- Valkkoog is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek Kop van Noord-Holland, gemeente Schagen. T/m 1989 gemeente Sint Maarten. In 1990 over naar gemeente Harenkarspel, in 2013 over naar gemeente Schagen.
- Het dorp Valkkoog heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Sint Maarten.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1318 Valkencoech, 1382 Valkencoich, 1395 Valkenkage, 1395-1396 Valkenkaghe, 1498 Valcken-cogge, 1573 Valkencoghe, 1639 Valck Ooge, 1665 Valck Ooge, 1680 herdruk 1745 Valck Coog. Er zou ook een attestatie zijn uit 1250 (zie het hoofdstuk Geschiedenis) en op een kaart uit 1288 wordt de plaatsnaam geschreven als Valkencoogh (aldus de site van het kerkje).
Naamsverklaring
Betekent koog 'land aan water, buitendijks land' van de persoon Valke, in de 17e eeuw gereïnterpreteerd als oog 'land aan water, eiland'.(1)
Valkkoog ligt ZW van Schagen, NO van Sint Maarten.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Valkkoog 21 huizen met 106 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 60 huizen met ca. 160 inwoners.
Terug naar bovenHet dorp is ontstaan op 4 terpen, daterend uit ca. 1170. De plaatsnaam komt o.a. voor in een brief uit 1250 van abt Lubbert II van de abdij van Egmond, waarin sprake is van een zeesluis naar de nog niet drooggemaakte Burghorn (1456). De monniken van Egmond hebben in die tijd de bewoners geholpen bij het aanleggen van een dijk van Sint Maarten naar Valkkoog om het achterliggende land te beschermen tegen overstromingen. Het dorp lag toentertijd aan de Zijpe, een waddengebied tussen Noordzee en Zuiderzee. Vóór die tijd woonden de weinige Valkkogers op terpen. Deze verhogingen zijn in het dorp nog goed te zien.
De Valkkogerdijk, die is aangelegd van Schagerdam naar Hemelrijkshorn, het huidige Sint Maarten, is een deel van de echte oude Westfriese Zeedijk. De wielen, de plassen achter de dijk, zijn later ontstaan bij doorbraken van de zee. Waarschijnlijk heeft in die tijd de abdij hier ook de eerste kerk gesticht. Een grafzerk met miskelken wijst daarop. Het dorp ligt aan de voet van de Valkkogerdijk. Die dijk dateert nog van voor de Westfriese Omringdijk (die in 1320 gesloten is). De polder Valkkoog werd bemalen door diverse poldermolens. De Groenvelder is de enige nog resterende molen hiervan. Deze staat in de buurtschap Groenveld en wordt daarom aldaar beschreven. In 1870 waren er rond het dorp nog vijf wielen (= meertjes als restanten van oude dijkdoorbraken).
Valkkoog is altijd een agrarisch dorp geweest en stond bekend om zijn prachtige boomgaarden. Ook was er een bloeiende middenstand. En er waren wel twee cafés: De Driehoek op Valkkogerweg nummer 1 en café De Valk, later ook theetuin, op nummer 18. Op nummer 22 was er de bakkerij van Kistemaker. Daar staat nu de nieuwgebouwde dorpshuiskamer: De Bakkerij. Verder waren er een groentezaak, een timmerbedrijf, een smederij en schildersbedrijf. Ook was er sinds 1871 een lagere school, op nummer 38, waar nu nog de onderwijzerswoning staat. Daartegenover, op nummer 37 was de pastorie.
Terug naar boven- Bestemmingsplan Eenigenburg, Krabbendam en Valkkoog (2012).
Terug naar bovenRuimtelijke en functionele structuur
Valkkoog, een dorpje met zo’n 160 bewoners, ligt onder de rook van Schagen. De ligging bij de wielen, de kerk en omringende beplanting en de lintbebouwing, geven deze kleine kern een karakteristiek silhouet. Het dorp is ontstaan als een reeks van huisterpen op een hoger gelegen deel in het landschap. In de terpen, die nog afzonderlijk herkenbaar zijn door reliëf, bevinden zich sporen van 12e- en 13e-eeuwse bewoning. De terpen zijn niet alleen in landschappelijk opzicht, maar ook in archeologisch opzicht van zeer hoge waarde. De Valkkogerdijk is een oude inlaagdijk van de Westfriese zeewering (provinciaal monument). De aangrenzende Valkkogerpolder is een open agrarisch landschap, met een kenmerkende historische strokenverkaveling.
Het kerkje van Valkkoog en een woonhuis aan de Valkkogerweg 11 zijn een rijksmonument. Een woonhuis aan de Valkkogerweg 37 is een provinciaal monument. Het van oorsprong vroeg 16e-eeuwse kerkje wordt gebruikt voor allerlei culturele activiteiten. Een zevental woonhuizen, de voormalige pastorie en de oude school, zijn als karakteristiek en beeldbepalend te bestempelen. De panden zijn van waarde als voorbeeld van jongere bouwkunst (periode 1850-1940), maar kennen geen wettelijke bescherming als monument. De bebouwing bestaat uit woonboerderijen en woonhuizen, her en der vernieuwd. De oorspronkelijke structuren zijn behouden gebleven, maar de doorzichten naar het open land zijn grotendeels door bijgebouwen of beplanting aan het oog ontrokken. De bebouwing zelf is op de weg gericht en ligt op wisselende afstand van de weg op ruime erven. Bij de karakteristieke haakse bocht in de weg is sprake een dorpse verdichting van (vervallen) bebouwing, die hier direct aan de weg staat. De entrees zijn opener, met vaak eenzijdige bebouwing.
Ontwikkelingen en uitgangspunten
In Valkkoog zullen de veranderingen in bebouwing en gebruik de komende jaren beperkt zijn. Het dorp is een landschappelijk kwetsbaar dorpslint, dat door de ligging bij Schagen verkeersdruk ondervindt. De inwoners wezen op de verkeersoverlast op de weg in het dorp. Over woningbouw waren ze duidelijk: geen uitbreiding, wel vernieuwing. Aan de noordoostkant van de kern is ter plaatse van een afgebroken stolpboerderij en agrarische bijgebouwen (Valkkogerweg 10) de bouw voor een tweetal nieuwe woningen vergund. Het bouwplan is niet uitgevoerd en de initiatiefnemer heeft inmiddels een andere invulling voorgesteld in meer traditionele stijl. In geval van een nieuwe bouwaanvraag is een herbeoordeling op beeldkwaliteit van bebouwing en situering van belang. Bovendien is het van belang dat de gebouwen zodanig gesitueerd worden dat een van de laatste doorkijkmogelijkheden naar het open achterland bij Valkkoog in stand blijft.
Aan de zuidelijke entree ligt een stolp (Valkkogerweg 49), een voormalig agrarisch bedrijf dat recent de bedrijfsvoering heeft beëindigd. De instandhouding van de bestaande stolp is redelijkerwijs niet meer mogelijk. Nieuwbouw van de bestaande bouwvorm door verplaatsing is verantwoord mogelijk met inachtneming van de bestaande beeldkwaliteit. De oude stolp wordt gesloopt en het perceel zal worden herverkaveld om dan na sloop van de voormalige bedrijfsgebouwen plaats te bieden voor een nieuwe woning. Hiermee garanderen we blijvend het belang van deze zichtlocatie bij de entree van het dorp Valkkoog." (bron: Bestemmingsplan)
Terug naar bovenRijksmonumenten / kerk
- Valkkoog heeft 4 rijksmonumenten, zijnde de stolpboerderij op Valkkogerweg 11, en het 16e-eeuwse, voormalige Hervormde kerkje (Valkkogerweg 39), met consistoriekamer en toegangshek bij het kerkhof (dat zijn in totaal 3 rijksmonumenten). De huidige kerk is gebouwd in de 16e eeuw, met bakstenen van voor die tijd. Bij de restauratie begin jaren tachtig van de vorige eeuw zijn er vondsten gedaan die erop wijzen dat de huidige kerk een voorloper heeft gehad, waarvan waarschijnlijk de eerste steen werd gelegd in de 14e eeuw. De kerk was van oorsprong katholiek en gewijd aan Sint Geertruid. Tijdens de reformatie is hij overgegaan naar de Nederlands Hervormde gemeente. In de kerk hangt een bord met de namen van predikanten, die teruggaan tot 1580. De kerk is laatgotisch en heeft een schip van vijf traveeën diep, met vijf steunberen aan de buitenmuur.
Een houten plank in de gevel geeft aan: ‘Herbouwd in 1839’. De toren was in verval geraakt en werd afgebroken. En er werd op het midden van het dak een klein houten torentje gebouwd. In 1865 is dit torentje weer verwijderd en is op de plek van de oorspronkelijke toren de huidige toren geplaatst. Dat hij jonger is dan de rest van de kerk is te zien aan de gebruikte baksteen. In de kerk liggen verschillende grafstenen, zij het niet meer op hun oorspronkelijke plek. De oudste geeft het jaartal 1606 aan.
Bij de inval van de Engelsen en de Russen bij Callantsoog in 1799 is de kerk door oorlogsgeweld zwaar beschadigd. Na een aantal jaren is hij met steun van andere gemeenten in ere hersteld. In de Tweede Wereldoorlog is Valkkoog zwaar belegerd geweest voor Duitse inzet bij een mogelijke invasie van de geallieerden via de Noord-Hollandse kust. De toren is toen gebruikt als uitkijkpost. De kerk heeft daarbij geen schade opgelopen. In die tijd telde het dorp ruim 40 bunkers, waarvan er nog 6 in het dorp te vinden zijn. Een wordt er zelfs bewoond.
Hoog in het midden op de achterwand hangt een opmerkelijk schilderij. Het stelt een valk voor, en dat in een puur religieuze omgeving. Hoe oud het schilderij is en wie het heeft gemaakt, is onbekend. De valk herinnert aan het verleden van Valkkoog, dat in de middeleeuwen een koog was, waar graven, heren en hun dames naartoe kwamen om er de valkenjacht te beoefenen. De valk op het schilderij is echter van onduidelijk pluimage. Waarschijnlijk heeft de schilder een slechtvalk bedoeld.
Het fraaie kerkorgel dateert van 1871 en is gebouwd door de gebroeders Adema uit Leeuwarden, die ook het orgel in de Mozes en Aäronkerk in Amsterdam hebben gebouwd. Het staat, evenals de kerk, op de monumentenlijst. Verder zijn er twee gebedsborden te zien uit 1855. De klok in de toren is van 1635. Begin jaren tachtig heeft Stichting Instandhouding Kerkje Valkkoog de kerk overgenomen van de Hervormde Kerk in Schagen en hem geheel laten restaureren.
Pastorie
Pastorie uit 1874.
Kerkje
"Het Kerkje van Valkkoog wordt tegenwoordig gebruikt voor dorpsbijeenkomsten, concerten en exposities, soms voor kerkdiensten, voor feesten, uitvaartdiensten en huwelijkssluitingen. Niet zelden wordt daarbij het prachtige, antieke Ademaorgel bespeeld. Het kerkje is vooral de gedroomde concertzaal, met een heerlijke akoestiek, perfect geschikt voor kamermuziek en pianorecitals. Elk winterhalfjaar is er een serie avondconcerten, in twee genres: wereldmuziek en klassieke kamermuziek van topklasse. Grote namen van de klassieke concertpodia hebben hier reeds opgetreden. Op de site vind je onder andere de concertagenda voor het komende seizoen en de mogelijkheid online te reserveren. Wij hopen je te mogen verwelkomen op een van onze concerten of exposities.
Regelmatig brengen we een digitale nieuwsbrief uit, zeker voorafgaand aan ieder concert, met interessante informatie over de musici en het concertprogramma. Ook andere culturele activiteiten in het kerkje van en de concerten in de andere twee kerkjes van De Kop Vol Muziek worden in de nieuwsbrief onder de aandacht gebracht. Voor het onderhoud van het oude Valkkoger kerkje en het organiseren van de concerten en exposities is veel geld nodig. Subsidies en huuropbrengsten zijn niet toereikend. Bijdragen van donateurs zijn onmisbaar. Die gaan naar Stichting Vrienden Kerkgebouw Valkkoog. Gelukkig zijn er al veel vrienden die voor € 20,= per jaar donateur zijn geworden. Veel vrienden doneren meer dan het minimale bedrag. Misschien is het donateurschap ook iets voor jou?"
Terug naar bovenLandschap
Rond 1170 is het dorp Valkkoog op een terp ontstaan. Het omliggende land is rond 1390 ingepolderd en verkaveld in noord-zuidgerichte stroken. Het is nog altijd een beeldschoon dorp, aan de noordzijde beschermd door de Valkkogerdijk. Deze dijk ligt achter de Westfriese Zeedijk of Omringdijk, die na de grote overstroming van 1248 is opgehoogd en versterkt. Het is een waar monument van zwoegen en zweten. Dijkdoorbraken maakten diepe ‘wielen’, waaromheen door een leger van dijkwerkers steeds een nieuw stuk dijk moest worden aangelegd. Zulke dijkwielen liggen ten noorden van het dorp en ten zuiden van buurdorp Sint Maarten. De wielen zijn tegenwoordig door riet omzoomd en rijk aan watervogels. Boven de hoge dijk ligt de kwelderpolder Burghorn, in 1461 ontstaan na de aanleg van de Nieuwedijk.
Wandelen
Rond het dorp zijn 3 wandelroutes: het blauwe ommetje gaat langs twee dijkwielen en via een boerenlandpad naar het kerkje van Valkkoog; het groene ommetje is een verlengde variant van het blauwe ommetje. Ten zuiden van de Killemerweg gaat de route over twee boerenlandpaden; het gele ommejte gaat in in zuidelijke richting via de buurtschap Groenveld, zijn prachtige poldermolen (1560) en de middeleeuwse Tolkerdijk. Van medio oktober tot begin december loopt rond keuzepunt 43 mogelijk een stier in de weilanden. Op de boerenlandpaden zijn honden niet toegestaan.
- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Valkkoog, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Muziek: - Het kleine dorp Valkkoog heeft sinds 1972 een muziekschool, met ca. 300 leerlingen. Na lokaal te zijn gestart, komen de leerlingen inmiddels ook uit de regio. De muziekschool is een collectief van bevoegde en ervaren muziekdocenten. Er zijn ook vestigingen in Dirkshorn, Tuitjenhorn en Schagen. Ze streven ernaar een zo compleet mogelijk lespakket aan te bieden, variërend van de eerste stappen bij de blokfluit-oriëntatie tot en met een breed scala aan instrumentale lessen, cursussen en mogelijkheden voor samenspel. De muziekschool wordt ondersteund door Stichting Valkkoger Muziekschool.
Reactie toevoegen