Tytsjerk, kerk, anno 2009 in restauratie
Molen De Swarte Prinsch aan het Alddiel in Tytsjerk
Tekst en uitleg bij Molen De Swarte Prinsch in Tytsjerk
- Tytsjerk is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Tytsjerksteradiel.
- Onder het dorp Tytsjerk valt ook de buurtschap Lytse Geast.
Terug naar bovenIn het Nederlands
Tietjerk. De plaatsnaam is overigens officieel Friestalig.
Spelling
"De plaatsnaam is weleens enigszins gewijzigd, de laatste keer in 1987 toen de grotendeels Friestalige gemeente de Nederlandse namen van de dorpen in het Fries vertaalde. Voor ons dorp een beetje verwarrend, want naast de toen officiële Nederlandse naam Tietjerk, die vooral bij Nederlanders uit andere provincies om bepaalde redenen nogal eens de lachspieren in werking zette, bestond toen de Friese naam Tietsjerk, die in iets kleinere letters onder de Nederlandse werd vermeld op het naambord aan het begin van het dorp. Toen de officiële naam in ‘t Fries moest, werd die ie ineens veranderd in een y.
Vermoedelijk heeft men gezegd: de i-klank wordt kort genoeg uitgesproken om er een y van te maken, volgens de nu geldende Friese spelling. Of dit altijd zo is, valt te betwijfelen; er zijn ook Friessprekers die er toch een soort tweeklank van maken, wat Tietsjerk zou rechtvaardigen, maar waarschijnlijk heeft men van officiële zijde geheel af willen rekenen met de lachlust van bovengenoemde mede-Nederlanders. Er zijn historisch gezien meer aanwijzingen, dat de Friese naam als Tietsjerk zou behoren te worden gespeld", aldus de lokale dorpssite.
Oudere vermeldingen
1392 Thiatzerckera, 1481 Tyetzerka, 1491 Tyeetzerke, 1505 Tyetzerck, 1543 Tijetzerck, 1664 Tjetjerck, 1715 Tjetjerk.
Naamsverklaring
Samenstelling van het Oudfriese tzerka = kerk 'eigenkerk' en de persoonsnaam Tije, mogelijk de stichter of eigenaar van de kerk.(1)
Tytsjerk ligt direct ONO van Leeuwarden, W van Hurdegaryp en grenst in het N aan de N355 (Rijksstraatweg naar Groningen). Bijzonder is dat het dorp 2 kernen heeft: de hoofdkern N van de spoorlijn en een kleinere kern Z van de spoorlijn. Formeel is dat wel 1 bebouwde kom, maar er zit in de praktijk toch nog wel een stuk dunbebouwd buitengebied tussen.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Tytsjerk 62 huizen met 344 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 600 huizen met ca. 1.500 inwoners.
Terug naar boven- Tytsjerk heeft 27 rijksmonumenten.
- Molen de Swarte Prinsch, ook bekend als De Lytse Geast of Ouddeelsmolen, staat in buurtschap Lytse Geast en wordt daarom aldaar beschreven.
Terug naar boven- De Radiovlooienmarkt in Tytsjerk (op een zaterdag begin april, in 2020 voor de 35e keer) wordt georganiseerd door de VERON afdeling Friesland Noord. Naast handelaren biedt deze markt ook de mogelijkheid aan amateurs om hun spullen aan de man te brengen.
- "Op Hemelvaartsdag van 13.00-16.30 uur is er jaarlijks het gratis toegankelijke SamSam festival in het park van Vijversbrug in Tytsjerk. Iedereen is van harte welkom om te komen genieten van muziek, dans en andere activiteiten. Er zijn workshops en de jeugd kan zich vermaken in de kidscorner. Voor het hele gezin is er wat te beleven. Mensen met een (verstandelijke) beperking in contact brengen met mensen zonder beperking op een ontspannen manier zodat het onderlinge respect groeit en de integratie wordt bevorderd, is de doelstelling van Stichting Wauw. Op het SamSam festival combineren mensen met en zonder beperking hun creativiteit. Samen beleven, daar gaat het om! Alle artiesten en vrijwilligers zetten zich belangeloos in."
- Imaginarium (weekend in augustus, in 2019 voor de 7e keer) is een ‘festival van de verbeelding’, waarop veel bezoekers zich als vikingen of prinsessen of willekeurige fantasiefiguren verkleden. Sinds 2017 heeft het festival in Park Vijversburg in Tytsjerk een Nederlandse primeur: het eerste officiële, bondgerelateerde, Bohurttoernooi, onder de naam Kening Striid. Bohurt geldt als een relatief nieuwe vechtsport, waarbij de deelnemers gebruikmaken van historisch correcte middeleeuwse wapens en uitrustingen. De confrontaties gaan met de botte bijl, letterlijk, want de wapens mogen niet scherp zijn. "Oars soene der wol in protte ferwûnen falle", aldus organisator Bert Wielstra van Imaginarium.
‘Historical medieval battle’, zoals het ook genoemd wordt, is heel iets anders dan het naspelen van historische veldslagen, benadrukt Wielstra. "Hjirby binne it gjin tikjes foar de show. Dit is ‘rechttoe-rechtaan’. Ramst elkoar fûl op ’e bealch en der wurdt echt fochten. Pas ast op ’e grûn leist, bist ôf." Wielstra wil het bohurttoernooi in Tytsjerk op de kaart zetten, zodat er in volgende jaren teams uit meer landen mee komen doen. Er komt een livestream op internet, zodat zij kunnen zien hoe het er op Imaginarium aan toe gaat. Er is al belangstelling getoond vanuit Amerika. Groter groeien zou betekenen dat er gevechten van 21 tegen 21 gehouden kunnen worden. En zelfs het WK, ‘Battle of the nations’, zou over een jaar of vijf naar Tytsjerk kunnen komen, denkt Wielstra. (bron: LC, 16-8-2017)
- Tytsjerk on Tour (gedurende 4 dagen in september) is volgens de organisatie de leukste rally van Fryslân (het is zelfs hun www-adres...).
Terug naar boven- "Villa Vijversburg vormt van oudsher het hart van park Vijversburg in Tytsjerk. Dokter Nicolaas Ypey laat hier in 1844 samen met zijn vrouw Baudina Looxma de neoclassicistische Villa Vijversburg bouwen als buitenverblijf. In de tweede helft van de 19e eeuw is de villa meerdere keren verbouwd en deels weer afgebroken. Sinds 1892 is de villa eigendom van Stichting op Toutenburg. Rond de villa is een park aangelegd, dat officieel Groot Vijversburg heet. In de volksmond werd het park al snel 'het Bos van Ypey’. Wanneer er in dit deel van Fryslân meer dan honderd bomen bij elkaar staan, is er al snel sprake van een bos. Dat was zeker het geval in de 19e eeuw, toen men nog niet even snel de auto kon pakken om ergens in het zuidoosten van Fryslân of in Drenthe een boswandeling te maken. Groot Vijversburg was dus eigenlijk 'een bos om de hoek'. Het landgoed heet tegenwoordig Natuur- en cultuurpark Vijversburg.
In het park waren vernuftige slingerpaden en kronkelende vijverpartijen aangelegd, zodat er lange wandelingen gemaakt konden worden zonder dat de wandelaars in de gaten hadden dat ze verschillende keren (bijna) langs dezelfde plek liepen. En dat werkt nog steeds zo. Want hoewel het park en de villa in de afgelopen jaren een enorme remake en een naamsverandering hebben ondergaan, zijn de slingerende paden in het oude deel van het park gebleven. Uit eigen ondervinding kan ik zeggen dat de landschapsarchitect indertijd goed werk heeft gedaan, want toen wij weer huiswaarts wilden, kwamen wij helaas ook een paar maal op hetzelfde punt uit zonder dat we een stap dichter bij de auto waren gekomen... Een bijzonder element van de villa wil ik er even uitlichten. Aan de achterzijde staat op het dak van Villa Vijversburg een klokkenstoel. Dat heb ik bij mijn weten niet eerder op een dergelijke manier op een villa of landhuis gezien." Aldus weblogger Afanja in zijn fotoreportages over Natuur- en cultuurpark Vijversburg (dec. 2018).
Stichting Op Toutenburg heeft landgoed Groot Vijversburg bij Tytsjerk in 2014 uitgebreid van 15 naar 30 hectare. Doordat een boer is gestopt met zijn bedrijf, zijn twee aan het landgoed grenzende percelen vrijgekomen uit erfpacht. De stichting heeft op twee percelen aan de westkant een landschappelijke attractie gerealiseerd. Het ene gebied is omgevormd tot een stervormig labyrint, dat toegang biedt tot verschillende weiden waar activiteiten op het gebied van kunst, cultuur en landschapsbeleving plaatsvinden. Daarnaast is er een gebied waar kunstobjecten de natuur verbeelden.
Er is ook een transparant paviljoen aangelegd, waar bezoekers door een lange glazen gang lopen en zakken naar 1,5 meter onder het maaiveld. Kinderen lopen dan op ooghoogte met bodemgedierte en -gewas. Het paviljoen is ontworpen door de Japanse architect Junya Ishigami samen met de Rotterdamse architecte Marieke Kums. En dat was een hele uitdaging, die met diverse tegenslagen gepaard ging. Het is namelijk een glazen paviljoen geworden met een unieke draagconstructie, die volledig bestaat uit glazen wanden. Het paviljoen is opgebouwd uit 77 glazen panelen, die exclusief voor Vijversburg zijn gemaakt in China. Ieder paneel heeft een ander formaat: sommige panelen zijn recht en andere gebogen, en allemaal moesten ze de constructie kunnen dragen. Het centrale deel van het paviljoen is bedoeld voor kleinschalige exposities, concerten en lezingen. Onder de link vind je uitvoerige fotoreportages over o.a. dit paviljoen.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Tytsjerk, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Algemeen: - Site van en over Tytsjerk.
- Nieuws: - Dorpskrant Yn'e Line is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers).
- Dorpshuis: - Doarpshûs Yn 'e Mande is er primair voor de verenigingen en inwoners van Tytsjerk. Daarnaast zijn er beperkte mogelijkheden voor groepen van buiten het dorp, die op zoek zijn naar een geschikte accommodatie voor hun activiteiten. De grote zaal heeft een goede geluidsinstallatie, een ringleiding en een sfeervolle verlichting. Ook is er een bar aanwezig en een podium behoort tot de mogelijkheden. Voor kleinere groepen zijn de kleine zaal en de barruimte heel geschikt. Aangrenzend aan de bar is een gezellige vergaderruimte. De omgeving van het dorpshuis biedt vele mogelijkheden, zoals het Bos van Ypey, recreatiegebied de Groene Ster en dierenpark Aqua Zoo. Het dorpshuis is gehuisvest in een voormalige boerderij. In de indeling en de inrichting is de oorspronkelijke bestemming van het gebouw nog duidelijk herkenbaar.
- Onderwijs: - OBS Master Fennemaskoalle en Basisschool CBS It Lemieren in Tytsjerk zijn sinds schooljaar 2018-2019 gefuseerd tot Ontmoetingsschool de Romte. Men is verder gegaan in het pand van de Master Fennemaskoalle (op adres Reidfjild 4).
- Sport: - "Zoek je een leuke sport of activiteit voor je peuter of kleuter? KF De Wâlden heeft ook een Kangoeroe Klup waar kinderen van drie tot zes jaar spelenderwijs kennismaken met korfbal. De Kangoeroe Klup is twee keer per maand op zaterdagochtend in de gymzalen in Gytsjerk en Tytsjerk. De leiding van de Kangoeroe Klup is in handen van een aantal personen die hiervoor een cursus volgden bij de korfbalbond of een interne training deden. Vier juffen of meesters zorgen voor de begeleiding van de Kangoeroe Klup. Korfbal voor kinderen is een groot succes: zowel de leiding als de kinderen hebben er ontzettend veel plezier in. Benieuwd of jouw kind de Kangoeroe Klup net zo leuk vindt? Kom dan eens een keer vrijblijvend kijken."
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Tytsjerk.
Reactie toevoegen