Sterkenburg

Plaats
Buurtschap
Utrechtse Heuvelrug
Utrechtse Heuvelrug
Utrecht

sterkenburg_driebergen_plaatsnaambord.jpg

De Driebergse buurtschap Sterkenburg heeft in 2017 plaatsnaamborden gekregen. De Doornse buurtschap Sterkenburg is in hetzelfde jaar hernoemd in Nieuw Sterkenburg om de verwarring tussen beide buurtschappen op te heffen. (© H.W. Fluks)

De Driebergse buurtschap Sterkenburg heeft in 2017 plaatsnaamborden gekregen. De Doornse buurtschap Sterkenburg is in hetzelfde jaar hernoemd in Nieuw Sterkenburg om de verwarring tussen beide buurtschappen op te heffen. (© H.W. Fluks)

sterkenburg sterkenburgerlaan driebergen.jpg

Buurtschap Sterkenburg, Sterkenburgerlaan (met links het pand op nr. 1), gezien vanaf de Langbroekerwetering.

Buurtschap Sterkenburg, Sterkenburgerlaan (met links het pand op nr. 1), gezien vanaf de Langbroekerwetering.

gemaal_sterkenburg.jpg

Stuw Sterkenburg in de Langbroekerwetering, met vistrap en kanotrap.

Stuw Sterkenburg in de Langbroekerwetering, met vistrap en kanotrap.

sterkenburg_4.jpg

Sterkenburg

Sterkenburg

sterkenburg_3.jpg

Kasteel Sterkenburg

Kasteel Sterkenburg

sterkenburg_2.jpg

Sterkenburg

Sterkenburg

sterkenburg.jpg

Sterkenburg

Sterkenburg

Sterkenburg

Terug naar boven

Status

- Sterkenburg is een buurtschap en voormalige gemeente in de provincie Utrecht, in de streek en gemeente Utrechtse Heuvelrug. De gemeente is in 1812 toegevoegd aan de gemeente Langbroek, in 1818 weer afgesplitst tot een zelfstandige gemeente, per 8-9-1857 opgegaan in de gemeente Driebergen, die op haar beurt in 2006 is opgegaan in de nieuwe gemeente Utrechtse Heuvelrug.

- De buurtschap Sterkenburg valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Driebergen.

- Niet te verwarren met de nabijgelegen buurtschap Nieuw-Sterkenburg onder Doorn.

- De buurtschap Sterkenburg ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom - sinds 2017 - witte plaatsnaamborden.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1307 Starkenbergh, 1381-1383 Starckenborch, 1396 Sterkenborch.

Naamgeving
De buurtschap en voormalige gemeente is genoemd naar het hier in de middeleeuwen gebouwde gelijknamige kasteel.

Naamsverklaring
Betekent 'de sterke burcht', vermoedelijk een vertaling van de in de 13e eeuw gangbare burchtnaam Montfort (zie ook Montfort, Montfoort).(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Sterkenburg ligt rond de kruising van de Sterkenburgerlaan met de Langbroekerdijk. Wellicht valt een stuk omliggend gebied, met name de Gooijerdijk voor zover gelegen W van de Sterkenburgerlaan, ook nog tot de buurtschap te rekenen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Sterkenburg 30 huizen met 243 inwoners, verdeeld in de gelijknamige buurtschap 13/102 (= huizen/inwoners) en buurtschap Hardenbroek 17/141. Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 40 huizen en enkele bedrijfsgebouwen, met ca. 100 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Postaal
Hoewel de Postwet van 1850 de intentie had om in de jaren daarna in principe in iedere gemeente een postkantoor te doen realiseren, moesten zeer kleine gemeenten dat toch blijvend ontberen. Zo kreeg de gemeente Sterkenburg in 1854 slechts een brievenbus.

Kapel
In vroeger eeuwen had Sterkenburg ook een kapel.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- "De oudste vermelding van Kasteel Sterkenburg dateert uit 1261, toen bepaald werd dat graaf Otto II van Gelre van de Utrechtse bisschop Hendrik van Vianden het “castrum Langebruch” (ofwel burcht in het Langbroek) zou krijgen. Het kasteel zou gedurende vele eeuwen een leen van Gelre blijven; de landerijen waren leenroerig aan de bisschop. De eerste heren van de ridderhofstad stamden uit het roemruchte huis der heren van Wulven, een machtige Stichtse familie waar vele ridderhofsteden uit de omgeving hun oorsprong aan danken, zoals Hindersteyn, Nederhorst den Berg (voorheen Ter Horst), Wulverhorst, Amelisweerd en Heemstede.

Vóór 1300 is de geschiedenis van Sterkenburg nog enigszins in nevelen gehuld; de mededelingen van diverse historici, genealogen en auteurs spreken elkaar soms tegen. De eerste aantoonbare heer van d ridderhofstad, tussen 1307 en 1324 vermeld, was Ernst van Sterkenburg, die wellicht één en dezelfde persoon is als de tussen 1286 en 1311 vermelde Ernst van Wulven. De meest waarschijnlijke hypothese, die aansluit bij de geschriften van de Utrechtse genealoog Cornelis Booth (1605-1678), is dat ridder Gijsbrecht van Wulven (vermeld van 1238 tot 1250) zou zijn begonnen met de bouw van het kasteel, waarna diens zoon ridder Ernst van Wulven (vermeld van 1265 tot 1295) het kasteel zou hebben voltooid. De drie zonen van deze Ernst zouden “den naem van Sterckenbergh aengenomen hebben”.

Het geslacht Van Sterkenburg stierf in de 15e eeuw uit met Catharina, die bij haar huwelijk in 1456 met Wouter van Isendoorn van haar vader Gijsbrecht “dat huys ende herlicheyt tot Sterckenborgh met sijner hofstat” ontving. Hun achterkleindochter Mechteld van Isendoorn trad in 1564 in het huwelijk met de Gelderse edelman Reinier van Aeswijn (1544-1620). In 1536 was het kasteel als ridderhofstad erkend.

Na een reeks opvolgende eigenaren, werd het kasteel in 1829 gekocht door Anna Maria Cornelia van Westrenen (1782-1856) en haar echtgenoot Pieter Anthony Hinlópen (1780-1849). Vanaf 1841 verhuurden zij Sterkenburg aan de weduwe Johanna Maria Kneppelhout-de Gijselaar (1787-1851) en enkele jaren later zou er voor de ridderhofstad een ongekende bloeiperiode aanbreken. Haar zoon mr. Karel Jan Frederik Cornelius (Kees) Kneppelhout (1818-1885), die zich door zijn aanzienlijke vermogen geheel kon wijden aan de kunsten en letterkunde, kocht het kasteel in 1848 van het echtpaar Hinlópen. Kneppelhout liet het huis nog in datzelfde jaar ingrijpend verbouwen, waarmee hij het kasteel zijn huidige uiterlijk gaf. Aanvankelijk was het voor de familie Kneppelhout voornamelijk een buitenplaats; in de wintermaanden woonde de familie te Leiden, gedurende de zomermaanden vertoefden zij op het door hen zo gekoesterde landgoed. In 1867 liet Kees Kneppelhout aan de westzijde van het kasteel een vierkante toren bouwen (met een voor die tijd moderne badkamer en waterhuishouding) en vanaf 1870 bewoonde hij het kasteel met zijn gezin en personeel permanent.

Tot eind jaren 1920 zou Sterkenburg nog door de familie Kneppelhout bewoond worden. In 1959 wordt het onverdeeld bezit van de erven Kneppelhout, waaronder Anna Rutheria Steengracht van Oostcapelle-Kneppelhout (1898-1966) en haar kinderen. Vanaf 1970 was het gehele landgoed in handen van de familie Steengracht. Vanaf 1948 had het kasteel, dat in een behoorlijk deplorabele staat begon te verkeren, dienstgedaan als kostschool, onderwijsinstituut (Stichting Jeugdland) en conferentieoord.

In 1978 verkocht de familie Steengracht het kasteel met bijgebouwen, waaronder de tuinmanswoning en het deels afgebrande westelijk koetshuis, met ruim 5 hectare grond aan de heer Hendrik de Groot (1919-2000) te Utrecht. De Groot splitste het kasteel en de tuinmanswoning op in diverse wooneenheden, die tot voor kort door vele personen bewoond zouden worden. Na zijn overlijden liet de heer De Groot het kasteel na aan de door hem opgerichte Stichting De Kiem, die het in 2004 doorverkocht aan de huidige eigenaar. Deze heeft het landgoed ondergebracht in een NSW-BV. Het beheer van het kasteel en landgoed is in handen van de hiertoe opgerichte Stichting Behoud Sterkenburg, die ook de uitvoerige restauratiewerkzaamheden heeft gecoördineerd. Het kasteel is recentelijk gerestaureerd, mede met subsidies van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed."(2)

De stichting acht het zeer belangrijk dat, ondanks het feit dat het 'complex historische buitenplaats - het oude landgoed zoals dat tot de splitsing in 1978 bestond - thans eigendom is van verschillende eigenaren, het toch de uitstraling heeft en houdt van één landgoed, waarbij visuele versnippering zoveel mogelijk wordt voorkomen. Nog uitvoeriger informatie over de geschiedenis van het kasteel en landgoed, inclusief de recente ontwikkelingen, vind je op de site van Kasteel Sterkenburg.

- Rond de kruising Sterkenburgerlaan - Langbroekerdijk vind je een fraai ensemble met - naast het kasteel met duiventil - de rijksmonumentale panden Sterkenburgerlaan 1 - 2 - 4 - 6, van het kasteel gescheiden door de Langbroekerwetering en de daarlangs lopende Langbroekerdijk. Het even verderop gelegen pand op nr. 3 is eveneens een rijksmonument.

- In de directe omgeving vind je nog veel monumentale boerderijen (waaronder met luiken in de stijl van Sterkenburg) met o.a. rijksmonumenten op Dwarsweg nr. 4 en Gooijerdijk nrs. 8, 10 en 14.

Terug naar boven

Links

- Genealogie: - Er zijn ook personen met de achternaam Sterkenburg (in diverse spellingsvarianten. Bijv. ook met voorzetsel Van, en met de spellingen Sterkenburgh en Starkenburg. Het ligt voor de hand dat de voorouders van deze mensen afkomstig zijn uit deze buurtschap en/of een band hebben met het gelijknamige kasteel.

Reacties

(2)

Ik wil graag meer weten over kasteel Sterkenburg, waar ik waarschijnlijk van afstam.

Dat onderdeel ontbrak inderdaad nog. Ik heb er nu een artikel aan gewijd, met aan het eind een link naar een pagina met nog veel uitvoeriger informatie over de geschiedenis van het kasteel en landgoed. Plus toegevoegd het hoofdstuk Links, met statistieken van personen met deze achternaam, in diverse spellingen.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen