerkelijk tot stad of dorp (met dorpskern) ontwikkeld. Geografisch gezien is het daarom nog steeds als buurtschap te beschouwen (zij het met een kerkje of kapel). Staverden profileert zich weliswaar als 'kleinste stad van Nederland', maar in feite bedoelt men daarmee 'de kleinste plaats van Nederland die ooit stadsrechten heeft verkregen'. Andere plaatsen, die wél tot een zekere omvang of allure zijn uitgegroeid, maken eveneens aanspraak op de titel 'kleinste stad van Nederland', zijnde het Friese Sloten (kleinste qua aantal inwoners) en het Limburgse Valkenburg (kleinste qua - oorspronkelijke - oppervlakte). En zo zijn er nog enkele plaatsen die aanspraak - kunnen - maken op deze titel. Zie verder het artikel Kleinste stad van Nederland.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Staverden heeft 45 rijksmonumenten, meer monumenten dan huizen dus. Dat komt omdat de meeste monumenten aan het kasteel en landgoed zijn gerelateerd.

- Staverden is in 2014 tot beschermd dorpsgezicht benoemd.

- Kapel Staverden, ook wel kerkje genoemd, maakt onderdeel uit van de Hervormde Gemeente (PKN) Ermelo. De diensten die elke zondag worden gehouden, worden hoofdzakelijk bezocht door kerkgangers uit de buurtschap en uit de omliggende kernen Elspeet en Leuvenum. Bij de kapel ligt een kosterswoning. De kapel is in 1875 gebouwd als opvolger van een houten voorganger uit 1866. Het is een eenvoudige, neogotische zaalkerk met een lage toren en een houten klokkenstoel.

- Kasteel Staverden aan de Staverdenseweg is niet te bezichtigen. Het park bij het kasteel is echter wel toegankelijk. Het huidige kasteel, reeds het vierde op deze plek, dateert uit 1905 en is gebouwd in jugendstil. Graaf Reinald I van Gelre bouwde hier rond 1300 het eerste kasteel. Hij had de intentie de plaats tot een echte stad te laten uitgroeien (de buurtschap heeft in 1298 stadsrechten gekregen). Zover is het echter nooit gekomen. Geografisch gezien is Staverden daarom altijd een buurtschap gebleven met slechts het kasteel, een kapel en hooguit een 20-tal boerderijen.

De 'leenmannen' die sinds 1400 het kasteel bewoonden, hadden de verplichting om witte pauwen te houden. Daarom wordt het kasteel ook wel de Witte Pauwenburcht genoemd. Met de veren van de pauwen werden de helmen van de graaf versierd. Tegenwoordig worden als traditie jaarlijks witte pauwenveren aangeboden aan de Commissaris van de Koningin van Gelderland. Filmpje van de beroemde witte pauwen van kasteel Staverden. Het ruim 700 hectare grote landgoed Staverden (waar het kasteel deel van uitmaakt), gelegen tussen Elspeet, Uddel, Speuld en Garderen, is sinds 1963 eigendom van Het Geldersch Landschap. In 2007 is een restauratie van het kasteel gereed gekomen.

- De Watermolen van Staverden behoort bij het kasteel en bevindt zich op een plaats waar tot 1924 een korenmolen stond. De waterloop is in 1989 door Stichting Het Geldersch Landschap gerestaureerd. In 2000 is er een kleine generator aan het waterrad gekoppeld, waarmee elektriciteit wordt opgewekt. Deze bovenslagmolen bevindt zich bij de ingang en is van dichtbij in werking te zien.

- Achter de Kapel aan de Garderenseweg staat een monumentale Duiventil uit ca. 1877. Aanvankelijk (vanaf de 13e eeuw) werden duiven voor de consumptie gefokt en werd de mest toegepast bij het telen van tabak, saffraan en hennep. De 19e-eeuwse duifhuizen dienden vaak als decoratief element op een landgoed. Tot 1798 was het recht tot het bouwen van een groot duivenverblijf gebonden aan het in bezit hebben van een bepaalde oppervlakte land. Vanaf 1807 werd dit opnieuw geregeld in de Jachtwet. Dit is de reden waarom grote, fraai gedetailleerde duiventillen een vast onderdeel van landgoederen vormen.

- De twee monumentale bruggen uit 1910 op landgoed Staverden zijn in april en mei 2020 gerestaureerd. Dit was onderdeel uit van periodiek groot onderhoud. Het metselwerk van de bruggen heeft veel te lijden van de vochtige bosomgeving. Ook zijn er enkele detailverbeteringen toegepast. Dit verandert niets aan het uiterlijk van beide bruggen, maar zorgt ervoor dat het afvalwater van de weg beter kan worden afgevoerd.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Tjerk Busstra heeft op 1 september 2018 in Kasteelpark Staverden een grote groep opvallende paddenstoelen aangetroffen op enkele grote houtsnipperhopen. Deze zijn gedetermineerd als Gymnopilus dilepis, een voor Nederland nieuwe soort. Oorspronkelijk komt de soort uit Zuidoost-Azië, waarvandaan ze zich over bijna alle continenten heeft verspreid. Gymnopilis dilepis heeft nog geen Nederlandse naam, maar behoort tot de vlamhoeden (Gymnopilus). De soort heeft jong een opvallende purperen, geschubde hoed die tot ongeveer acht centimeter breed kan worden. De soort heeft een stevige steel met dezelfde tint als de hoed. Hoog op de steel zit een ring die snel verdwijnt. Aangezien de soort afhankelijk is van houtsnipperhopen, hoeft van deze exoot geen invasief karakter verwacht te worden. Bovendien worden in het beheer van parken en natuurgebieden de houtsnippers de laatste jaren steeds vaker afgevoerd voor bijvoorbeeld energiecentrales. Daardoor blijven er steeds minder houtsnipperhopen over voor paddenstoelen. (bron en voor nadere informatie zie: Nature Today, 3-10-2018)

Terug naar boven

Beeld

- Fotoserie van Staverden van fotograaf Martin Stevens.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Staverden (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Zorg: - Zorgboerderij Het Spelhuis in Staverden biedt, omgeven door natuur en het oude boerenleven, kinderen en jongeren met een ontwikkelingsachterstand ruimte om tot rust te komen en stimulans om in eigen kracht te staan. Het betreft o.a. autisme, een aandachtsstoornis of een verstandelijke beperking. Het optrekken met dieren, het zaaien en verzorgen van groenten in een eigen tuintje, het maken van jam of boeketten zijn belangrijke ervaringen. Men sluit aan bij de beleving van kinderen of jongeren en gebruikt spel en speelse werkvormen om nieuwe ervaringen op te doen voor het functioneren nu en later.

Reactie toevoegen