Utrechtse Heuvelrug

Gemeente en streek
Utrechtse Heuvelrug
Utrechtse Heuvelrug
Utrecht

utrechtse_heuvelrug_nationaal_park_15_jaar_2019_kopie.jpg

Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug is opgericht in 2004 en heeft daarom in 2019 het 15-jarig bestaan gevierd. Ga er eens kijken! Het is een prachtig gebied waar je dagenlang kunt wandelen of fietsen. Op deze pagina vind je alles over dit gebied.

Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug is opgericht in 2004 en heeft daarom in 2019 het 15-jarig bestaan gevierd. Ga er eens kijken! Het is een prachtig gebied waar je dagenlang kunt wandelen of fietsen. Op deze pagina vind je alles over dit gebied.

Utrechtse Heuvelrug

Terug naar boven

Status

- Geografisch gezien omvat de streek Utrechtse Heuvelrug eigenlijk het hele gebied van Rhenen tot en met het 't Gooi. In de dagelijkse praktijk wordt onder deze streek doorgaans het gebied verstaan van Rhenen tot en met Soest en wordt 't Gooi in het noorden als een aparte streek beschouwd. Dan is er als derde variant nog sinds 2006 de gelijknamige gemeente, die een deel van de streek omvat. En dan is er als vierde ook nog het gelijknamige Nationaal Park. Het lijkt ons praktischer om hier geen aparte pagina's voor te maken, maar alles betreffende deze 4 'soorten' Utrechtse Heuvelrug op deze pagina te plaatsen. Uit de formuleringen in de alinea's blijkt dan vanzelf of het op de gemeente dan wel op een van de varianten van de streek betrekking heeft.

- De streek Utrechtse Heuvelrug, voor zover gelegen in de provincie Utrecht, omvat naast de in 2006 ontstane gelijknamige gemeente verder nog de gemeenten Baarn, De Bilt, Rhenen, Soest en Zeist.

- De gemeente Utrechtse Heuvelrug is in 2006 ontstaan uit samenvoeging van de gemeenten Amerongen, Doorn, Driebergen-Rijsenburg, Leersum en Maarn.

- De gemeente omvat de dorpen Amerongen, Doorn, Driebergen, Leersum, Maarn, Maarsbergen en Overberg (grotendeels), het voormalige dorp en, tegenwoordig, het deel en de wijk van het dorp Driebergen Rijsenburg (zie de 3e alinea van deze paragraaf en de kaart op die pagina), en de buurtschappen Beerschoten, Boswijk, Breedeveen, Darthuizen, De Groep (deels), Ginkel, Haspel (deels), Nieuw-Sterkenburg, Oud-Rijsenburg, Palmstad, Sterkenburg en Valkenheide. In totaal zijn dit 7 dorpen, 1 dorpsdeel/wijk en 12 buurtschappen.

- Wapen van de gemeente Utrechtse Heuvelrug.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente.

Terug naar boven

Ligging

De gemeente Utrechtse Heuvelrug ligt in het ZO van de provincie Utrecht en ligt ZW, Z en ZO van de stad Amersfoort, ZO van het dorp Zeist en de stad Utrecht, ONO, O en OZO van het dorp Houten en de stad Nieuwegein, NNW, N en NO van de stad Wijk bij Duurstede, N en deels aan de N oever van de rivier de Rijn, NW van de stad Rhenen en WNW, W en WZW van de stad Veenendaal.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De gemeente Utrechtse Heuvelrug heeft ca. 20.000 huizen met ca. 48.000 inwoners. De oppervlakte van de gemeente is 132 km2 en het gemiddelde aantal inwoners per km2 is daarmee ca. 380.

De Utrechtse Heuvelrug is het op een na grootste bosgebied van Nederland. In totaal beslaat het gebied ca. 40.000 ha, met afwisselend loof- en naaldbossen, heidevelden, waardevol cultuurlandschap, uitgestrekte weiden, ruim 100 landgoederen en buitenplaatsen en cultureel erfgoed. Het zuidelijk deel van de Heuvelrug vormt sinds 2003 het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Het Nationaal Park is goed voor ca. 17 miljoen fiets- en wandeltochten per jaar en 14.000 voltijdbanen in recreatie en toerisme.

Terug naar boven

Geschiedenis

- De gemeente Utrechtse Heuvelrug is een ware archeologische schatkamer. De folderreeks 'Graven in het Groen' zet in elke editie een archeologisch ‘juweeltje’ in de schijnwerpers. De folderreeks is speciaal ontwikkeld voor jong en ouder, van binnen en van buiten de gemeente, en is bedoeld om het bijzondere archeologische erfgoed van de gemeente onder de aandacht te brengen. De folders worden gratis verstrekt op verschillende locaties in de gemeente, zoals in het Cultuurhuis in Doorn en in de bibliotheken binnen de gemeente. Ook zijn digitale versies van de folders te downloaden op de gemeentelijke website en op de eveneens gemeentelijk website 'Heuvelrug op de Kaart'. Per jaar verschijnen gemiddeld drie edities, waarbij verschillende archeologische thema’s, perioden en locaties binnen de gemeente aan bod komen. Enkele voorbeelden: - Nr. 5 (2013) over een prehistorische grafheuvel in Maarn. - Nr. 14 (2017) over de opgraving aan De Bijenkorf in Leersum. - Nr. 15 (2018?) over buitenplaats Oudeweg in buurtschap Nieuw Sterkenburg. - Nr. 16 (2018) over de 'celtic fields'.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- De Utrechtse Heuvelrug, Nederlands op een na grootste aaneengesloten natuurgebied, dreigde verregaand te versnipperen. De toename van de (auto)mobiliteit en bouw van woningen en bedrijven maakten dat juist in het hart van dit gebied belangrijke verbindingen voor planten en dieren verloren dreigden te gaan. En dat terwijl juist in dit dichtbevolkte deel een grote behoefte is aan rust, ruimte en de mogelijkheid om te recreëren in de natuur. Maar naast deze bedreigingen voor het gebied zijn er ook veel kansen. Daarom is in 2004 het project Hart van de Heuvelrug gestart; een samenwerking tussen maar liefst 17 partijen die een gezamenlijke ambitie hadden: 22 projecten realiseren in het Hart van de Heuvelrug met als doel verbetering van de 'rood-groen balans'. 'Rode' projecten (wonen, bedrijvigheid en zorg) moesten geld opleveren voor de realisatie van natuur. De kwaliteitsimpuls voor de natuur is mogelijk gemaakt dankzij 'rode' ontwikkelingen.

Hart van de Heuvelrug is een integrale gebiedsontwikkeling met projecten die variëren van nieuwe natuur tot woningbouw, van ecoducten tot duurzame bedrijventerreinen. Doel is de ruimtelijke kwaliteit en de belevingswaarde van de Utrechtse Heuvelrug te versterken. Sinds 2004 is gedurende een 10-tal jaren enorm veel werk verzet. Veel daarvan is goed zichtbaar en inmiddels lijkt het alsof het nooit anders is geweest. Vliegbasis Soesterberg bijvoorbeeld heeft nog de robuuste kenmerken van weleer maar is tegelijkertijd getransformeerd tot een natuurgebied van ruim 380 hectare met bijzondere recreatieve mogelijkheden als het Nationaal Militair Museum. Sinds 2015 werken de Provincie Utrecht, gemeente Zeist, gemeente Soest en het Utrechts Landschap samen met partners als zorgpartijen en maatschappelijke instellingen om de volgende projecten uit het programma te realiseren.

- In 2009 hebben 29 partners van Programmabureau Heel de Heuvelrug het ‘Convenant Heel de Heuvelrug 2009’ ondertekend. Met de ondertekening geven partners aan de ambities van de gebiedsvisie Heel de Heuvelrug te onderschrijven. Tevens zeggen zij toe de Utrechtse Heuvelrug een kwaliteitsimpuls te willen geven en projecten aan te dragen om zo de gestelde ambities uit te voeren. Hiermee wordt de kwaliteit van de streek verbeterd.

Daarom Heel de Heuvelrug!
Eén Heuvelrug, van Gooimeer tot Grebbeberg. Dat is de ambitie voor alle partners. Een eenheid uniek in haar soort. De uitdaging bij het ontwikkelen van Heel de Heuvelrug als regio is om de samenhangende diversiteit te laten zien. De verschillende cultuurhistorische verhaallijnen met elkaar verbinden en tegelijkertijd de diverse identiteiten versterken. De gebiedsvisie Heel de Heuvelrug is geschreven om te komen tot goede, weloverwogen keuzes voor het gebied. Zo kan gewerkt worden aan concrete projecten die de kwaliteit van het gebied daadwerkelijk vergroten.

Natuur en recreatie gaan prima samen op de Heuvelrug
De gebiedsvisie Heel de Heuvelrug schetst een streefbeeld voor 2025. Hierin staan prioriteiten in de ontwikkeling van de Utrechtse Heuvelrug voor de komende jaren. Zo staat beschreven waar stille gebieden worden gecreëerd, maar ook waar het levendig mag zijn. Voor het eerst is vastgelegd dat natuur en recreatie prima samen kunnen gaan, mits een goede zonering wordt doorgevoerd. De ambities die verwoord worden in deze visie liegen er niet om. Heel de Heuvelrug is in 2025 te ervaren als een samenhangende eenheid, zowel voor natuur als voor de mens. Wonen in het groen, afwisseling, uitgestrektheid en romantiek zijn de kernwoorden voor het ware ‘Heuvelruggevoel’. Doorgaande routenetwerken, zichtlijnen in het landschap en uitzichtpunten op strategische locaties zorgen ervoor dat iedereen de uitgestrektheid en het reliëf van de streek kan beleven.

Poorten en groene entrees
Er is een gezamenlijke keuze gemaakt voor poorten en groene entrees op de Utrechtse Heuvelrug. De toekomstige poorten tot de streek zijn bijvoorbeeld Kwintelooyen (onder Veenendaal), vliegbasis Soesterberg, Paleis Soestdijk en Kasteel Groeneveld. De bezoeker kan vanaf hier de streek het beste ontdekken en verkennen. Of het nu gaat om amusement, interesse, vervoering of toewijding: de natuurgerichte en cultuurbewuste recreant kan hier zijn hart ophalen.

De Utrechtse Heuvelrug is het op één na grootste aaneengesloten bosgebied van Nederland. Jaarlijks brengen 21 miljoen mensen een bezoek aan dit gebied. Naar verwachting neemt dit aantal tot 2025 nog met 10 tot 20 procent toe. Om recreatie, samen met natuur en cultuurhistorie, in goede banen te leiden zijn de handen ineen geslagen. Dit is van grote betekenis voor de aanwezige natuur, cultuurhistorie en voor het welzijn van mensen (die er wonen, werken en recreëren).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De website 'Utrechtse Heuvelrug op de kaart' is een handig toepassing waarmee je op een landkaart waardevolle objecten in deze gemeente kunt opzoeken en er informatie over kunt opvragen.

- De prachtige bossen van landgoed Den Treek Henschoten tussen Leusden en Doorn herbergen niet alleen bijzondere natuurwaarden, er zijn ook sporen te vinden uit een ver verleden. Archeologen van Archol, verbonden aan de universiteit Leiden, hebben er in februari 2019 14 prehistorische grafheuvels ontdekt. Deze heuvels zijn 2000 tot 5000 jaar geleden als grafmonument gebouwd voor bijzondere personen uit de samenleving van de vroegste boeren in dit gebied. Met een grondboor hebben de archeologen 26 heuvels in het gebied onderzocht. Prehistorische grafheuvels zijn gebouwd met zand en plaggen. Deze tekenen zich als donkere en lichte banen in de grondboor af. Zo kunnen de archeologen de grafheuvels onderscheiden van bijvoorbeeld natuurlijk gevormde stuifduinen. Wethouder Gerrit Boonzaaijer: “Dit zet het aantal bekende prehistorische grafheuvels binnen de gemeente Utrechtse Heuvelrug op 102! Wij zijn er trots op dat deze oeroude grafmonumenten in onze gemeente liggen. Dit maakt de mooie natuurgebieden in onze regio extra bijzonder.” (bron: Erfgoedstem)

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- De Heuvelrug Wandeltocht (op een zaterdag eind mei) is een prachtige wandeling langs de mooiste plekjes van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Je kunt er rustig genieten van de mooie omgeving, óf flink doorstappen; de Heuvelrug Wandeltocht is er voor alle wandelaars. Je kunt kiezen uit de afstanden 10, 15, 25, 40 en 50 km. Start en finish is in Veenendaal.

- "Bij de Devil’s Trail Utrechtse Heuvelrug (op een zondag in september) is er keuze uit 4 aantrekkelijke routes (van 8, 16, 26 en 36 km). Het blijft natuurlijk trailen, dus de genoemde kilometers kunnen 10% afwijken van het aantal kilometers wat jouw horloge bij de finish aangeeft. We proberen natuurlijk zo dicht mogelijk bij de afstand in de buurt te komen. De finishlocatie is bij recreatieterrein het Doornse Gat. Hier krijgen gefinishte deelnemers een drankje (bijv. een Hemurs biertje) en kunnen zij genieten van lekker eten van de aanwezige foodtrucks. Voor kinderen is (naast de KidsTrail) een mooie speelgelegenheid. Vanaf het Doornse Gat kun je een stukje het parcours op wandelen om daar de trail-lopers aan te moedigen.

Van iedere inschrijving wordt €1,- afgedragen aan Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug: de beheerder van de prachtige natuur waar je doorheen loopt. De afgelopen jaren zijn hier de volgende goede doelen van gesteund: 2014 opknappen van een theekoepel (€ 511,-); 2015 bankje bij de Eenzame IJk (€ 905,-); 2016 gereedschap aangeschaft voor het onderhouden van de bossen (€ 1158,-); 2017, 2018 en 2019 onderhoud aan de wandelpaden (€ 1800,-, € 1805,- en € 2085,-); 2020 Schaapskudde Doorn (€ 415,-)."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "Realisatiefase wandelroutenetwerk Utrecht-Oost van start. Diverse bestaande wandelroutes op de Utrechtse Heuvelrug, regio Amersfoort / Eemland en delen van de Gelderse Vallei worden bij voorkeur onderdeel van een uniform bewegwijzerd wandelroutenetwerk. 13 gemeenten en de provincie Utrecht gaan op korte termijn samen een overeenkomst sluiten voor de realisatie hiervan. Het nieuwe wandelroutenetwerk verbindt straks natuur- en recreatiegebieden, steden en dorpen via de bestaande wandelpaden aan elkaar. Het netwerk wordt gemarkeerd met knooppuntnummers; een landelijk beproefd systeem en vergelijkbaar met de bekende fietsknooppunten. Het beoogde wandelnetwerk in Utrecht-Oost zal naar schatting een lengte hebben van in totaal 865 kilometer.

Voor de realisatie betaalt de provincie Utrecht 75% van de kosten. De overige 25% van de aanleg, alsmede het toekomstig beheer en onderhoud van de bewegwijzering, wordt gefinancierd door de deelnemende gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten, De Bilt, Eemnes, Leusden, Renswoude, Rhenen, Soest, Utrechtse Heuvelrug, Veenendaal, Woudenberg en Zeist. Routebureau Utrecht heeft een globale verkenning uitgevoerd naar de wandelmogelijkheden. Hier waren diverse organisaties, waaronder het Utrechts Particulier Grondbezit (UPG), bij betrokken. Met het sluiten van de overeenkomst door provincie Utrecht en gemeenten, kan het project de uitvoerende fase in." (bron: Provincie Utrecht, februari 2021)

- In juli 2019 hebben de betrokken partijen een intentieovereenkomst getekend voor de realisatie van Snelfietsroute Utrecht-Veenendaal over de Utrechtse Heuvelrug. De intentieverklaring gaat vooraf aan de uitvoeringsovereenkomst, die naar verwachting in het tweede kwartaal van 2020 gereed is. In de uitvoeringsovereenkomst wordt het exacte tracé en de vormgeving van de route vastgelegd. Een aannemer kan vervolgens aan de slag om de diverse aanpassingen, omleggingen en uitbreidingen op de route uit te voeren.

Op de 7 snelfietsroutes die de provincie Utrecht wil realiseren - alle van en naar Amersfoort en Utrecht - krijgen fietsers vaker voorrang op autoverkeer en krijgen zij eerder groen bij verkeerslichten op de route. Paaltjes en andere obstakels worden verwijderd en fietspaden en fietsstroken worden verbreed en in asfalt of beton uitgevoerd. Zo kunnen fietsers snel, comfortabel en veilig doorfietsen en zijn scholen, woonwijken, werklocaties en knooppunten ook per fiets goed bereikbaar. Hierdoor wordt het aantrekkelijker om ook voor langere afstanden en voor woon-werkverkeer de fiets te nemen. Dat draagt bij aan een bereikbare, gezonde en aantrekkelijke provincie. De snelfietsroutes zijn bestemd voor álle fietsers, dus je hóeft er niet per se snel te fietsen.

De provincie Utrecht biedt op een nader te bepalen deel van Snelfietsroute Utrecht-Veenendaal ook plaats aan het ‘Fietspad van de Toekomst’. Op dat gedeelte kunnen innovaties op fietsgebied worden ontwikkeld en toegepast. Tijdens de ondertekeningsbijeenkomst van de intentieovereenkomst in juli 2019 zijn ter inspiratie al wat ideeën gepresenteerd door diverse marktpartijen, zoals zonnepanelen, slimme verkeerslichten die fietsers sneller voorrang geven, een duurzaam wegdek dat overdag energie opslaat en ’s avonds in het donker oplicht, een nieuw type fietswerkplaats en duurzame fietsen van bamboe. Na de zomer van 2019 wordt er een prijsvraag uitgeschreven om zoveel mogelijk goede ideeën te verzamelen. Het is de bedoeling om de drie beste ideeën in de vorm van pilots uit te voeren.

- Op 24 mei 2019 is de verantwoordelijkheid voor het Nationaal Park formeel in handen gekomen van de zelfstandige regionale Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Bij de oprichting van het Nationaal Park in 2004 waren Nationale Parken nog primair een zaak van de rijksoverheid. Inmiddels heeft de regio die taak overgenomen. Gefinancierd vanuit de overheden werken terreineigenaren, ondernemers, bewoners en gemeenten in de nieuwe structuur samen om de natuur, het landschap en het erfgoed van de streek te beschermen, en ervoor te zorgen dat we daar ook in de toekomst van kunnen blijven genieten. Minister Schouten sprak de partners per video toe. Een citaat hieruit: “Geluksfactoren als ruimte, stilte, ongereptheid, wilde natuur en water zijn er genoeg in dit Nationaal Park. Als we niet oppassen, bezwijkt de Heuvelrug onder de druk van de moderne tijd. Bij u is het gebied in goede handen. Het Nationaal Park wil een kwaliteitssprong maken. Waar ik kan, wil ik daaraan graag bijdragen.” Een van de ambities van de stichting is de realisatie van een programma rond water- en natuurkwaliteit in samenwerking met de provincie, waterschappen, eigenaren en waterleidingbedrijf Vitens. Een ander belangrijk thema is zonering van recreatie, zodat wandelaars en fietsers de Heuvelrug goed kunnen beleven en er tegelijkertijd genoeg rustige plekken blijven waar de natuur voorrang krijgt.

- Vanaf 2016 is met een groot aantal partijen gewerkt aan plannen voor het realiseren van een vernieuwd en groter Nationaal Park. Begin 2018 is een Samenwerkingsagenda opgesteld en is door 17 partijen een Intentieovereenkomst ondertekend. Naast de gemeenten Leusden, Woudenberg, Utrechtse Heuvelrug, Zeist, Rhenen, hebben de gemeenten Soest, Baarn en De Bilt in oktober 2018 bekendgemaakt ook te willen meedoen aan de Samenwerkingsagenda. De projecten uit de Samenwerkingsagenda richten zich op: het beschermen van natuur en erfgoed, een groeiende economische basis voor natuur, landschap en erfgoed, een efficiënte en effectieve wijze van toezicht en handhaving, het verhogen van de toegankelijkheid van het gebied en uiteindelijk het uitbreiden van de grenzen en de versterking van de waarden van het Nationaal Park.

- In 2013 hebben Het Utrechts Landschap, Staatsbosbeheer, de wielersportbond Nationale Toerfiets Unie (NFTU) en het Nationaal Park een intentieverklaring ondertekend om gezamenlijk te komen tot een beter en veiliger MTB routenetwerk. Dit enerzijds vanuit het gegeven dat er een grote belangstelling bestaat voor mountainbiken op de Heuvelrug, een gebied dat zich er als zodanig ook goed voor leent. Maar anderzijds ook uit het besef dat de Heuvelrug grote natuur- en cultuurhistorische waarden kent die beschermd dienen te worden. Daarom worden de routes en het netwerk in samenspraak ontwikkeld, waarbij rekening wordt gehouden met de verschillende zoneringen, kwetsbare natuur en overige recreatiestromen. Sinds 2015 is er ook een vignet, waarmee gebruikers van de routes substantieel meebetalen aan aanleg, beheer en onderhoud van de routes. Bekijk de MTB-routes Utrechtse Heuvelrug. Het zijn er 7, met een totale lengte van meer dan 73 km. Er zijn routes voor zowel beginners als gevorderden, dus er is voor iedere mountainbiker een passende uitdaging qua afstand en hoogtemeters. Volgens MTBroutes.nl staan 4 van de routes in de MTB-route top 10, dus dat is een mooi compliment voor iedereen die zich voor deze routes inzet.

- Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug is in 2015 met 4.000 hectare natuur- en cultuurgebied uitgebreid. De bos- en heidegebieden in de driehoek Maarn - Zeist - Leusden tussen de snelwegen A12 en A28 zijn er namelijk aan toegevoegd. Het bosrijke gebied tussen Rhenen en Driebergen aan de zuidzijde van de A12 is in 2003 aangewezen als Nationaal Park. Toen al bestond de wens om de bossen aan de andere kant van de snelweg ook bij het park te trekken, maar de drukbereden weg vormde een barrière. De A12 is de afgelopen jaren grondig op de schop genomen en er is een ecoduct gebouwd ter hoogte van Driebergen-Rijssenburg. Daarmee is een verbinding tussen beide delen tot stand gekomen.

- Vereniging Tussen Heuvelrug & Wetering heeft als doel het behouden en verbeteren van de natuur-, landschappelijke en cultuurhistorische waarden, flora en fauna, kwaliteit van het milieu, gezondheid van mensen, het dorpseigen karakter van de gemeentelijke kernen, alsmede een goede ruimtelijke ordening en ontwikkeling, betreffende het grondgebied van de gemeente Utrechtse Heuvelrug en aangrenzende gebieden.

- In de gemeente Utrechtse Heuvelrug zijn anno eind 2016 ca. 70 prehistorische grafheuvels bekend. De komende jaren worden nog ca. 100 heuvels onderzocht of dit 'gewone' heuvels zijn of dat het ook prehistorische grafheuvels zijn. In november 2016 hebben archeologen weer 7 prehistorische grafheuvels ontdekt. Zie de reportage hierover van RTV Utrecht (dit programma-onderdeel begint op 17 minuten in de uitzending onder de link).

- Het StreekFonds Utrechtse Heuvelrug steunt projecten op het gebied van duurzaamheid en natuur.

- Site met toeristische informatie over de Utrechtse Heuvelrug.

- "Woon je op de Utrechtse Heuvelrug en heb je een tuin? Dan nodigt de Natuur en Milieufederatie Utrecht (NMU) je graag uit om daar een ‘Heuvelrugtuin’ van te maken. Anders dan in de meeste nationale parken in Nederland wonen er in dit Nationale Park veel mensen, waarvan velen een tuin(tje) hebben. Wat is er voor hen nou mooier dan een stukje ‘eigen’ nationaal park in hun achtertuin, waar je de deur niet voor uit hoeft? Dat kan door van jouw tuin een Heuvelrugtuin te maken! Een heuvelrugtuin is een natuurlijk ingerichte tuin, bijvoorbeeld met zo min mogelijk tegels en juist veel groen. Een tuin met kasten voor vogels en bijen, met streekeigen planten en zonder gebruik van gif. Moeilijk? Helemaal niet! Kleine tuin, geen groene vingers of een klein budget? Ook dan kun je van je tuin een Heuvelrugtuin maken.

Bovendien gaat de NMU je hierbij helpen. In een nieuw project gaan we samen met verschillende partners en gemeenten aan de slag met bewoners om Heuvelrugtuinen te maken. We zoeken anno 2019 bewoners, bewonersinitiatieven, gemeenten en andere partijen die hieraan mee willen doen. Het zoekgebied bestaat uit de Heuvelruggemeenten Utrechtse Heuvelrug, Zeist, De Bilt, Woudenberg, Rhenen, Baarn, Soest, Amersfoort, Leusden en Veenendaal. Zo creëren we samen meer natuurwaarde voor het nationaal park. Maar het is natuurlijk ook gewoon hartstikke fijn toeven in zo’n tuin, en we dragen bij aan het vasthouden van water en aan schoon drinkwater in de grond. Het project start eind 2019, begin 2020. De aanpak voor het project wordt in de loop van 2019 verder uitgewerkt. De NMU inventariseert daarom nu alvast wie er mee zou willen doen. Interesse? Neem contact op! Dus: Wil je een stukje nationaal park in je eigen achtertuin? Dan komen wij graag met je in contact! Meld je aan en neem contact op met Jeannine van Bree."

- "De Dassen van de Heuvelrug is een project waarmee wij inwoners van de provincie laten kennismaken met de dassen van de Utrechtse Heuvelrug. Dit om de bescherming en acceptatie van de dassen te vergroten. Met ondersteuning van Staatsbosbeheer en Utrechts Landschap filmen wij twee dassenburchten met meerdere cameravallen. Elke maand tonen we een korte video met de hoogte- en dieptepunten van deze twee dassenfamilies. Alle werkzaamheden rondom dit project worden vrijwillig uitgevoerd door leden van de Dassenwerkgroep van de Vereniging voor Dorp en Natuur Amerongen - Leersum. Met dank aan natuurregeling Kiem voor de financiering van de camera’s. Naast dit video project zullen we in 2019 ook een educatieve folder over de dassen op de Heuvelrug produceren."

- De ambitie om de Utrechtse Heuvelrug en omgeving tot Geopark gekwalificeerd te krijgen is al in 2010 door Stichting Telluris te Dordrecht voorgesteld. In 2015 heeft Stichting Beter Zeist daartoe het “burgerinitiatief” genomen. Als eerste stap is een verkennend vooronderzoek gedaan naar de wensen en mogelijkheden. Na vele positieve reacties is in 2016 Werkgroep Geopark Heuvelrug i.o. gestart, waarin naast Stichting Beter Zeist ook de Provincie Utrecht, de Universiteit van Utrecht en Stichting Utrechts Landschap deelnemen. Als vervolg hierop is in mei 2017 Stichting Geopark Heuvelrug i.o. opgericht, met als doel de kwalificatie van het hele gebied tot Geopark te realiseren.

Stichting Geopark Heuvelrug i.o. is verheugd over de in augustus 2019 door de provincie Utrecht toegezegde subsidie van 20.000 euro. Met deze bijdrage kan het burgerinitiatief de mogelijkheden voor het beoogde Geopark Heuvelrug verder onderzoeken. Deskundigen gaan in opdracht van de stichting aan de slag met een voorstel voor de begrenzing van het park, aan de hand van de Unesco-richtlijnen voor een Geopark. Zij willen komen tot een voorstel van “Geo-sites” in het beoogde park. Dit zijn zijn bijzondere gebieden in het Geopark met erkende en te bezichtigen waarden. Het geopark vertelt het hele verhaal over het gebied en haar ontstaan. (bron: Provincie Utrecht, augustus 2019)

- "Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden gaat samen met de Provincie Utrecht, Vitens, Waterschap Vallei en Veluwe, terreinbeheerders en particuliere grondeigenaren, gemeenten, Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en natuurorganisaties aan de slag om watertekort en wateroverlast (situaties waarin mensen overlast ondervinden als gevolg van te veel water) in deze regio tegen te gaan. De partijen willen het watersysteem van de Heuvelrug over de hele linie verbeteren en robuuster maken, door onder andere water vast te houden en in de bodem te infiltreren.

Te droog, te nat. In toenemende mate, ook in 2020 weer, hebben we in Nederland last van droogte. Met name de afgelopen drie jaar heeft dit veel gevolgen gehad voor onze woonomgeving, drinkwatervoorziening, natuur en landbouw. Dit is een extra groot probleem op de Utrechtse Heuvelrug, een hoger gelegen gebied dat voor de watertoevoer geheel afhankelijk is regenwater. Per 1 juli 2020 heeft het waterschap in dit gebied een verbod ingesteld op het onttrekken van water uit sloten en weteringen. Doel van het verbod is verdere daling van het waterpeil voorkomen en het beschikbare water zo lang mogelijk vasthouden. In het gebied ligt daarnaast ook wateroverlast op de loer. Er zijn steeds vaker heftige buien, waardoor het water op de hellingen van de heuvelrug de riolering van de dorpen zwaar belast, zoals bijvoorbeeld in Amerongen.

Blauwe agenda. Om de problemen in het gebied aan te pakken hebben alle betrokken partijen een plan aanpak opgesteld dat de 'Blauwe Agenda voor de Utrechtse Heuvelrug' is genoemd. Het initiatief is voortgekomen uit de Samenwerkingsagenda van het Nationaal Park. Uniek in de aanpak is dat de partijen het watersysteem van de Heuvelrug als geheel onder de loep nemen. Met als doel om meer water vast te houden, op te slaan en te infiltreren. Dit water komt uiteindelijk, via beken, sprengen en ondergrondse kwel ten goede aan de landbouw en de natuur op de flanken van de Heuvelrug. De Blauwe Agenda start met een analyse van het watersysteem, om te komen tot een visie en strategie voor de toekomst voor het watersysteem op de gehele Heuvelrug.

Acht projecten. De Blauwe Agenda omvat daarnaast ook acht lokale projecten, waarmee we ervaring opdoen met mogelijke maatregelen. Welke maatregelen van terreineigenaren zijn bijvoorbeeld effectief om droogvallende vijvers te voorkomen? Ook onderzoeken we hoe we het water in de hoger gelegen bosgebieden beter kunnen vasthouden en laten wegzakken in de bodem. Op veel plekken op de Utrechtse Heuvelrug kan het water door verstening (bestrating, huizen) niet meer de grond inzakken. Het herstel van deze infiltratie moet bijdragen aan het voorkomen van wateroverlast, maar ook aan een grotere grondwatervoorraad voor bijvoorbeeld de drinkwatervoorziening, en ook aan meer kwel naar de natuurgebieden op de flanken van de heuvelrug.

Samen met inwoners, bedrijven en grondgebruikers. De maatregelen kunnen alleen succesvol zijn met medewerking van alle betrokken belanghebbenden. Daarom willen de partners van de Blauwe Agenda burgers, recreatiebedrijven en grondeigenaren stimuleren om ook bij te dragen. Een tuin met minder stenen helpt om meer water vast te houden. Maar ook waterbesparing draagt bijvoorbeeld bij. Het drinkwater uit de kraan in de gemeenten op de Utrechtse Heuvelrug komt uiteindelijk uit het grondwater in hun eigen omgeving. Lager drinkwaterverbruik zorgt dus voor meer water dat beschikbaarheid is voor de landbouw en natuur in de eigen omgeving." (bron: Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, juli 2020)

- "Weide- en akkervogels, bijen, vlinders en allerlei akkerkruiden. Natuur vind je niet alleen in natuurgebieden, maar ook in agrarische gebieden. “Hoe gevarieerder het gebied, hoe meer vogels en insecten we helpen”, zegt Hans Veurink van Agrarisch Collectief Utrecht Oost. Meer bijen, vlinders en vogels die hier hun voedsel vinden; dat is wat Hans ziet. “Met de subsidie die we van de provincie krijgen kunnen onze 360 agrariërs mooie dingen doen.” Hans vervolgt: “We hebben veel gras- en akkerland en dat trekt allerlei dieren aan. Zo zitten er veel kieviten op de open maisvelden. In de hoger gelegen delen van de Utrechtse Heuvelrug laten boeren in de winter het graan op hun akker staan. Heel waardevol voor akkervogels, die zo ook in de winter voedsel hebben. Ook maken we een soort mozaïeklandschap met lage en hoge gewassen, percelen die we onder water laten lopen en graslanden waar we kruiden en bloemen inzaaien. We zorgen voor een zo gevarieerd mogelijk landschap met bosjes, houtwallen en poelen. Die beheren we actief. We baggeren de poelen regelmatig uit als ze dichtgroeien en kappen te hoge bomen, zodat struiken en kruiden meer kans krijgen.”

Steeds meer belangstelling. Hans ziet dat steeds meer boeren belangstelling krijgen om zich aan te sluiten bij een collectief om zo de natuur te helpen. “In de maatschappij is er natuurlijk steeds meer aandacht voor en ook de markt ziet het belang. Zo heb je bijvoorbeeld het programma Planet Proof waarbij agrariërs natuur- en milieuvriendelijk produceren. Die producten liggen nu al in de winkelschappen. Ik verwacht dus een stijging van het aantal aanmeldingen voor ons collectief.” Gedeputeerde Hanke Bruins Slot: “Het is belangrijk om landbouw met natuur te combineren daar waar dat kan. De provincie geeft subsidie om agrarisch natuur- en waterbeheer te stimuleren en de uitvoering mogelijk te maken. Samen met onze Utrechtse boeren maken we werk van een groene provincie met voldoende biodiversiteit.”" (bron: Provincie Utrecht, juli 2020)

- "Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en Advies- en Ingenieursbureau TAUW hebben onderzocht in hoeverre een verandering in vegetatie op de Utrechtse Heuvelrug kan bijdragen aan het vergroten van de strategische zoetwatervoorraad. Verandering in vegetatie blijkt een doeltreffende maatregel, mits er ruimte is voor de nadere uitwerking van maatschappelijke gevolgen. Met het oog op klimaatverandering is het belangrijk om het watersysteem robuuster in te richten en beter af te stemmen op drogere situaties. Met het toenemende aantal droge periodes wordt de druk op de beschikbare zoetwatervoorraad groter; in de afgelopen zomers was er onvoldoende water om alle functies te kunnen bedienen. Er zijn verschillende maatregelen om de strategische (zoet)watervoorraad te vergroten, waarvan bij elk de mogelijke opbrengst en maatschappelijke gevolgen overwogen moeten worden. Een mogelijke maatregel is het vervangen van naaldbos door andere vegetatiesoorten. Het waterverbruik van bos is relatief hoog ten opzichte van andere, ‘lagere’ vegetaties. Daarom speelt de vraag of vervanging van naaldbossen door andere vegetatietypes voor meer grondwateraanvulling kan zorgen en zo een significante bijdrage kan leveren aan de strategische zoetwatervoorraad.

Grondwateraanvulling. Grondwateraanvulling is in essentie het verschil tussen neerslag en evapotranspiratie. Bij het bepalen van de grondwateraanvulling moet rekening worden gehouden met het feit dat potentiële (optimale) verdamping vaak hoger is dan de werkelijke verdamping. Dit komt doordat in de zomer vaak minder vocht beschikbaar is dan de plant kan opnemen, en dus kan verdampen. In gebieden met een jaarrond hoge grondwaterstand ligt de actuele verdamping over het algemeen vrij dicht bij de potentiële gewasverdamping (zolang er geen zuurstofstress optreedt). De Utrechtse Heuvelrug kent echter een dikke onverzadigde zone en een lage grondwaterstand, waardoor de actuele verdamping sterk kan teruglopen. Om een inschatting te maken van de jaarlijkse grondwateraanvulling en de langjarige verschillen die optreden als gevolg van de verandering van vegetatie zal een realistische inschatting moeten worden gemaakt van de neerslag en evapotranspiratie.

Aanbevelingen. Er is een indicatief onderzoek uitgevoerd dat inzicht geeft in de effecten van het omzetten van vegetatie op de Utrechtse Heuvelrug op de grondwateraanvulling voor de strategische grondwatervoorraad. Om de effectiviteit van deze maatregel te onderzoeken zou het interessant zijn om een vergelijking te maken met andere mogelijkheden om grondwateraanvulling te verhogen. Er lijkt een aantal meekoppelkansen te ontstaan bij het omzetten van vegetatie: 1. Omzetten van bos naar lagere vegetaties kan discussie opleveren in de publieke opinie, omdat bos meer CO2 opslaat en vaak als waardevollere natuur wordt gezien dan lagere vegetaties. Uit de berekeningen blijkt dat kwel op de flanken van de heuvelrug toeneemt, waardoor juist ook kansen ontstaan voor grondwater- en kwelafhankelijke vegetatietypen op de flanken van de stuwwallen. Door hier actieve natuurontwikkeling te stimuleren kan een win-winsituatie ontstaan: aanvulling van de strategische grondwatervoorraad én meer hoogwaardige natuur. Nader onderzoek naar de kwelfluxen gedurende het jaar is gewenst om te onderzoeken of er locaties ontstaan met potentie voor kwelafhankelijke natuur (kwel in de wortelzone).

2. De toename van kwel naar de flanken leidt tot een toename van de afvoer naar het oppervlaktewater. Mogelijk heeft een vegetatieomzetting een positief effect op de basisafvoer van omliggende watergangen. Juist deze toename van de basisafvoer is hard nodig voor een robuuster, klimaatbestendig watersysteem. Watergangen en beken worden langer van water voorzien, waardoor er langer beregend kan worden uit oppervlaktewater (winst voor de landbouw). Mogelijk wordt ook droogval voorkomen van beken met hoogwaardige aquatische natuur (winst voor de ecologie, KRW). Nader onderzoek is gewenst om het effect op de basisafvoer van omliggende watergangen te onderzoeken per seizoen. Hierbij is ook aandacht nodig voor mogelijke effecten in extremere situaties (naar verwachting is het effect op wateroverlastsituaties beperkt, dit moet echter wel uitgesloten worden). Naast deze mogelijke meekoppelkansen is het belangrijk dat de maatschappelijke gevolgen van een mogelijke verandering in vegetatie verder worden onderzocht en uitgewerkt. Verder zouden er ook minder gunstige gevolgen kunnen optreden op de natuurlijke omgeving. Zo kan vernatting van de flanken juist ook leiden tot nadelige effecten op de reeds aanwezige functies. Nader onderzoek, ruimte voor discussie en een zorgvuldige afweging zijn essentieel om het benodigde draagvlak te kunnen krijgen." (bron en voor nadere informatie zie H2O Waternetwerk, februari 2021)

- "Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug is een prachtig groen gebied in de provincie Utrecht. Mensen die op of rond de Heuvelrug wonen kunnen door het aanleggen van een zogenoemde ‘Heuvelrugtuin’ bijdragen aan het nog groener maken van de omgeving. Zulke tuinen bestaan uit zoveel mogelijk groen en zo min mogelijk tegels. Emmanuelle van Tuijn uit Zeist en Lucienne van der Peet uit Baarn doen mee aan het project. “Mijn tuin is door een combinatie van kruidachtigen, struiken en bomen erg diervriendelijk. Er liggen zo min mogelijk stenen en er is een vijvertje waarin water goed kan wegstromen”, vertelt Emmanuelle over de vergroening van haar tuin.

Provincie Utrecht is deelnemer in Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (NPUH) en streeft naar een groene leefomgeving met voldoende biodiversiteit. Het project Heuvelrugtuinen sluit aan bij die ambities. Groen is goed voor onze gezondheid, geeft plezier en biedt mogelijkheden voor ontspanning. Een Heuvelrugtuin bestaat voor minstens zestig procent uit groen, wordt gifvrij onderhouden en biedt beschutting voor vogels en insecten. Ook is het een voorwaarde dat er planten staan die passen bij de omgeving. Op die manier wordt de Heuvelrug nog een stukje groter en groener. Emmanuelle ziet dat er na een paar simpele aanpassingen al veel meer dieren in haar tuin zijn: "In mijn tuin komen onder andere egels, kikkers, padden, salamanders, wilde bijen, hommels, nachtvlinders en verschillende vogelsoorten voor. Er is voedsel en er zijn schuilplaatsen voor de dieren, doordat ik dorre takjes bewust laat liggen." Ook Lucienne heeft de ambitie om haar tuin om te toveren tot Heuvelrugtuin. “De verstening stond mij steeds meer tegen. Mijn tuin stond in schril contrast met de groene omgeving van de Heuvelrug. Inmiddels zijn de eerste groene stappen gezet. En er volgen er meer”, verzekert de Baarnse.

Klimaatadaptatie. Heuvelrugtuinen zijn een schakel om onder meer ambities uit de Blauwe Agenda te halen. De provincie Utrecht heeft de coördinatie op zich genomen om met verschillende partners het watersysteem op de Utrechtse Heuvelrug te verbeteren. Het gebied moet beter bestand raken tegen de invloeden van droogte aan de ene kant en wateroverlast aan de andere kant. De Heuvelrugtuinen met minder stenen en meer groen zijn van meerwaarde, omdat water makkelijker de grond in kan bij veel regen en het groen voor verkoeling zorgt bij hitte. "In de zomer van 2020 was het vaak erg heet en dat was vooral te merken in mijn achtertuin. Overdag was er nauwelijks verkoeling te vinden, omdat er geen schaduwplekken waren. Ook waren er weinig vogels in mijn tuin te zien. Reden genoeg om verandering aan te brengen", aldus Lucienne van der Peet. Ook Emmanuelle merkt dat de vergroening van haar tuin helpt om hittestress tegen te gaan: "Tijdens de hitte van afgelopen zomer was het in mijn tuin minder heet dan in de betegelde tuinen in de buurt.

Cursus. Voordat Emmanuelle en Lucienne aan de slag gingen met hun tuin, hebben ze de Heuvelrugtuin-cursus gevolgd. Deze cursus wordt online aangeboden en leert op welke manier een tuin groener kan worden. “De Heuvelrugtuin-cursus heeft mij geholpen om bewuster te zijn van mijn eigen tuin. Maar ook van de buurt, plaats en regio waar ik woon. Zo leerde ik dat je voor het verhogen van de biodiversiteit het beste gebruik kunt maken van wat deze omgeving biedt. Dus in mijn eigen tuin ga ik vanaf nu meer inheemse beplanting toepassen. Ook laat ik het bodemleven zoveel mogelijk zijn gang gaan. En in plaats van kunstmest, gebruik ik smeerwortelgier als natuurlijke bemesting. Die mest maak ik zelf van de smeerwortel die in mijn tuin staat”, legt Lucienne uit.

Aanmelden. Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug nodigt inwoners van de Heuvelruggemeenten Baarn, Rhenen, Utrechtse Heuvelrug, Veenendaal, Woudenberg en Zeist uit om van hun eigen tuin een Heuvelrugtuin te maken. Zo zorgen we samen voor een betere leefomgeving voor nu en in de toekomst. Tegelijkertijd beschermen en versterken we de prachtige natuur die het gebied rijk is. Wil je niets missen van de Heuvelrugtuinen of zelf deelnemen? Bekijk voor meer informatie dan de website van de Heuvelrugtuin, de Facebookpagina van de Heuvelrugtuin, de Instagrampagina van de Heuvelrugtuin of bezoek een voorbeeld-Heuvelrugtuin ter inspiratie. Heuvelrugtuinen is mede een initiatief van Milieufederatie Utrecht en IVN Natuureducatie en wordt mogelijk gemaakt met steun van diverse partners." (bron: Provincie Utrecht, maart 2021)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. op de Utrechtse Heuvelrug, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over de Utrechtse Heuvelrug (online te bestellen).

Terug naar boven

Links/voorzieningen

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Utrechtse Heuvelrug. - Nieuws van de gemeente op Facebook.

- Lokale links: - Utrechtse Heuvelrug (gemeente) linkspagina.

- Media / Nieuws: - Regio90 is de lokale omroep voor de gemeenten Utrechtse Heuvelrug en Wijk bij Duurstede. Te ontvangen op FM 91.7 / CaiWay 12 / KPN 1474 / Ziggo 41.

- Toeristisch nieuws van de Utrechtse Heuvelrug.

- Gedicht: - "Ingmar Heytze verwoordt in zijn gedicht Groene Gullivers hoe we samen werken om het unieke Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug te beschermen en te behouden." (mei 2019)

- Sport: - "Stichting Trail en Running Club Utrechtse Heuvelrug (TRCU) wil door middel van trainingen en clinics zowel beginnende als ervaren hardlopers kennis laten maken met hardlopen in de natuur (trailrunning). Wij zijn gek op hardlopen en doen dat bij voorkeur in het bos en tussen de heuvels. De Utrechtse Heuvelrug is onze thuisbasis, na de Veluwe is dit het grootste bosgebied van Nederland, en daar zijn we best een beetje trots op. Met meerdere toppen boven de 50 meter en als hoogste punt de Amerongse berg (circa 69 meter) biedt dit gebied een uitdaging aan iedere loper. Onze liefde voor het lopen en de natuur willen we graag met jullie delen."

- Zorg: - Hospice Heuvelrug in Zeist biedt een veilige en gastvrije plek voor ongeneeslijk zieke mensen met een beperkte levensverwachting en voor wie thuis wonen niet meer mogelijk is. Ook een tijdelijke opname van twee tot drie weken is mogelijk, bijvoorbeeld om een mantelzorger te ontlasten of om beter te worden ingesteld op pijn- of symptoombestrijding. Het hospice staat open voor iedereen, van alle gezindten en leeftijden. Uitgangspunt van Hospice Heuvelrug is de hoogst mogelijke kwaliteit van leven, waarin de gast zelf de regie behoudt. Om gasten en naasten zich zo goed mogelijk thuis te laten voelen binnen het hospice, worden er geen bezoektijden gehanteerd. De wens van de gast is daarbij bepalend. Het is altijd mogelijk dat een familielid of andere naaste blijft overnachten. Hospice Heuvelrug is gevestigd in woonzorgcentrum Heerewegen van Warande. Het ligt in een bosrijke omgeving.

- Duurzaamheid: - De N225 tussen Driebergen en Rhenen, die grotendeels onder de gemeente Utrechtse Heuvelrug valt, deels onder de gemeente Rhenen, is aangemerkt als ‘Fietspad van de toekomst’. Hier kunnen nieuwe ideeën en innovaties worden toegepast en getest. Op een nog nader te bepalen locatie brengt de provincie in 2020 over een lengte van 25 meter zonnepanelen aan, om te testen of ze in de winter het fietspad kunnen verwarmen om zo de gladheid te bestrijden. Dit komt de verkeersveiligheid ten goede en voorkomt dat er gestrooid moet worden, waarbij er zout op de weg en in de bermen achterblijft. De proef levert een bijdrage aan de ontwikkeling van duurzame energie uit weginfra. Bij een positieve uitkomst, kunnen zonnepanelen op fietspaden een belangrijke bijdrage leveren aan de reductie van het gebruik van fossiele brandstoffen en het verduurzamen van de provinciale infrastructuur. Doordat de zonnepanelen zich op de bestaande wegverharding bevinden, is er sprake van dubbel ruimtegebruik. Er hoeft geen landbouw- of natuurgrond te worden gebruikt en het landschap wordt niet aangetast. (bron: Provincie Utrecht, juli 2019)

Reactie toevoegen