't Woudt

Plaats
Dorp
Midden-Delfland
Midden-Delfland
Zuid-Holland

t_woudt_ingang_kerk_met_banier_zomeravondconcerten_kopie.jpg

Jaarlijks is er van mei t/m september een prachtige serie 'Zomeravondconcerten in de kerk van ’t Woudt'. (© Google)

Jaarlijks is er van mei t/m september een prachtige serie 'Zomeravondconcerten in de kerk van ’t Woudt'. (© Google)

't Woudt

Terug naar boven

Status

- 't Woudt is een dorp* in de provincie Zuid-Holland, in de streek Delfland, gemeente Midden-Delfland. In 1812 wordt het een zelfstandige gemeente onder toevoeging van de Bataafse gemeenten Groeneveld, Hoog- en Woud-Harnasch en een gedeelte van de gemeente Hof van Delft. Per 1 april 1817 is dit ongedaan gemaakt en is de gemeente weer over deze drie gemeenten verdeeld. In 1921 gaat het dorp over naar de gemeente Schipluiden, die in 2004 is opgegaan in de gemeente Midden-Delfland.

* Het plaatsje wordt algemeen als dorp betiteld (en zelfs gepromoot als 'kleinste dorp van Nederland', zie daarvoor verder bij Geschiedenis), dus conformeren wij ons daaraan, maar je zou het wellicht ook even legitiem als 'buurtschap met kerk' kunnen betitelen, omdat het geografisch gezien nooit tot een dorp met een kern van enige omvang is uitgegroeid. Mede gezien de titel van de publicatie 'Van dorp tot buurtschap. De geschiedenis van 't Woudt tussen 1850 en 1940' (A.J. Cornelisse en G.C. de Vries, in het regionaal-historisch tijdschrift Holland, april 1987, pp. 65-82). Maar daar zijn geen objectieve harde normen voor; als de inwoners van een plaats vinden dat ze in een dorp wonen, dan is dat zo. Grootte of ja/nee een kerk zijn daar niet per se doorslaggevend in. Wettelijk / juridisch hebben deze begrippen ook - al sinds medio 19e eeuw - geen betekenis meer, dus het is vandaag de dag alleen nog een gevoelsmatige / symbolische kwestie.

- Wapen van de voormalige gemeente 't Woudt.

- Het dorp 't Woudt heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Schipluiden.

- Onder het dorp 't Woudt valt ook een deel van de buurtschap Lierhand.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
't Woud, 1277 Woude, 1280-1287 opt Wout, 1316 Woude, 1866 Het Woud.

Naamsverklaring
Identiek met het Nederlandse woud en het Middelnederlandse woude 'vochtig bos'.(1)

Terug naar boven

Ligging

't Woudt ligt NW van Schipluiden, Z van Wateringen, W van Den Hoorn en Delft.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft 't Woudt 27 huizen met 120 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp 11 woonhuizen en 5 boerderijen (en de kerk natuurlijk) met ca. 35 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

't Woudt maakte deel uit van de grafelijke Hof van Delft van waaruit de ontginning omstreeks 1150 op touw werd gezet. Bartholomeus van der Made had de nederzetting in de 13e eeuw in leen van graaf Floris V. In 1277 gaf de graaf de parochianen van het dorpje het recht om de eigen pastoor voor te dragen. Dit was een belangrijk voorrecht dat maar zelden werd verleend. Het dorpje telde in 1561 twee boerderijen, negen huisjes, een herberg, een pastorie en een kosterswoning. Het unieke is dat dit aantal in de loop der tijden nauwelijks is veranderd. Op kaarten is te zien dat door de jaren heen het patroon van de bebouwing tot op de dag van vandaag gelijk is gebleven.

Onderwijs
Dit piepkleine dorpje met slecht enkele handenvol huizen blijkt zelfs een eigen schooltje te hebben gehad. Op de site van de lokale Protestantse Gemeente vinden wij daarover het volgende mooie verhaal: "Net zoals in veel andere plaatsen was na de Reformatie het onderwijs in dit dorp aan de kerk opgedragen. Uit een stuk over de pastoriegoederen (in het archief van het Geestelijk Kantoor van Delft) blijkt Lambrecht Jacobsz. in 1579 "schoolmeester ende coster in den dorpe van 't Woudt" te zijn. In de verslagen van de kerkeraadsvergaderingen vindt men talloze bijzonderheden over de schoolmeesters. De oudste aantekening betreft de aanstelling van een nieuwe schoolmeester. Op “31 Martij (1591) hebben den dienaer met den ouderlinck ende dyaken, mitsgaders eenighe andere litmaten ende lieffhebbers des Evangeliums Jacob Lambrechtsen ten bywesen ende overstaen der ghesworen buyren tot eenen Schoolmeester ende Costere aenghenomen...” (vermoedelijk was dat de zoon van voornoemde Lambrecht, want de achternaam Lambrechtsen is een inkorting van 'Lambrechts zoon'. In die tijd gingen de voor- en achternamen in een familie vaak op elkaar over; Lambrecht Jacobsz. was dus 'Lambrecht, zoon van Jacob'. Diens zoon werd dan Jacob Lambrechtsz. of Lambrechtsen, 'Jacob, zoon van Lambrecht' en zo ging dat vaak vele generaties van vader op zoon door, red.).

Het eerste schooltje stond op de plaats van het huidige schoolhuis, dat thans nog als kosterswoning wordt gebruikt. Een steen in de voorgevel vermeldt: “dit nieuw woon-en schoolhuys is uit verscheide lievde gaven verzamelt door den predikant Meinardus Ruysch, gebouwt onder opzigt van den kerkmeester Gabriël Jacobsz. van der Kooy in ’t jaar 1772, zynde de eerste steen gelegd door des schoolmeesters dogter Margaretha Troost, oud 3 jaar”. Met trots vermeldde ds. Ruysch in het kerkregister dat hij voor de bouw van dit schoolhuis “536 gulden en 13 stuivers” bijeen had gebracht. Gabriël Jacobsz. van der Kooij woonde op de voorname boerderij schuin tegenover de kosterswoning. Lange tijd bekleedde hij verschillende belangrijke functies in het ambacht Hof van Delft.

Over meester Troost en zijn school schreef Van Oliefen in 1793: “Het Schoolhuis staat vóór de Kerk, zijnde een ruim en luchtig gebouw, alwaar niet alleen de jeugd van 't Woudt ter school gaat, maar ook verscheiden kinderen van elders, die er dan in de kost besteed worden: de jeugd geniet er het onderwijs, van den vermaarden Jan Troost, die er sederd den jaare 1766 Schoolmeester, Koster en Voorzanger, midsgaders Gaarder van de Gemeene Middelen is, zijnde, wegens zijne groote en uitmuntende bekwaamheden, alomme geacht en beroemd”. De school telde één lokaal (het achterhuis van de kosterswoning), waar de kinderen, soms tot hun 15e jaar, individueel onderwijs kregen. Het schooltje werd in Delfland tot de “middelste rang” gerekend, waaruit men mag concluderen dat de inrichting vrij goed is geweest.

Tot de Franse tijd heeft het onderwijs in het dorp onder toezicht van de kerk gestaan. Daarna ging de overheid de schoolzaken regelen. De burgerlijke gemeente Hof van Delft kocht in 1829 het schoolhuis van de kerk van ’t Woudt. Toen het onderwijs in 1874 naar Den Hoorn werd verplaatst, heeft de kerkvoogdij het gebouwtje weer teruggekocht. Met de kerk, de aangrenzende bebouwing en de beplanting vormt dit karakteristieke monument een voornaam onderdeel van het beschermde dorpsgezicht."

Boek
In 2012 heeft de gepensioneerde leraar Jacques Moerman uit Schipluiden het boek "’t Woudt, de rijke geschiedenis van het kleinste dorp van Nederland" gepubliceerd. Hij onthult daarin o.a. waarom het dorpje altijd zo klein is gebleven: "Omdat de daar wonende boeren hun land niet verdeelden onder hun kinderen. De oudste zonen namen naar gewoonte de bedrijven over. De andere kinderen kregen geld om elders hun geluk te beproeven. Omdat de boeren hun bedrijf intact wilden houden, werd er niets meer bij gebouwd."

En hij vertelt waarom dit volgens hem het enige echte kleinste dorp van Nederland is. De recensent van het boek onder de link vat dit als volgt samen: "Andere gehuchten in het land, die weleens voor een dorp worden aangezien, voldoen volgens hem niet aan de voorwaarden voor een dorp. Er moet een kerk staan, een pastorie en een kosterswoning. Die staan er. Verder treft men er nog enkele knechtswoningen aan, wat armenhuisjes en een drietal boerderijen." Er zijn echter meer plaatsjes die aanspraak maken op c.q. zich profileren als kleinste dorp van Nederland. Zoals Persingen. En met name in Fryslân bevindt zich nog een aantal dorpjes met een kerkje en verder slechts een handvol huizen. 't Woudt is in ieder geval sowieso het kleinste dorpje van Zuid-Holland.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- 't Woudt heeft 9 rijksmonumenten.

- Het hele schilderachtige dorpje is een beschermd dorpsgezicht.

- Het eerste kerkje alhier dateerde uit eind 13e eeuw. Van de laatmiddeleeuwse parochiekerk zijn in de huidige Woudtse Kerk bewaard gebleven: de toren (waarschijnlijk eerste helft 14e eeuw) en het eenbeukige schip (midden 16e eeuw) gedekt door een houten tongewelf. De kerk is in 1958 gerestaureerd, waarbij de doopkapel aan de noordzijde is herbouwd. Oud meubilair: kansel en bank met toognissen (beide eerste helft 17e eeuw), drie gestoelten en doophek met lezenaar (18e eeuw). Tekstbord met eenvoudig lofwerk (1599), eenvoudig tekstbord uit ca. 1600, epitaaf voor J. Dirckzn. Houwaert. Klokkenstoel met klok van H. de Borch (1516), diam. 94 cm. Het mechanisch torenuurwerk uit 1913 is gemaakt door L.W.F. Volcke en is later voorzien van elektrische opwinding. Een uitvoerige beschrijving van de geschiedenis van kerk en parochie en van de bezienswaardige aspecten vind je op de site van de Protestantse Gemeente 't Woudt - Den Hoorn en op de site van Historische Vereniging Oud Schipluiden.

Gedurende drie eeuwen werd de samenzang in de kerk van 't Woudt door een voorzanger geleid. Het was altijd een van de vaste taken van de schoolmeester. In januari 1891 wordt in het “Actenboek” voor het eerst iets vernomen over een kerkorgel. De predikant blijkt de voornaamste pleitbezorger te zijn. Hij stelde voor het traktement van de voorzanger in het vervolg te besteden voor de organist. Men benoemde een commissie voor de aankoop en de plaatsing van het orgel, dat al in september 1891 in gebruik kon worden genomen. Dit eerste orgel – een zogeheten harmonium – heeft bijna een halve eeuw dienst gedaan. Van 1938 tot 1969 bezat de kerk een 4 registers tellend pijporgeltje. Op 29 oktober 1970 werd het huidige mechanische orgel officieel in gebruik genomen. Het is gebouwd door de firma J. de Koff & Zoon te Utrecht. Het orgel, dat in een eenvoudige kast is geplaatst, telt 613 pijpen. De dispositie bestaat uit 9 stemmen, verdeeld over 2 klavieren en een vrij pedaal.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- "Jaarlijks is er van mei t/m september een prachtige serie 'Zomeravondconcerten in de kerk van ’t Woudt'. Wij zijn bijzonder blij dat deze ensembles en musici een concert komen geven. Aanvangstijd van de concerten is 20.00 uur. De toegangsprijs is € 20,00 inclusief een drankje in het nabijgelegen koffiehuis De Hooiberg. Sinds maart 2020 kun je via de site online reserveren. Wij adviseren je tijdig van deze mogelijkheid gebruik te maken. Je ontvangt altijd per omgaande een bevestiging van je reservering. De kaarten kunnen vanaf een uur voor aanvang van het concert worden afgerekend en opgehaald in de hal van de kerk. Pinnen is niet mogelijk."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "Het Hoogheemraadschap van Delfland werkt aan schoon, gezond en levend water in haar hele werkgebied. Dat doen wij onder meer door de ecologie in en om het water te stimuleren. Wij leggen natuurvriendelijke oevers, natte ecologische zones en bijvoorbeeld vispaaiplaatsen aan. Onderwaterplanten vormen een belangrijke leefomgeving voor jonge vissen en waterdiertjes. Bij de aanleg van nieuwe waternatuur zien we dat de ontwikkeling van deze planten meestal achterblijft. Sommige soorten zijn ook niet altijd even makkelijk te krijgen.

In de zomer van 2020 was is in de Dobbeplas in Pijnacker-Nootdorp een overvloed aan waterplanten. En in het Kraaiennest in Midden-Delfland wordt de Zuidplas ingericht als weidevogelgebied. Uit beide plassen hebben wij daarom in juli 2020 de onderwaterplanten die er teveel waren weggehaald. Het ging hierbij om de soorten schedefonteinkruid (Potamogeton pectinatus) en grof hoornblad (Ceratophyllum demersum). Dit zijn soorten van voedselrijk troebel water en de verwachting is dat deze zich goed kunnen ontwikkelen. Wij gaan ze bewaren en opkweken op onze onderzoekslocatie in de Woudse Polder bij 't Woudt. Een 'planttransplantatie' dus, waarmee we ons eigen waterplantendepot beginnen. Daardoor kunnen wij in de toekomst bij nieuwe projecten gebruik maken van onze eigen voorraad en belanden de planten uit Dobbeplas en Kraaiennest niet op de composthoop. Zo besparen we kosten en werken we duurzamer en circulair." (bron: Hoogheemraadschap van Delfland, juli 2020)

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Reportage over dit dorp in het Reformatorisch Dagblad (2012).

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van 't Woudt.

Reactie toevoegen