Buurtschap Vierbannen, markant pand op Buitenkade 3
Buurtschap Vierbannen, Buitenkade hoek Buitendijk
Op het eerste gezicht zie je niet wat er nu zo bijzonder is aan deze keersluis uit 1699 in buurtschap Vierbannen. Maar er valt heel wat over te vertellen. Daarom staat er ook een informatiepaneel bij, dat we hierna afbeelden.
De Zuid-Hollandse Polder, waar onder meer het dorp Hank en de buurtschap Vierbannen in liggen, dateert uit 1678.
Hoe men in de Zuid-Hollandse Polder droge voeten hield door middel van de hierboven afgebeelde keersluis uit 1699, kun je lezen op dit informatiepaneel, deel 1.
Informatiepaneel m.b.t. de keersluis van de Zuid-Hollandse Polder bij buurtschap Vierbannen, deel 2.
Informatiepaneel m.b.t. de keersluis van de Zuid-Hollandse Polder bij buurtschap Vierbannen, deel 3.
- Vierbannen is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Land van Heusden en Altena, gemeente Altena. T/m 1996 gemeente Dussen. In 1997 over naar gemeente Werkendam, in 2019 over naar gemeente Altena.
- De buurtschap Vierbannen valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Hank.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1798 sluis: Vierbanse Sluys, 1844 de vier Bannen.
Naamsverklaring
De buurtschap is genoemd naar de ligging aan de Vierbanse Sluis, die op zijn beurt is genoemd naar het waterschap en boezemgebied de Vier Bannen. Een ban of banne was een lager rechtsgebied, in polderland vaak ook een afwateringsgebied.(1)
De buurtschap Vierbannen ligt ZZW van Nieuwendijk, NNO van Hank, rond de weg Buitenkade*, en grenst in het N aan de waterloop Vierbanse Gantel en in het Z aan de waterloop Hellegat.
* Het betreft de huisnummers t/m 30 en 43. De hogere huisnummers vallen onder het dorp Nieuwendijk.
De buurtschap Vierbannen omvat ca. 40 huizen met ca. 100 inwoners.
Terug naar boven- "Buurtschap Vierbannen is eind 18e,begin 19e eeuw ontstaan. De hervormden van deze buurtschap in de Zuid-Hollandse of Nieuwe Dussense Polder waren aangewezen op de Hervormde kerk in Dussen. De afstand werd te voet afgelegd, zoals dat nu eenmaal ging in die tijd. In de loop der jaren groeide het aantal hervormde gezinnen en men ging verlangen naar een eigen kerkgebouw. Dat kwam er. De Vierbanse herenboer A.B. van de Koppel, ouderling, schonk de Hervormde Gemeente Dussen een stukje grond aan de Buitenkade, waarop in 1903 een eenvoudig kerkgebouwtje verrees. Het Hervormde kerkje (Buitenkade 13) bleek door de jaren heen een aantal keren te klein en is in totaal vijf maal vergroot. In 1981 gebeurde dat voor het laatst. Het kerkje bood toen plaats aan 135 mensen. In de tijd daarop volgend, is de kerkgang vanwege vertrek naar elders en ontkerkelijking sterk afgenomen. Dat is de reden dat het kerkje noodgedwongen moest worden gesloten. Na een aangrijpende dienst op zondag 29 april 2012 sloot het kerkje haar deuren. Nu is het weer zoals het tot 1903 was: de hervormden van Hank kerken weer in Dussen." (bron: Hervormde Gemeente Dussen-Hank) Een nieuwe bestemming voor het pand is ons nog niet bekend.
- De Zuidhollandse Molen, ook wel Nieuw-Dussense Poldermolen, gelegen ZO van buurtschap Vierbannen (Hellegatsweg bij nr. 2), is een poldermolen uit 1791. De molen is eigendom van Molenstichting Land van Heusden en Altena. Na de Sint-Elisabethsvloeden (in 1404, 1421 en 1424) waren delen van Holland en Zeeland voorgoed veranderd. Vooral de tweede watersnood in 1421 richtte veel schade aan. De dijken van onder meer de Groote Waard waren doorgebroken en zo ontstond een gebied dat we nu kennen als de Biesbosch. Ook de oude dijk van Dussen naar Almkerk was doorgebroken.Deze is pas in 1650 vernieuwd. Om de waterafvoer te bevorderen is daar ruim een eeuw later de Zuidhollandse Molen gebouwd. De molen is een houten achtkante grondzeiler. In 2004 was de molen in slechte staat en is hij stilgezet. In 2007 onderging de molen een grote restauratie. De Zuidhollandse Molen bemaalde tot 1964 de in 1682 bedijkte Zuid-Hollandse Polder. Tegenwoordig maalt de molen in circuit. Voor de bemaling is een ijzeren scheprad met een diameter van 6,40 meter en een breedte van 64 cm in de molen aanwezig. De molen is op afspraak te bezoeken.
- In het W uiteinde van de buurtschap, Z van de huisnrs. 1/3/5, staat nog de oude machinehal van Stoomcentrale Vierbannen, destijds het hart van de eerste elektrische polderbemaling in Nederland. Daar was een aparte elektriciteitscentrale voor nodig, omdat dit deel van de provincie destijds nog geen stroom had. Daarom kwam hier in 1902 een stoomcentrale, om de gemalen van elektriciteit te kunnen voorzien. De elektriciteit werd via bovengrondse leidingen naar de gemalen getransporteerd. De kolen voor de centrale werden per schip aangevoerd via de Gantel. Na de bouw van de Dongecentrale bij Geertruidenberg in 1919 was de stoomcentrale overbodig. Elektromotoren vervingen de stoommachines. De schoorsteen is in de jaren dertig afgebroken. Ook andere bijgebouwen verdwenen of kregen in de loop der jaren een andere bestemming. In de jaren vijftig en zestig is de waterhuishouding in het hele gebied opnieuw herzien in verband met een ruilverkaveling. De centrale werd nu helemaal buiten gebruik gesteld. De machinehal, met een mooi grenen plafond en Jugendstil-tegels, is nog in gebruik als stalling voor werktuigen van een loonverzetbedrijf. Soms wordt het gebouw nog gebruikt voor maatschappelijke activiteiten. (bron en voor nadere informatie: zie de link)
- In het W uiteinde van buurtschap Vierbannen bevinden zich twee eeuwenoude keersluizen op korte afstand van elkaar, namelijk in het Hellegat en in de slechts ca. 100 meter N daarvan gelegen Vierbanse Gantel. Wat er zo bijzonder is aan deze keersluizen, kun je lezen op een informatiepaneel ter plekke, dat wij ook op deze pagina hebben afgebeeld.
Reactie toevoegen