Status

Teeffelen is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente Oss. T/m 1938 gemeente Oijen en Teeffelen. In 1939 over naar gemeente Lith, in 2011 over naar gemeente Oss.

Naam

In het Brabants
Teffele, Tiffele.

Oudere vermeldingen
1302 Tefle, 1309 vermeld in 1452 Gerardo de Tephelen, ca. 1320 kopie 1444 Rutgheer van Tefelen, 1364 Tefelen, 1461 Teeffelen, 1532 Teefelen, 1533 Tefelen, 1773 Teffelen.

Naamsverklaring
- Houdt mogelijk verband met het Nieuwnederlandse tafel, Latijns tabula, maar de betekenissen hiervan lopen nogal uiteen, variërend van draagbaar altaar, wisseltafel, marktkraam tot vierkant perceel (speciaal gezegd van wijngaarden), een bepaalde vlaktemaat en domeingoed. Ten grondslag ligt de betekenis 'vlak platform'. De plaats ligt op een terreinverheffing en archeologische vondsten duiden op bewoning tot in de Romeinse tijd.(1)

- J.J. de Jong van de Brand stelt in 'Uit het land mijner vaderen. Teeffelen' (115 pag., 1980, eigen beheer) dat de plaatsnaam zou stammen van effa = water en lo = dorp, waarvoor Te is gezet.

Familienaam
Vandaag de dag zijn er in ons land ca. 800 personen met de achternaam Van Teeffelen. In 1947 waren dat er nog ca. 450. Vermoedelijk zijn de voorouders van deze mensen uit dit dorp afkomstig (vóór begin 19e eeuw, toen iedereen een achternaam moest aannemen voor zover hij die nog niet had, namen mensen vaak de achternaam aan van hun oorspronkelijke woonplaats, als zij naar elders waren verhuisd, met het voorzetsel 'Van' ervoor). Op de kaart van 1947 uit de Nederlandse Familienamenbank is goed te zien dat toen nog de meerderheid van de mensen met deze achternaam in de provincie Noord-Brabant woonde.

Ligging

Teeffelen ligt O van Lith, NW van Oss.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Teeffelen 17 huizen met 81 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 70 huizen met ca. 180 inwoners. Het zijn vrijwel allemaal koopwoningen; er is maar 1 huurwoning.

Geschiedenis

De geschiedenis van Teeffelen gaat terug tot in de IJzertijd, getuige de archeologische vondsten die hier zijn gedaan. Ook Romeinen moeten hier geleefd hebben: uit die periode (ca. 400 n.Chr.) zijn er munten gevonden en restanten van houten gebouwen met een agrarische functie. In de 19e en 20e eeuw zijn hier grote boerderijen gebouwd, waarvan enkele nu op de rijksmonumentenlijst staan.

Religie
In de middeleeuwen hoorde het dorp bij het Graafschap Megen. Dat maakte (de facto) geen deel uit van de Meierij van 's-Hertogenbosch. De (katholieke) graaf van Megen oefende het opperste gezag over het graafschap uit en, in tegenstelling tot de Meierij en het Ambt van Maas en Waal, kon de katholieke godsdienst hier ook tijdens de Republiek der Nederlanden vrijelijk worden beoefend. Hoewel kerkelijk aanvankelijk tot de parochie Oijen behorend, was er in de 15e eeuw al sprake van een kapel, gewijd aan de Heilige Antonius. Door de Sint Elisabethsvloed van 1421 werd het klooster voor adellijke dames een prooi van het water. De zusters verlieten het klooster en in plaats van de verwoeste kerk werd de Sint Antoniuskapel als parochiekerk in gebruik genomen, gewijd aan de H. Benedictus. Deze Sint Benedictuskerk is van 1657-1661 vernieuwd en vergroot, mede omdat ze toen ook als grenskerk werd gebruikt door de bewoners van Oijen, dat tot Gelre behoorde en sinds 1609 geen godsdienstvrijheid kende.

Onderwijs
Omstreeks 1550 heeft Teeffelen al een eigen schooltje. In 1721 komt er een nieuw schoolgebouw, waar ook leerlingen uit de Meierij van 's-Hertogenbosch heen gaan, aangezien in het Graafschap Megen de mogelijkheid wordt geboden om katholiek onderwijs te volgen. Vooral als Henricus van Geffen aantreedt als pastoor van het dorp, beleeft dit schooltje een goede tijd. Hij is namelijk conrector geweest van de Latijnse School te Gemert. Van 1696-1726 voorziet hij in het dorp in een soort gymnasiumopleiding. In 1885 wordt het schooltje opgeheven, omdat de schoolmeester naar buurdorp Lithoijen verhuist en zijn leerlingen meenam. Zie verder het artikel over de geschiedenis van de school op de site van de heemkundekring.

Maaskanalisatie
Vroeger lag Teeffelen direct aan de Maas. Sinds de Maaskanalisatie van de jaren dertig van de 20e eeuw is deze meander (scherpe kronkel in de rivier) afgesneden en een doodlopende zijtak van de Maas geworden. De Alphense Waard, die oorspronkelijk bij het tegenover het dorp gelegen Gelderse dorp Alphen hoorde, is daardoor onder Brabant komen te vallen. Deze waard valt onder het N gelegen buurdorp Oijen.

Voorzieningen
Zo klein als het dorp was, hadden ze een eigen baakster, Dien van de Laar, die samen met haar man Piet een kruidenierswinkel runde aan het straatje bij de schutskooi. Hun pleegdochter Kee zette later het winkeltje voort, maar zoals op veel plaatsen verdween ook hier het winkeltje uit het dorpsbeeld. Het zeer kleine dorp Teeffelen is voor voorzieningen aangewezen op de buurdorpen Oijen, Lithoijen en Lith, en natuurlijk de in het Z op een steenworp afstand gelegen stad Oss. Qua verenigingsleven zou het dorp, aldus een op het internet aangetroffen beschrijving, beschikken over een jeu de boulesblub: "Gewoon bij iemand in de schuur ligt de baan waar zo’n 35 leden van de Jeu de Boulesclub de zware ballen laten rollen in de felle zondagse competitie. Verwarmd!" Maar omdat wij er verder op het internet niets over kunnen vinden, vragen wij ons af of deze club nog bestaat.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Teeffelen, kun je terecht bij de volgende instantie en sites:

- Heemkundekring Maasdorpen - Lith.

- Verhalen over de geschiedenis van Oijen en Teeffelen op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Bezienswaardigheden

- Teeffelen heeft 2 rijksmonumenten, zijnde de Sint Benedictuskerk met toren (Pastoor van Weerdstraat 9). De kerk is opgezet als zaalkerk met een rechtgesloten priesterkoor en zadeldak. In de zijgevels zijn spitsboogvensters aangebracht. Aan de voorzijde staat een vierkante, bakstenen toren bestaande uit twee geledingen. In de bovenste geleding zitten galmgaten met erachter een torenuurwerk uit eind 19e eeuw. De toren wordt bekroond met een ranke naaldspits. In de kerk zijn diverse oude objecten aanwezig, zoals een doopvont uit 1621, een 15e-eeuws houten beeld van Anna, een 16e-eeuws houten beeld van Antonius Abt, 17e-eeuwse beelden van Apollonia, Cecilia en Barbara, een deel van een 16e-eeuwse koorbank, en enkele oude grafzerken. Het kerkorgel is in 1733 gemaakt door Matthijs van Deventer en in 1857 uitgebreid door P. van Nistelrooy. - Beschrijving orgel Sint Benedictuskerk. Kerkdiensten zijn hier nog 1x in de 2 weken. De andere week is er dienst in buurdorp Lithoijen. De kerk valt onder de Parochie H. Benedictus.

De kerk heeft sinds 1421 als patroon de Heilige Benedictus Abt. Op een van de torenklokken staat ter bevestiging "St. Benedictus Patronus Teeffelen Anno Domini 1635". Benedictus is de stichter van de orde van de Benedictijnen en wordt beschouwd als de grondlegger van het westerse kloosterleven. Benedictus werd ca. 480 te Nursia in het Italiaanse Umbrië geboren. Hij was van adellijke afkomst. Na zijn studies te Rome leidde hij drie jaar lang het leven van een woestijnmonnik in de eenzaamheid van een grot te Subiaco ten oosten van Rome. Vervolgens kwam hij aan het hoofd te staan van een naburig klooster: Vicovaro. Maar na een verijdelde vergiftigingspoging door de monniken daar keerde hij naar Subiaco terug. Daar legde hij de basis voor een aantal kloostergemeenschappen. Hij stierf 21 maart 547 te Montecassino, in de buurt van Rome. Zijn stoffelijk overschot werd in 653 overgebracht naar St. Benoit-sur-Loire (Frankrijk).

- Het kleine dorp is van verschillende kanten benaderbaar. Vanaf de dijk bij Oijen naar beneden en rechtdoor naar Teeffelen, heb je een prachtig uitzicht op het dorp. Bij toeristische trekpleisters staat er dan zo’n bordje dat dit een mooi punt is om een foto te maken. Via de andere kant, vanaf het transformatorhuisje aan de Kennedybaan, kom je uit bij het kleine Mariakapelletje dat pastoor Van Sleeuwen er liet oprichten na zijn 40-jarig priesterjubileum in 1944. Het kleine dorp had zoveel geld bij elkaar gebracht, dat zijn herder er niet alleen een Mariakapelletje van kon laten bouwen, maar ook een Heilig Hartbeeld, dat nog steeds bij de oprit naar de kerk staat. Grenzeloos vertrouwen had hij in de goede afloop van de oorlog. Het dorp bleef dan ook zo goed als gespaard. De enige beroering die er in de oorlogsjaren was, had te maken met de aanwezigheid van evacués, waarmee het dorp na de oorlog een innige band bleef onderhouden. (bron: Heemkundekring Lith)

Jaarlijkse evenementen

- Het Dorpsfeest (op een zaterdag in juli, in 2020 voor de 36e keer) is dé gelegenheid waar het hele dorp - zowel de hier geboren en getogenen als de 'import' - elkaar jaarlijks treft. Iedereen doet mee met de activiteiten en drinkt een pilsje met elkaar. De jongeren doen spelletjes, met een groot springkussen als trekpleister.

Links

- Algemeen: - Reportage over Teeffelen op de site van het Reformatorisch Dagblad (2012).

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Teeffelen.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)