Status

- Usquert is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Het Hogeland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1989. In 1990 over naar gemeente Eemsmond, in 2019 over naar gemeente Het Hogeland.

- Wapen van de voormalige gemeente Usquert.

- Onder het dorp Usquert vallen ook de buurtschappen De Streek, Noordpolder (deels), Noordpolderzijl, Wadwerd en Westerhorn.

Naam

In het Gronings
Oskerd.

Oudere vermeldingen
840-849 kopie ca. 1000 UUiscuuyrð, 944 kopie 1150-1158 Vixuurt, 1224 en 1371 Usquerth, 1506 Usquaerdt, 1579 sic: Vsquant, ca. 1660 Vsquert, 1781 Usquert.

Naamsverklaring
De identificatie van Vixuurt is onzeker. Het Oudfriese uuyrð = werd 'terp, bewoonde hoogte'. Het eerste deel heeft men wel verbonden met de persoonsnaam Wikko, vleinaam bij namen als Wigbald, Wighard, maar dat is ongegrond. In de plaatsnaam Visquard (Dld) 1150-65 Vixvurt, 1380 Fiscwert, vermoedde men fisk 'vis', maar Uuiscuuyrð is hiermee niet te verbinden. Misschien is het eerste deel wisch 'natte weide'.(1)

Ligging

Het dorp Usquert ligt ZW van het dorp Uithuizen en NO van het dorp Warffum.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Usquert 203 huizen met 1.401 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 167/1.171 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Watwerd (deels) 12/73 en Noord-Polder (deels) 24/157. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 600 huizen met ca. 1.450 inwoners.

Bezienswaardigheden

- Usquert heeft 41 rijksmonumenten.

- Molen Eva.

- Rosmolen.

- Het Berlagehuis, het raadhuis van de toenmalige gemeente (t/m 1989) en het beroemdste monument van het Hoogeland, is in de jaren 1928-1930 ontworpen en gebouwd door architect H.P. Berlage. Het is het enige raadhuis van de hand van Berlage en het is van groot architectonisch belang vanwege de eenheid van het exterieur en interieur. De geglazuurde wand- en vloertegels, de gebrandschilderde ramen, de deuren en kozijnen: de originele sfeer van de jaren dertig heerst ook nu nog in het gebouw. De huidige eigenaar, Vereniging Hendrick de Keyser*, heeft in 2011 het interieur van het Berlagehuis in de oorspronkelijke staat hersteld. In 2011 is ook het boek verschenen van T.M. Eliëns ‘Een raadhuis voor Usquert. Berlage in het Noorden’ (online te bestellen hieronder onder het kopje Literatuur).
* Die als doel heeft het behoud van monumentale panden door achtereenvolgens aankoop, restauratie en herbestemming. Ze hebben meer dan 400 panden en complexen in beheer, verspreid over heel Nederland.

In 2015 zijn asbestvezels in de vloeren van het pand aangetroffen. Hendrick de Keyser vroeg vervolgens vergunning voor een sanering, maar de gemeente weigerde die op grond van een advies van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE). Die betitelde de vloeren als een onlosmakelijk onderdeel van het ontwerp van architect Berlage. Sanering zou onherstelbare schade veroorzaken. Vanwege het gezondheidsrisico van het mogelijk kankerverwekkende asbest heeft de eigenaar het pand toen gesloten. Na diverse bezwaarprocedures adviseert de RCE de gemeente eind 2018 akkoord te gaan met het voorstel van de vereniging om de vloeren te vervangen door een cementgietvloer met dezelfde kleuren en uitstraling. In 2019 zijn de vloeren gesaneerd.

Hendrick de Keyser is op zoek naar een nieuwe huurder. Stichting Berlagehuis Usquert heeft al aangegeven daar graag voor in aanmerking te willen komen. De stichting runde er na de grootscheepse restauratie van 2011 vier jaar lang een Bouw- en Architectuurcentrum, maar moest het veld ruimen voor een commerciële huurder. Die haakte al na korte tijd af, waarna het pand leeg kwam te staan vanwege de beschreven 'asbest-affaire'. Stichting Berlagehuis werkt anno 2019 aan een levensvatbaar ondernemingsplan voor een in het pand te realiseren Noordelijk Bouw- en Architectuurcentrum.

Natuur en recreatie

- Wandelroute Groene Wissel 229: Usquert (14 km). "Rottum is een gaaf wierdedorpje, het oudste en met een bijzonder fraai kerkje. Het ligt eenzaam temidden van het uitgestrekte Groninger akkerland, telt ongeveer 165 inwoners en is een radiaire wierde (een vorm vergelijkbaar met die van een wagenwiel) op een kwelderwal. Rottum is ook het geboortedorp van de Groninger schrijver en dichter Jan Boer. Bij zijn ouderlijk huis staat een buste van hem, dat is vlak bij het kerkje waar je langs komt. De wandeling naar Rottum leg je af over stille plattelandwegjes, een rustig fietspad en een kerkepad. Na het bezichtigen van dit unieke dorpje loop je een half rondje onderlangs de wierde en wandelt wederom over rustige fietspaden en een enkele lange rechte weg in de richting van Usquert. Voordat je daar bent ga je, bijna aan het einde van deze wandeling, eerst nog ruim een kilometer lang genieten van de meest fantastisch mooie herenboerderijen van deze streek; sommige zijn net kleine kasteeltjes, zo fraai. Daarna wandel je door het dorpsbos naar het station. Deze wandeling gaat grotendeels over verharde paden en wegen."

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Usquert (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Usquert. - Nog een informatieve site van en over het dorp (van Dorpsbelangen).

- Belangenorganisatie: - Dorpsbelangen Usquert stelt zich tot doel de leefbaarheid in het gebied van deze voormalige gemeente te bewaken en waar mogelijk te bevorderen. Zij beoogt haar doel te bereiken door: het stimuleren van activiteiten die de leefbaarheid versterken; het signaleren van feiten en omstandigheden die de leefbaarheid aantasten; het bij het gemeentebestuur en andere overheden, instanties en personen bepleiten van maatregelen die kunnen bijdragen aan de verwezenlijking van de doelstelling van de vereniging; het vervullen van een schakelfunctie tussen bevolking en gemeentebestuur.

- Dorpshuis: - In 2010 is een nieuw dorpscentrum gebouwd. Het oude dorpshuis was sterk verouderd en voldeed niet meer aan de huidige bouwkundige eisen. In het gebouw waren een sportzaal, de bibliotheek, een biljartruimte en een toneelzaal gevestigd. In de nieuwe multifunctionele accommodatie (MFA) zijn deze voorzieningen gehandhaafd. Onder de gebruikers zijn verder een muziekvereniging, de vrouwenraad, de redactie van het dorpsblad, een koor, de basisschool en Vereniging Dorpsbelangen. En er is een jeugdsoos in de nieuwbouw ondergebracht. Ook diverse andere gebruiksmogelijkheden worden onderzocht, zoals een TNT-verkooppunt, een zorgloket, een (buitenschoolse) kinderopvang, of een internetcafé. De verbouwing leidt tevens tot een aanzienlijke verlaging van de energierekening, wat bijdraagt tot een sluitende exploitatie. Het nieuwe Dorpshuis Usquert is een ontmoetingsplaats met een laagdrempelig karakter, dat mogelijkheden biedt voor alle inwoners voor culturele, zorg- en welzijnsactiviteiten, recreatie en cursussen.

- Onderwijs: - Basisschool Usquert biedt een plezierige, veilige en vertrouwde leerplek met aandacht voor het individuele kind. Een school met aandacht voor verstandelijke, creatieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. De school staat voor onderwijs dat een goede aansluiting waarborgt op het vervolgonderwijs. Ze richten zich op een maatschappij die voortdurend aan verandering onderhevig is. Daarom is ook het onderwijs steeds in beweging. Regelmatig spreken zij elkaar aan op de effectiviteit van dat onderwijs, proberen zij vernieuwend bezig te zijn, met behoud van het goede. De kerndoelen die de overheid stelt willen zij met zo veel mogelijk leerlingen halen. Methoden die zij invoeren, worden daarop getoetst.

- Muziek: - "Muziekvereniging Boréas is opgericht in 1899. De vereniging bestaat uit 3 onderdelen: een Malletband, een Fanfare en een opleidingsorkest (Studio Noordenwind). Optredens kunnen door de gehele vereniging worden verzorgd, maar ook een optreden van alleen de Malletband, de Fanfare of Studio Noordenwind behoort tot de mogelijkheden. Binnen de muziekvereniging neemt de fanfare een prominente plaats in. Er wordt elke maandagavond gerepeteerd in het Dorpshuis. Op de lessenaar staat zowel popmuziek als ook (licht) klassieke werken. Ook een stevige mars ontbreekt natuurlijk niet. De fanfare verzorgt optredens in Usquert en daarbuiten. De in 2009 opgezette drumband is in 2016 omgezet naar een malletband. Een drumband bestaat uitsluitend uit ongestemd slagwerk zoals snare drums, bass drum en percussie. Door de omzetting naar malletband is er een groot aantal melodie instrumenten bijgekomen, te weten een xylofoon, marimba’s, een vibrafoon en marching bells. De malletband is in staat om een grote variatie aan muziekstijlen te spelen, van popnummers en filmmuziek tot volledige concertwerken. Maar ook (licht)klassiek wordt niet geschuwd. Hierdoor is de malletband bij vele activiteiten inzetbaar, zowel marcherend als tijdens concerten. De malletband repeteert op vrijdagavond.

Studio Noordenwind is een nieuwe naam voor ons opleidingsorkest (voorheen jeugdorkest). Onze ‘studio’ bevat opleidingen voor slagwerk en blaasinstrumenten en hierbij zit het opleidingsorkest Studio Noordenwind. Het volgen van cursussen zal hier ook deel van gaan uitmaken, bijvoorbeeld een tambourmaitre cursus. Eventueel zijn we van plan om mogelijkheid te bieden voor AMV lessen. AMV (Algemene muzikale vorming) is een cursus voor hele jonge muzikantjes. We laten deze kinderen kennismaken met ‘de basis’ van de muziek. Hierbij leren ze bijvoorbeeld omgaan met ritme, muzikaal gehoor, maar ook al met instrumenten. Dit is een opstapje voor de individuele muzieklessen. Tegenwoordig dient Studio Noordenwind ook voor optredens van ons dweilorkest. We repeteren elke maandag met dit orkestje. Heb je interesse om een opleiding of cursus te volgen? Of mee te draaien met ons dweilorkest? Neem dan contact op met Elizabeth Oosterbeek, via e-mail studionoordenwind@muziekverenigingboreas.nl of tel. 06-83594734."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Usquert.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)