Status

- Susteren is een dorp* in de provincie Limburg, in de regio Midden-Limburg, gemeente Echt-Susteren. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2002.

* Deze kern is vroeger een stad geweest, maar de toenmalige gemeente noemt haar hoofdplaats in de Volkstelling van 1840 zelf een dorp. Sinds medio 19e eeuw heeft de titel stad of dorp geen wettelijke betekenis meer. Vandaag de dag zijn er wettelijk alleen nog 'woonplaatsen', en is het puur nog een gevoelsmatige zaak welke 'status' men aan welke kern toekent.

- Wapen van de voormalige gemeente Susteren.

- Onder het dorp Susteren vallen ook de buurtschappen Baakhoven en Heide, en voor de postadressen ook het dorp Dieteren.

Naam

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Graasboerriek.

Ligging

Het dorp Susteren grenst in het W aan de A2, Holtum, industriegebied van Born, het Julianakanaal en Roosteren, in het N aan Dieteren, Slek en Pey, in het ZO aan Duitsland en de Duitse plaats Schalbruch en in het Z aan Nieuwstadt en ander industriegebied van Born, en ligt in de O nabijheid van de rivier de Maas, België en de Belgische plaats Maaseik, Z van Echt, ZW van Roermond, N van Sittard, NNO van Geleen en NO van Buchten, Born en Stein.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Susteren 356 huizen met 1.837 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 220/1.100 (= huizen/inwoners) en de - toen nog - buurtschappen Dieteren 93/492, De Heide 27/136, Baakhoven 11/70 en Gebroek 5/39. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 3.250 huizen met ca. 8.000 inwoners, dit is inclusief de aantallen voor het dorp Dieteren.

Geschiedenis

Oudste klooster van Nederland
Voormalig provinciaal archeoloog Henk Stoepker begon rond 1993 aan zijn archeologisch onderzoek i.v.m. het oudste klooster van Nederland te Susteren (gesticht in 714), en is daar na zijn pensionering nog altijd mee doende. Hij beschouwt deze uitdaging als zijn levenswerk. In 2013 kreeg Stoepker, gespecialiseerd in middeleeuwse archeologie, de Guillonpenning uitgereikt voor zijn werk in Limburg, en werd bekend dat hij provinciale subsidie ontvangt om onder meer een boekwerk uit te brengen over het klooster, een tentoonstelling in het Limburgs museum in Venlo over de opgraving op te zetten en de vondsten die rond 1993 zijn gedaan, verder te onderzoeken.

Naast de leeftijd is ook de bouwstijl van het klooster heel bijzonder. Het klooster is namelijk gesticht door de Engelse priester Willibrord en hij bouwde het klooster zoals hij deze gebouwen kende vanuit Engeland. Buiten Engeland vinden we in heel Noordwest-Europa geen gelijksoortige kloosters. Verder is de periode waarin het klooster werd gebouwd een heel interessante tijd voor onderzoekers. Het Christendom is deze regio stond nog in zijn kinderschoenen en in dezelfde periode kwam ook het Frankische Rijk, van de latere Karel de Grote, tot stand. Dat Willibrord juist Susteren uitzocht om zijn klooster te bouwen is dan ook niet zo heel vreemd, als we weten dat het gebied rond Aken de thuisbasis was voor de zogeheten Karolingen.

De toenmalige machthebbers gaven veel grondgebied weg aan de kerk en Susteren was een soort buitengebied, het lag aan de belangrijke Maasverbinding en op de doorgaande route van Utrecht naar Aken. Verder ligt het dorp op een droog gebied en stroomde er vroeger de Roode Beek waar, zoals de naam al aangeeft, ijzer werd gewonnen. Al met al vormde het dorp een soort grensgebied van het machtscentrum. Dat er koningen en bisschoppen in het klooster werden begraven geeft ook al aan dat het in die tijd een belangrijk klooster was. De abdij van Susteren werd eerst bewoond door monniken en vanaf de late 9e eeuw door nonnen. In de 13e eeuw werd het een stift voor rijke kanunnikessen. In de Franse tijd werd het klooster gesloten. Kort daarna is het afgebroken.

"Het documenteren van de onderzoeksresultaten is in 2021 na bijna 30 jaar gereedgekomen. "Het was voor mij een ereschuld", aldus archeoloog Henk Stoepker, die ook een boek over het klooster van Susteren schreef. Een van de belangrijkste onderzoeksvragen die Stoepker beantwoord wilde krijgen was of het klooster al dan niet door de Noormannen is verwoest. Ze hadden vlakbij, in Asselt, een uitvalsbasis. "Ik kan het niet voor honderd procent bewijzen, maar het terrein is rond 900 wel compleet op de schop gegaan", blijkt uit archeologisch onderzoek. "De gebouwen zijn tot op de grond afgebroken en een gracht is volgegooid met bouwpuin en resten van gebruiksvoorwerpen, waaronder heel veel aardewerk. Dat maakt het toch wel heel waarschijnlijk dat de Noormannen zijn langs geweest en alles hebben verwoest." Voor de verwoesting was het een welvarend klooster. "Dat is af te leiden aan resten van wijnglazen, glazen kranen en kleine bronzen sieraden die zijn teruggevonden. Na 900 is er geen enkele aanname meer dat ze kostbare sieraden droegen. De welvaart was over. Al kan het ook zijn, dat men het niet meer gepast vond dat nonnen fraaie sieraden droegen", aldus Stoepker." (bron en voor nadere informatie zie 1Limburg, 29-10-2021)

Recente ontwikkelingen

- Na 17 jaar planvorming is in 2016 gestart met de herinrichting van het centrum van Susteren. Het project is medio 2017 gereed gekomen. De panden op de hoek Willibrordusstraat / Marktstraat zijn gesloopt, waaronder het oude postkantoor. Op het vrijgekomen terrein is een nieuwe supermarkt gerealiseerd met een vloeroppervlak van 1.800 vierkante meter en winkels met bovenwoningen. De voormalige Jan Linders en de loods van houthandel Peters zijn gesloopt. De Plus is uitgebreid. De Willibrordusstraat wordt omgevormd tot Willibrordusplein, waar ook enkele winkels zijn gerealiseerd.

Bezienswaardigheden

- Susteren heeft 9 rijksmonumenten.

- De RK Sint-Amelbergabasiliek (Salvatorplein 1) was aanvankelijk de kloosterkerk van de abdij van Susteren. Thans is het een parochiekerk en tevens een belangrijke bedevaartskerk, waar iedere zeven jaar een Heiligdomsvaart wordt gehouden. In de goed bewaard gebleven 11e-eeuwse kerk bevindt zich het graf van de heilige Amelberga. Het is een vroeg-romaanse kruisbasiliek met een westbouw en een uitwendige crypte. Voor de uit ca. 1060 daterende kerk stonden enkele kerken uit de regio Essen-Werden model. De 11e-eeuwse uitwendige crypte is uniek in Nederland. Het westwerk van de kerk dateert uit de 12e eeuw en was oorspronkelijk nagenoeg identiek aan dat van de kerk van het stift Essen, bestaande uit een middenbouw met een achtzijdige toren en twee lagere, flankerende traptorens. Deze opzet is niet behouden; al voordat de kerk in de jaren 1885-91 werd gerestaureerd, was de middenbouw verdwenen en was een van de torens verhoogd. De huidige opzet dateert van de restauratie en is ontworpen naar Franse voorbeelden. De kerk heeft thans een dubbeltorenfront.

In het interieur bevinden zich onder andere een stenen sarcofaag met deksel (wellicht uit de 10e eeuw), 12 grafzerken van abdissen, kanunnikessen en kanunniken (15e-18e eeuw), een doopvont uit ca. 1200, een 18e-eeuwse biechtstoel en een orgel uit het midden van de 19e eeuw met 18e-eeuws pijpwerk. In de kerk bevinden zich enkele 16e-eeuwse houten beelden van onder andere Maria, de heilige Catharina en Sint Sebastiaan. Een belangrijke kerkschat is het 12e-eeuwse eikenhouten reliekschrijn van Amelberga. Op de voorgevel staan Christus (als Majestas Domini) en Amelberga afgebeeld met in email het opschrift sors illorum est ('dit is hun deel'). Op de lange zijde staan de apostelen Petrus (12e eeuw), Paulus (1890), Andreas (12e eeuw), Jacobus (12e eeuw), Johannes (1890) en Bartolomeus (1890) afgebeeld. Op het zadeldak zijn zes allegorieën van deugden verwerkt; op een na alle uit de 12e eeuw. De schedel van Zwentibold, verpakt in stof en gekroond met een gouden lauwerkrans, wordt in de schatkamer bewaard in een 17e of 18e-eeuwse witgelakte reliekhouder. Ook de schedel van Zwentibold's echtgenote Oda wordt bewaard in een reliekhouder die sterk lijkt op die van Zwentibold. Het 'kleed van Zwentibold' is een 14e of 15e-eeuwse groen fluwelen wapenrok met borduurwerk. Het kleed is in de 19e eeuw teruggevonden en verknipt tot kussenovertrek in een biechtstoel. Kerk en geloofsgemeenschap maken deel uit van het Parochiecluster Susteren.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Carnavalsvereniging KV De Graasbörgers.

- Als bedevaartsoord werd Susteren vanaf de 19e eeuw tot ongeveer 1940 vooral bezocht vanwege de relieken van de heilige Apollonia, die werd aangeroepen bij kiespijn. Op een scheiboog in het middenschip van de Sint-Amelbergakerk stond vroeger een schildering van deze heilige, maar deze is tijdens renovatie in 1971-72 verdwenen. In de schatkamer bevindt zich een 18e-eeuwse reliekhouder met een tand. Het is echter niet zeker of deze daadwerkelijk aan de heilige heeft toebehoord. Andere belangrijke relieken zijn die van de Utrechtse heiligen Gregorius van Utrecht en Alberik I. Elke zeven jaar wordt de traditionele Heiligdomsvaart van Susteren georganiseerd. Tijdens dit feestelijke religieuze evenement worden de relieken in het openbaar getoond. De eerstvolgende editie is in 2021. Soortgelijke Heiligdomsvaarten vinden tevens plaats in Maastricht, de Belgische steden Tongeren en Hasselt en in de nabije Domstad Aken. Bij gelegenheid van de heiligdomsvaart van 2007 is door de paus aan de Sint-Amelbergakerk de titel basilica minor toegekend. Vandaar de huidige naam Sint-Amelbergabasiliek.

- Het Damescomité van Harmonie St. Cecilia organiseert jaarlijks op de vrijdag na de Kerst de Snertwandeltocht (in 2020 voor de 26e keer). Iedereen is van harte welkom om mee te wandelen. Na afloop wacht dan, zoals altijd, de in eigen keuken gemaakte erwtensoep. Vertrektijden: voor de 6 km: tussen 10.00 en 15.00 uur, voor de 10 en 16 km: tussen 10.00 en 13.30 uur.

Landschap, natuur en recreatie

Rode Beek
"De Rode Beek is een beek met een bijzonder internationaal karakter en ontspringt zowel in Nederland als in Duitsland. De beek stroomt door Duitsland en Nederland en komt uit in de Geleenbeek. In het verleden zijn de bochten uit de beek gehaald en is de beek recht gemaakt zodat mijnwater sneller weg kon stromen. Ondertussen is een groot deel van de Rode Beek weer opnieuw natuurlijk slingerend ingericht. Dat betekent dat we de natuurlijke bochten van vroeger hebben teruggebracht in de loop van de beek. Alleen een klein deel bij Tüddern in Duitsland en het deel van de beek tussen Millen en Susteren is nog niet opnieuw natuurlijk ingericht. Dat gaan we nu alsnog doen.

Projectdoel. Het doel is het natuurlijke systeem van de beek te herstellen en daarmee te voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Dat betekent dat we de natuur in en om de beek weer meer ruimte geven. We verbeteren de waterkwaliteit, hebben aandacht voor de ecologie en zorgen dat vissen weer makkelijk door de beek kunnen zwemmen richting hun paaigronden (waar ze zich voortplanten). Ook zorgen we dat het water langzamer door de beek stroomt om verdroging door klimaatverandering tegen te gaan. Daarnaast moet in de kern van Susteren de oeverbescherming vervangen worden, vanwege verslechterde onderhoudsstaat.

Wat willen we gaan doen? We willen de Rode Beek zoveel mogelijk natuurlijk (her)inrichten. Dit willen we bereiken door: - de rechte loop aan te passen tot een slingerende natuurlijke beek; - de natuur meer ruimte te geven in en om de beek; - benutten van kansen voor recreatie; - vissen de mogelijkheid geven om makkelijker door de beek te zwemmen door obstakels weg te halen of te zorgen dat vissen er langs kunnen zwemmen. Bij het vervangen van de oeverbescherming in de kern van Susteren kijken we naar de mogelijkheden voor een natuurlijke uitstraling binnen de beperkte ruimte, zodat ook dit deel van de Rode Beek zoveel als mogelijk bijdraagt aan de projectdoelen.

Planning. Medio 2021 is de verkenning van de mogelijkheden gestart. In 2022 werken we de ideeën samen met de omgeving verder uit tot concrete plannen. De uitvoeringswerkzaamheden starten waarschijnlijk in de loop van 2023 en zijn in 2024 afgerond. Betrokken partijen. Door het grensoverschrijdende karakter van de Rode Beek werken we intensief samen met onze Duitse partners: Gemeinde Selfkant, Kreiss Heinsberg en Bezirksregierung Noordrijn-Westfalen. Op Nederlands grondgebied werken we samen met onder meer de provincie Limburg, Natuurmonumenten en de gemeenten Echt-Susteren en Sittard-Geleen. Filmpje Rode Beek. - Dit filmpje over de Rode Beek is opgenomen voor het nieuwe waterbeheerprogramma 'Limburgs water in een veranderend klimaat'." (bron: Waterschap Limburg, juni 2021)

Natuurgebied 't Hout
Direct Z van de kern Susteren ligt natuurgebied ’t Hout. Een gevarieerd loofbos met populieren, zomereiken en essen. Geniet er in het voorjaar tijdens het wandelen van bos met een bodem bedekt met bloeiende bosanemonen. Tijdens de herfst steekt de vuurmelkzwam zijn kop op. De kringloop in de natuur zorgt voor een mooie balans tussen dieren- en plantenleven. Daarom ringt beheerder Natuurmonumenten sommige populieren in 't Hout. Er wordt dan rond de stam bast weggehaald, waardoor de boom langzaam afsterft. Zo komt er meer dood hout in het bos. Dat is weer goed voor de komst en groei van andere flora en fauna. Dode populieren vormen bijvoorbeeld een ideale woonplaats voor spechten. In 2016 en 2017 heeft de actiegroep 'Handen af van 't Hout' met succes gestreden tegen een nieuwe spoorlijn vanaf VDL NedCar, die door 't Hout zou komen te lopen. D.w.z. de spoorlijn komt er vermoedelijk wel, maar er is in 2017 voor een ander tracé gekozen, dat dit gebied ontziet.

Tussen de natuurgebieden ’t Hout en het O daarvan gelegen IJzerenbos wordt de komende jaren ingezet op nieuwe natuur. Natuurmonumenten, Watermaatschappij Limburg (WML) en de gemeente Echt-Susteren slaan de handen ineen om dit te realiseren. Daardoor beogen de partijen ieder hun eigen doelstellingen voor het gebied te kunnen bewerkstelligen. Voor Natuurmonumenten ontstaat zo een aaneengesloten natuurgebied, WML krijgt door de nieuwe percelen meer ruimte voor waterwinning en de gemeente kan inzetten op toerisme en recreatie door bijvoorbeeld nieuwe fietsroutes te realiseren. In de zomer van 2019 is een totaalplan voor dit gebied ontwikkeld.

"Bij de aanleg van nieuwe wegen houdt Rijkswaterstaat zo veel mogelijk rekening met de natuur. Toch is aantasting van beschermde natuur soms onvermijdelijk, doordat ons wegennetwerk verschillende natuurgebieden doorkruist. Met onder meer de aanleg van struikgewas of bos compenseren we deze natuur. Zo ook voor het verbreden van de A2 op het traject Het Vonderen - Kerensheide. Wáár, dat stemmen we af met de provincie Limburg. Landelijke elementen. De verbrede A2 Het Vonderen - Kerensheide wordt voorzien van een parkway: landelijke elementen langs de weg, zoals bomen, zorgen ervoor dat de snelweg zoveel mogelijk onderdeel is van het landschap. Daarnaast leggen we 2 grote dierentunnels aan; Corridor Geleenbeek (kruising A2 en Julianakanaal) en dierenpassage Den Uil (kruising A2). Tevens hebben we in samenwerking met de provincie Limburg stukken grond aangekocht waar we natuur gaan compenseren. De 2,08 ha natuur die moet wijken voor uitbreiding van de A2 Het Vonderen - Kerensheide wordt ruimschoots gecompenseerd met 3,5 ha nieuwe natuur.

Micha van Hoof werkt als projectleider plattelandsontwikkeling bij de provincie Limburg. Samen met zijn collega’s is hij verantwoordelijk voor de aanplant van natuur op de stukken grond die daarvoor zijn aangekocht. Twee plekken worden in de winter van 2019-2020 ingericht met nieuwe natuur. Bij het IJzeren Bos en ’t Hout tussen Nieuwstadt en Susteren planten we 2,3 ha nieuwe natuur aan. Van Hoof: ‘We willen de natuur zo dicht mogelijk bij de aanleg van de snelweg realiseren; zo wordt de natuur zoveel mogelijk voor de omwonenden van het verbredingsproject gecompenseerd.’ Het planten van bomen kan van begin december tot half maart. Er is expres voor gekozen om de bomen in de winter te planten, als ze hun bladeren al hebben laten vallen. ‘Dat is de meest ideale periode. De energie van de boom gaat dan naar de wortels en niet naar de bladvorming, zegt Van Hoof. Mocht het weer in december te slecht zijn om te kunnen aanplanten, kan altijd nog uitgeweken worden naar het begin van 2021.

Inheemse soorten. De soorten bomen en planten die geplant worden moeten inheems zijn: ‘Dat betekent dat de soort in Nederland voor moet komen en bij voorkeur in Nederland gekweekt moet zijn’, vertelt Van Hoof. In de nieuw in te richten terreinen komt vooral bos, maar ook een overgang van gras en kruidenrijke vegetatie naar struweelvormers (struiken aan de rand van het bos van 1 tot 5 m hoog). Dit wordt gedaan zodat er niet direct een harde grens is met het bos. Deze natuurlijke overgang biedt kansen voor insecten en kleine zoogdieren. Van Hoof: ‘We plaatsen onder andere zomereiken, haagbeuken en winterlindes en veel verschillende struweelsoorten waaronder bijvoorbeeld meidoorn en kamperfoelie.’

Beheer en inrichting. De provincie zorgt ook dat het bos duurzaam wordt beheerd. Van Hoof: ‘We kijken of de planten en bomen goed groeien. We richten de plekken zo in dat groepjes van 1 soort bij elkaar staan, omdat snelgroeiende soorten anders langzame groeiers kunnen overwoekeren. Zeker in het 1e jaar zullen enkele grote solitaire bomen die gepland zijn wat extra water nodig hebben in perioden van droogte.’ Totaalinrichting. De andere plekken, ook in Nieuwstadt en Susteren, worden later ingericht. Dat heeft te maken met de ligging nabij de Rode Beek. De provincie wil eerst samen met het waterschap en de gemeente Echt-Susteren kijken naar de totaalinrichting van de aangrenzende percelen waarin de beek stroomt, zodat de plannen goed op elkaar aansluiten." (bron: Rijkswaterstaat, oktober 2020)

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Susteren, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Susteren (online te bestellen).

Links

- Belangenorganisatie: - "Stichting Dorpsraad Susteren stelt zich ten doel om de leefbaarheid, het woongenot en het welzijn van de inwoners van onze kern, inclusief buurtschap Heide, te behouden en waar mogelijk te verbeteren. Zij beoogt dit te bewerkstelligen middels een overlegplatform tussen de kern en het gemeentebestuur, waarbij de gemeenschappelijke belangen van de inwoners alsook verenigingen en stichtingen van deze kern voorop staan. Tevens beoogt zij de belangstelling bij de eigen bewoners te wekken om daarmee een zo breed mogelijk draagvlak te creëren bij het uitbrengen van advies aan het gemeentebestuur inzake projecten/beslissingen, die voor de inwoners van aanzienlijk belang zijn. Verder beoogt zij, indien gewenst, advies uit te brengen bij (nieuwe) initiatieven van inwoners en deze zoveel als mogelijk te ondersteunen dan wel te begeleiden. Middels haar overleg- en adviesfunctie naar de gemeente beoogt zij in een zo vroeg mogelijk stadium betrokken te worden bij de beleidsvorming van de gemeente bij alle zaken die direct of indirect te maken hebben met de belangen van de inwoners van de kern of met die van de kern zelf."

- Onderwijs: - Basisschool In 't Park.

- Muziek: - Harmonie St. Cecilia is opgericht in 1920.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Susterse Boys.

- Veiligheid: - Brandweer Susteren.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Susteren Salvatorplein en - idem Rect. Meuffelsstraat.