Status

- Streukel is een buurtschap in de provincie Overijssel, in de streek Salland, gemeente Zwartewaterland. T/m 31-7-1967 gemeente Zwollerkerspel. Per 1-8-1967 over naar gemeente Hasselt, in 2001 over naar gemeente Zwartewaterland.

- De buurtschap Streukel valt, ook voor de postadressen, onder de stad Hasselt.

- De buurtschap Streukel ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Naam

Oudere vermeldingen
1400 Strokele, 1459 Strockell, 1518 Strokel, 1665 Strockele, 1847 'Streukel, ook Streukelen en Strokkelen genaamd'.

Naamsverklaring
Samenstelling van lo 'licht, open bos' en het Middelnederlandse struuc 'boomstronk, geknotte boom', synoniem van stok 'boomstam, stronk, tak', vergelijk Stokkelen.(1)

Ligging

De buurtschap Streukel ligt ZO van Hasselt, rond het punt waar de Stenendijk, Gennerdijk en Hogenbergweg bij elkaar komen, met verder nog twee lintbebouwinkjes, zijnde een N van dit punt - rond de Zandvoortweg, met nog enkele panden aangrenzend daaraan aan de Dr. H.A.W. van der Vechtlaan - en een O daarvan, rond de Verkavelingsweg.

Statistische gegevens

In 1840 omvat buurtschap Streukel 25 huizen met 133 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 40 huizen met ca. 100 inwoners. - Actuele kaart van de buurtschap, met de straatnamen en huisnummers erbij.

Geschiedenis

- Beschrijving van het archief van de Hasseltermarke (= Streukel en Hombroek).

- Archiefstukken betreffende de Marke van Streukel (eertijds Marke Genne en Holten genaamd).

- Op enig moment (het jaar is ons vooralsnog niet bekend) heeft mw. M.J.L.C. Sichterman, weduwe van mr. F.R. Crommelin, het vermogen van de marken Streukel en Berkum geschonken aan Stichting Prins Bernhard Fonds, ten behoeve van de instelling van het fonds op naam 'Marke van Streukel / Marke van Berkum fonds'.

- In deze buurtschap is nog enige tijd sprake geweest van een schuurkerk of schuilkerk, in de tijd dat na de Reformatie het katholicisme verboden werd. Aan het eind van deze 'historische stadswandeling door Hasselt' lezen wij namelijk: "Dan zijn we nu aan het einde gekomen van onze historische wandeling. Buiten de stad bevinden zich alleen nog maar historische erven, waar we later misschien nog eens naar zullen kijken. Eén erf zullen we als voorbeeld noemen omdat het toch een opmerkelijk erf is. Dit erf staat afgetekend op de kaart van Jacob van Deventer ongeveer ter hoogte van de tegenwoordige Zijlweg aan de Stenendijk. Dit erf staat er in het blauw op. Opvallend is dat de kerkelijke gebouwen bij hem in die kleur staan afgebeeld. Dus was het een kerkelijk erf. In later tijden toen de rooms-katholieken vervolgd werden hielden ze in het geheim hun godsdienstoefeningen op een erve (Glading) te Streukel. Dit zou wel eens dat erf geweest kunnen zijn."

Recente ontwikkelingen

- Uit onderzoek van Waterschap Drents Overijsselse Delta blijkt dat de - onder Bezienswaardigheden beschreven - Stenendijk tussen Hasselt en Streukel onvoldoende sterk is en niet aan de huidige eisen voor waterveiligheid voldoet. De dijk is vellig, maar kwetsbaar. Daarbij heeft de gemeente Zwartewaterland gevraagd om dit traject versneld op te pakken, om zo groot onderhoud aan het fietspad op de dijk en de dijkversterking zelf tegelijk te kunnen uitvoeren. Dat voorkomt hinder en bespaart kosten. Gedurende het jaar 2019 heeft het waterschap onderzocht wat de beste oplossing is om tot een veilige Stenendijk te komen. Ze hebben de mogelijke oplossingen geïnventariseerd, hebben de effecten en kosten in beeld gebracht en gekeken hoe de meest kansrijke oplossingen goed in de omgeving passen. Dit was de Verkenningsfase.Tijdens dit onderzoek trok het waterschap samen op met bewoners, belangengroepen en bedrijven, gemeente Zwartewaterland, Provincie Overijssel, Staatsbosbeheer en Rijkswaterstaat.

Een vraag die veel bewoners aan de dijk bezighield is of de dijk al dan niet (en zo ja: hoeveel) verhoogd moet worden om aan de veiligheidseisen te voldoen. Philippe Schoonen, technisch manager bij het waterschap, licht hierover toe: "Een ophoging van de Stenendijk vinden veel mensen zeer onwenselijk. En dat is begrijpelijk. Daarom hebben we in de zomer van 2019 met een specialistisch team gewerkt aan een onderzoek naar de vereiste hoogte van de Stenendijk. Voordat we verder gingen met het ontwerp, wilden we scherp hebben wat er nu precies nodig is. We keken hierbij naar drie verschillende punten: de bodemdaling, de statistiek en hoeveel golven er in extreme situaties over de dijk mogen slaan. Met het onderzoek kunnen we aantonen dat als we de dijk niet verhogen, deze straks voldoende sterk is om aan de norm te voldoen. Goed nieuws dus! De dijk hoeft in het kader van de dijkversterking dus niet hoger te worden dan dat hij nu is. De constructie die we gaan aanbrengen, kan daarmee onder de grond en dus uit het zicht worden geplaatst."

In het najaar van 2019 heeft het waterschap aanvullende informatie over de dijk, de stenen muur en de woningen op de dijk verzameld. “Deze informatie gebruiken we om in de volgende fase nog beter te kunnen ontwerpen,” legt Philippe uit. “Een deel van dit onderzoek bestaat uit archiefwerk, daar merken omwonenden dus niets van. Maar het onderzoek vindt uiteraard ook buiten plaats. Zo zag men in het najaar van 2019 weer grondonderzoeksmachines op de dijk en hebben we de woningen direct naast de dijk geïnspecteerd om de huidige bouwkundige staat te onderzoeken.”

Met de dijkversterking van de Stenendijk kijken we uiteraard ook naar de omgeving. Hoe wordt de weg op de dijk gebruikt? Zijn er veel fietsers, wandelaars en hoe wordt de weg door auto’s of ander motorisch verkeer gebruikt? De bewoners van Stenendijk 6-8-10-12 in buurtschap Streukel, die een ontheffing hebben om met de auto over de dijk te rijden, vinden de situatie niet veilig. Bijvoorbeeld als ze moeten keren op de smalle dijkweg en er komt op dat moment net een wielrenner de bocht om. Dat is geen veilige situatie. Daarom kijkt de gemeente naar mogelijkheden om de veiligheid te verbeteren.

De eerste variant is een veiligere ontsluiting bij Streukel met een aparte ontsluitingsweg voor huisnummers 6 en 8. Er hoeft dan alleen autoverkeer over een klein deel van de dijk. De rest van de dijk kan dan een fietspad worden. De tweede mogelijkheid is een keerconstructie creëren zodat verkeer van en naar deze panden meer ruimte krijgt. De laatste, minst ingrijpende is een passeerstrook aanleggen naast de weg, verder blijft de verkeerssituatie hetzelfde. Welke optie het wordt, is afhankelijk van een aantal factoren: draagvlak bij de bewoners, of het bijdraagt aan de verkeersveiligheid, of het inpasbaar en vergunbaar is, de risico’s die de aanpassingen met zich meebrengen en uiteraard het kostenplaatje. Op 30 september 2019 heeft de gemeente deze opties voorgelegd aan de bewoners van Stenendijk 6, 8, 10 en 12. Zij hebben hun voorkeur aangegeven en suggesties voor verbetering gedaan. Eind oktober 2019 gaat er een voorstel naar het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Zwartewaterland. Nadat alle voorbereidende onderzoeken, procedures en werkzaamheden zijn afgerond, zal het project volgens de huidige planning in 2022 worden uitgevoerd. (bron en voor nadere informatie zie de site over de dijkversterking Stenendijk tussen Hasselt en Streukel op de site van Waterschap Drents Overijsselse Delta)

Bezienswaardigheden

- Poldergemaal Streukelerzijl (Gennerdijk 18) (nog een foto van het gemaal), met twee schroefpompen, aangedreven door een dieselmotor, is in 1925 gebouwd. In 1990 is een elektromotor geplaatst, maar de oude motor is in noodgevallen nog altijd te gebruiken. Het gemaal zorgt voor de afwatering van de achterliggende polder Haerst-Genne. In 1979 is naast het Streukelerzijl vijzelgemaal Galgenrak (Gennerdijk 20) gebouwd. Beide gemalen bemalen ook de Dedemsvaart, die noordelijker bij Hasselt in het Zwarte Water uitmondt. Via een omleiding kan ook water van de Dedemsvaart via de gemalen in Streukel naar het Galgenrak en het Zwarte Water worden afgevoerd. Nabij gemaal Streukelerzijl bevindt zich een niet meer functionele betonnen sluis met stalen windwerken. Aan de andere zijde van het gemaal staat de voormalige dienstwoning.

Gemaal Streukelerzijl is voor de bemalingsgeschiedenis van Nederland van belang als zeer vroeg voorbeeld van een poldergemaal met door een combinatie van dieselmotoren en elektromotoren aangedreven horizontale schroefpompen. Het gemaal heeft een aantal functionele wijzigingen ondergaan, echter zodanig dat de opvoerinstallaties thans ook uit een combinatie van werktuigen bestaan. Enerzijds hebben deze toevoegingen een nadelige invloed op de oorspronkelijkheid van het gemaal, anderzijds zijn zij ook exemplarisch voor de wijze van functioneel houden van ouder wordende gemalen, en zijn zij in die zin ook illustratief voor de bemalingsgeschiedenis. De waarde van het geheel wordt verhoogd door het ensemble van dienstwoning, sluizen en een nieuwer gemaal.

- De Stenendijk (vroeger gespeld als Steenendijk) ligt tussen de stad Hasselt en de buurtschap Streukel. De Stenendijk loopt ten zuidoosten van Hasselt langs het Galgenrak, een zijstroom van het Zwarte Water, tot aan het gemaal Streukelerzijl. De totale lengte bedraagt ruim 1 kilometer. De Stenendijk was oorspronkelijk bedoeld om het achterland te beschermen tegen het water van de toenmalige Zuiderzee, dat via het Zwarte Meer en het Zwarte Water een bedreiging vormde voor dit gebied. De dijk wordt door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed beschouwd als een historische zeewering en is in 1975 benoemd tot rijksmonument. De dijk wordt in 1558 voor het eerst vermeld. De aangrenzende landeigenaren waren verantwoordelijk voor het onderhoud (het metselwerk) van de dijk, die daardoor een heel divers karakter kreeg. In 1982 is de dijk gerestaureerd.

Landschap, natuur en recreatie

- In en rond deze buurtschap komen maar liefst 9 waterlopen deels bij elkaar, en deels bij elkaar in de buurt. W van de buurtschap ligt 1) het Zwarte Water. Een O zijtak daarvan is 2) het Galgenrak of Galgerak. Al snel buigt naar het Z 3) het Varkensgat* daarvan af. Even verderop komen we bij de gemalen van de buurtschap, waar de waterloop zich splitst in een N tak die 4) Streukel heet, en ruim 1 km verderop uitkomt in 5) de Dedemsvaart, en een Z tak, die 6) Grote Grift heet, en ruim 1 km verderop Z parallel aan de Dedemsvaart verder gaat als 7) Poepenstouwe**. Aldaar loopt 8) Kanaal Broek - genoemd naar het hier gelegen Holtenerbroek - naar het ZO. En dan takt tot slot direct O van de gemalen nog 9) een sloot af die langs de Boerweg naar het ZO loopt en uitkomt bij de parkeerplaats aan de A28 bij het Zwolse bedrijventerrein Hessenpoort.
* Let op: als je deze naam ergens ziet staan met betrekking tot deze regio, kan het ook betrekking hebben op het gelijknamige meertje, een voormalige zandafgraving Z van buurkern Genemuiden, die op die pagina in het hoofdstuk Beeld wordt beschreven.
** "Behalve door handelaren werd de Hessenweg veel gebruikt door de zogeheten 'Hollandgänger'. Dit waren Duitse seizoensarbeiders die tussen de 17e en de 19e eeuw vooral in West-Nederland aan het werk gingen. Deze arbeiders, ook wel hannekemaaiers of poepen genoemd, trokken over de Hessenweg richting Hasselt of Zwolle om van daaruit met de boot richting Amsterdam te gaan. Vaak bleven ze overnachten in Hardenberg, dat in de 19e eeuw beschikte over meer dan 100 herbergen. De naam van de Poepenstouwe O van buurtschap Streukel herinnert nog aan de jaarlijkse tocht van de Hannekemaaiers." (bron: Cultuurhistorische atlas van de Vecht)

- Overzicht van waargenomen planten- en diersoorten in buurtschap Streukel (als je geen of weinig resultaten ziet, kun je in de selectie de datum 'van' een stukje, bijvoorbeeld een jaar, naar het verleden terugleggen).

- Ronald Kromkamp en zoon Rando hebben een fotohut gebouwd in buurtschap Streukel. Van daaruit hebben ze veel mooie vogelfoto's gemaakt.

- "Het beroemde ooievaarsnest bij gemaal Streukelerzijl in buurtchap Streukel heeft in 2017 een nieuwe plek gekregen. Staatsbosbeheer heeft het nest destijds gekregen van het waterschap en het werd al gauw bezet door een ooievaarsechtpaar. Echter dicht in de buurt bevond zich ook een broedkolonie van de zeldzame zwarte stern. Door het af- en aanvliegen van de kolossale ooievaars werden de sterns steeds verstoord en uiteindelijk bleven ze weg. Het gaat de laatste jaren steeds beter met de zwarte sterns rond Hasselt. Ieder voorjaar legt Staatsbosbeheer drijvende kunstmatige vlotjes uit in drie verschillende kolken. De vogels bouwen daarna hun nesten erop.

Om meer broedgelegenheid te bieden aan de zwarte sterns heeft Staatsbosbeheer de kolk bij het ooievaarsnest weer geschikt gemaakt als broedplaats voor de zwarte sterns. In het westen van de kolk groeit een waterlelieveld. Van nature gebruiken zwarte sterns drijvende waterplanten om hun nesten op te bouwen. Samen met ook daar uit te leggen vlotjes ontstaat een veilig broedbiotoop. Het ooievaarsnest is zo'n 500 meter naar het noordwesten verplaatst, naar de rand van een rietperceel aan de Stenendijk. Vanaf het zitbankje op de Stenendijk is het wel en wee van het ooievaarsgezin vanaf een afstand van 75 meter prachtig te bekijken. De ervaring leert dat de nieuwe plek zonder problemen zal worden gevonden door de uit Afrika terugkerende zwart-witte eibers." (bron: het nabijgelegen, N van Hasselt gelegen en voor de post nog nét onder Rouveen vallende Bezoekerscentrum De Veldschuur. Als je toch in deze omgeving bent, kunnen wij een bezoek aan dit zeer informatieve en educatieve bezoekerscentrum zeer aanbevelen!, en natuurlijk aan het nabijgelegen omvangrijke natuurgebied de Olde Maten)

Beeld

- Foto's van de vroegere schutsluis no. 1 te Streukel.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)