- Voorthuizen is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Barneveld.
Voorthuizen is in 1812 van de gemeente Barneveld afgesplitst tot een zelfstandige gemeente, en in 1818 weer aan die gemeente toegevoegd.
- Onder het dorp Voorthuizen vallen ook de buurtschappen Boeschoten (deels), Garderbroek (deels), Harselaar (deels), Prinsenkamp (deels) en Zeumeren.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
970 kopie 1480 Voirthusen, 996 kopie 1480 Voerthusun, 1031 kopie falsum midden 12e eeuw Vorthusin, 1129 kopie eind 17e eeuw Voerthuisen, ca. 1160, 1183 Vorthusen.
Naamsverklaring
De terreingesteldheid schijnt de aanwezigheid van een voorde te weerspreken., doch vroeger lag deze doorwaadbare plaats in de beek, die stroomopwaarts Ganzenbeek heet. De naam betekent datief meervoud van het Oudnederlandse hus 'huis', met vort 'voorde, doorwaadbare plaats', dus 'bij de huizen (nederzetting) aan de voorde'.(1)
Voorthuizen ligt N van Barneveld en grenst in het Z aan de A1.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Voorthuizen 72 huizen met 517 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 4.000 huizen met ruim 10.000 inwoners, en is daarmee na Barneveld zelf het grootste dorp van die gemeente.
Terug naar bovenArcheologie
Op het tracé van de aan te leggen rondweg bij Voorthuizen zijn bij archeologisch onderzoek in januari 2019 resten uit de steentijd gevonden, zoals honderden vuursteentjes. Daarmee werden schraapmesjes en pijlen gemaakt. Kleine stukjes vuursteen werden aan beide kanten heel scherp gemaakt en werden bijvoorbeeld bevestigd aan een pijl, waarmee ze dieren konden doodschieten.
Ontstaan en ontwikkeling
In de eerste eeuwen van zijn bestaan komt Voorthuizen tot ontwikkeling door zijn strategische ligging op de kruising van de Hessenweg van Amsterdam naar Deventer, met de handelsweg van Harderwijk naar Wageningen. In 1809 komt er een nieuwe straatweg (Oude Rijksweg), die het dorp in tweeën splitst. In 1972 komt er de nieuwe Rijksweg Z van het dorp, de huidige A1. Na de Tweede Wereldoorlog breidt het dorp aanvankelijk vooral uit door de komst van militairen naar de Veluwe, op complexen in het dorp en de dorpen Garderen en Stroe, waardoor veel militairen in de regio gevestigd moeten worden. Later gaat ook het toerisme in het dorp een belangrijke rol spelen, wat voor verdere groei zorgt.
Toerisme
"Het toerisme is voor de gemeente Barneveld een factor van economisch belang. Hét gemeentelijke vakantiecentrum is Voorthuizen. In de zomermaanden verdubbelt de bevolking in aantal door de toeristen, die ook voor een verdubbeling van de dorpsdrukte en af en toe voor opstoppingen in de Hoofdstraat zorgen. Deze Hoofdstraat is al eeuwen een deel van de postroute die de steden in het westen van het land verbond met Hamburg. Daardoor was het dorp heel goed bereikbaar en reizigers konden er in diverse herbergen overnachten. De bereikbaarheid werd nog groter toen in 1874 het station Barneveld-Voorthuizen in de spoorlijn tussen Amsterdam en Winterswijk werd geopend en door de aanleg van de spoorweg Ede-Nijkerk in 1903. Vanaf toen konden treinreizigers bij het station aan de De Ruyterlaan uitstappen.
De eerste toeristen werden getrokken door de bossen, de iets verder gelegen zandverstuivingen bij Kootwijk, de schilderachtige dorpjes in de omgeving, klederdrachten en oude gebruiken. In de nabije omgeving trokken de Zeven Heuveltjes, heidevelden en plassen als het Aanschotergat en het Grijze Veen de aandacht. Deze meertjes zijn in 1931 door de gemeenteraad aangewezen als officiële zwemgelegenheden. De toeristen uit de beginjaren verbleven voornamelijk in tenten en gemeubileerde kamers. Eind jaren dertig waren er in en rond het dorp bijna veertig pensions, twee hotels en enkele kampeerbedrijven. Door het economisch herstel na 1960 kwam een binnenlandse vakantie voor steeds meer stedelingen binnen bereik. Rondom Voorthuizen kwamen steeds meer campings.
Door de aanleg van autoweg A1 aan het eind van de jaren zestig werd het dorp nóg makkelijker bereikbaar. Naarmate de welvaart groeide, wensten de toeristen meer. Men was niet langer tevreden met water uit de pomp. Er kwamen luxe toiletgebouwen, restaurants, campingwinkels en zwembaden. Bungalowtenten maakten plaats voor stacaravans en deze op hun beurt voor recreatiebungalows. Meer luxe betekende voor de voormalige campinghouders ook meer inkomsten. Ten zuidoosten van het dorp verrees eigenlijk een tweede dorp. Voor inkopen gaat men nog naar het dorp, waar de middenstanders de gasten van harte verwelkomen." (bron: Mijn Gelderland)
Terug naar boven- Gedeputeerde Staten hebben gekozen voor een westelijke omleiding van de N303 om Voorthuizen als beste oplossing voor de verkeersproblemen in het dorp. Volgens het provinciebestuur zorgt de westelijke variant voor een sterke afname van de verkeersdrukte in de kern. Overlast door lawaai en stank behoren daarmee tot het verleden. Het voorkeursalternatief loopt vanaf de aansluiting op de A1 bij de Baron van Nagellstraat westelijk om de kern van het dorp heen. Daarbij kruist het de Overhorsterweg en sluit ten noorden van de begraafplaats weer aan op de huidige N303. Dankzij de westelijke omleiding verplaatst het drukke doorgaande verkeer zich grotendeels van de kern naar de nieuwe weg. Dit betekent dat de kern veiliger en leefbaarder wordt. De verkeersdrukte zadelt de bewoners nu nog op met overlast door verkeerslawaai en stank. Ook is het niet altijd veilig om de N303 over te steken. De planning was om de weg in 2015 aan/om te leggen, maar de aanleg is van start gegaan in 2019.
Terug naar boven- Voorthuizen heeft 7 rijksmonumenten.
- Voorthuizen heeft 22 gemeentelijke monumenten.
- De Hervormde (PKN) Dorpskerk (Kerkstraat 35), die een oude bouwvallige kerk verving, dateert uit 1866. De kansel dateert van 1682 en stond al in het gesloopte kerkgebouw. Bij de ingang onder de eenvoudige bakstenen toren uit de vijftiende eeuw liggen nog grafstenen uit de oude kerk. Het orgel, gebouwd door de firma Witte uit Utrecht, is in 1878 in gebruik genomen. De leerkamer die naast de kerktoren aan de kerk is gebouwd, stamt uit 1920. Bij de vernieuwing van de kerk is de eenvoudige, bakstenen dorpstoren bewaard gebleven. De rijzige onderbouw, waarvan de verdiepingen worden gemarkeerd door muizetandfriezen, dateert uit de 15e eeuw; de klokkenverdieping is 16e eeuws, heeft eenvoudige, spitsbogige galmgaten en wordt bekroond door een fraaie, ingesnoerde naaldspits van grote hoogte. Tegen de noordwand een traptoren. Mechanisch torenuurwerk van B. Eijsbouts, Asten, uit 1924.
"Erfgoedvereniging Bond Heemschut, het Cuypersgenootschap en de Nederlandse Tuinenstichting trekken gezamenlijk op om het bijzondere Pastoriebos en de Hervormde Kerk in Voorthuizen te beschermen. Er worden voor in het groen bouwplannen ontwikkeld die het bijzondere karakter van het ensemble bedreigen. De drie organisaties hebben bij de gemeente Barneveld de gemeentelijk monumentenstatus aangevraagd voor het Pastoriebos en de Hervormde Kerk zelf. Bijzonder is dat hier sprake is van twee pastorieën, waarvan de oude pastorie reeds Rijksbescherming heeft en de nieuwe pastorie op gemeentelijk niveau. Voor de andere zaken is de bescherming niet op orde. Tot onze verbazing bleek ook alleen de toren van de Hervormde Kerk een monument, de rest niet. Met de aanwijzing van het Pastoriebos en de (kerkzaal en leerkamer van de) Hervormde Kerk is het ensemble van kerktoren, kerkgebouw, pastorieën, tuinen, parkbos en toegangslanen als eenheid erkend, beschermd en geborgd. Nieuwe ontwikkelingen zijn daarbinnen en daarbij zeker mogelijk, mits de aanwezige cultuur- tuin- en architectuurhistorische waarden worden gerespecteerd.
De erfgoedorganisaties zijn van mening dat door de aanwijzing van de hierboven genoemde onderdelen als beschermd gemeentelijk monument de gemeente Barneveld recht doet aan haar kerkelijke historie en Voorthuizen daarmee de erkenning geeft ook op dit gebied een uniek ensemble te herbergen te midden van haar bloeiende gemeenschap. De drie erfgoedorganisaties zullen ook een zienswijze indienen op het ontwerpbestemmingsplan dat nu ter inzage ligt en de bouw van 25 appartementen in de tuin mogelijk moet maken. De organisaties menen dat dat plan een desastreuze invloed heeft op dit unieke ensemble." (bron: Heemschut, augustus 2020)
Vervolg: "Erfgoedvereniging Bond Heemschut, het Cuypersgenootschap en de Nederlandse Tuinenstichting hebben in januari 2021 opnieuw aan de bel getrokken bij de gemeente Barneveld om het bijzondere Pastoriebos en de Hervormde Kerk in Voorthuizen te beschermen. De drie organisaties hebben bij de gemeente Barneveld op 24 augustus 2020 de gemeentelijke monumentenstatus aangevraagd voor het Pastoriebos en de Hervormde Kerk zelf. Daarnaast hebben de organisaties bezwaar gemaakt tegen het beoogde complex met 25 appartementen dat midden in dit gebied, pal naast de Hervormde kerk, moet verrijzen. De gemeente heeft aan de organisaties laten weten dat uiterlijk in oktober 2020 op het voorstel gereageerd zou worden. In januari 2021 deelde de gemeente aan de erfgoedorganisaties mee dat er geen monumentenvergunning is aangevraagd. De hele procedure moet daarom opnieuw worden doorlopen.
Standpunt erfgoedorganisaties. De drie erfgoedorganisaties stellen zich op het standpunt dat nu de gehele procedure opnieuw moet worden gedaan, het College van Burgemeester en Wethouders eerst een besluit moet nemen over het verzoek tot een uitgebreidere bescherming. Dit verzoek komt overigens mede voort uit een waardenstelling die in het kader van het bouwplan door de gemeente zelf is opgesteld. Naast het verzoek van de erfgoedorganisaties is naar zij hebben vernomen ook de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed inmiddels met de gemeente in gesprek om te bezien of dit complex in Voorthuizen uitgebreider kan worden beschermd op rijksniveau. Over de aanvraag uitbreiding van de gemeentelijke complexbescherming is advies van de commissie voor Welstand en Monumenten vereist. De organisaties vrezen dat de commissie niet of onvoldoende op de hoogte wordt gesteld van de verzoeken tot bescherming. Dit naar aanleiding van een in januari 2021 bij deze commissie geagendeerd ‘praatstuk’, waarbij het college inzet op een afwijkend advies om het bouwplan te kunnen doordrukken, waarbij ze zonder de belangenorganisaties te informeren voorbij gaat aan het bescherminsgverzoek." (bron: Heemschut, januari 2021)
- De Gereformeerde (PKN) kerk (Hoofdstraat 142) is een karakteristiek Gereformeerd kerkgebouw met toren. De kerk is in 1927 gebouwd naar ontwerp van architect B.W. Plooij. De toren had een spits zoals we die nu nog kennen van de Gereformeerde kerk van Zoetermeer. Kort voor de bevrijding - dat was voor Voorthuizen op 17 april 1945 - is de spits van de kerk geschoten. Er kwam een nieuwe spits, zoals we die nu nog van deze kerk kennen. In 1979 vond een renovatie van het interieur plaats. Bij een volgende renovatie, in 2002, onder leiding van interieurarchitect Annekoos Littel, is het interieur teruggebracht naar de situatie van 1927. Bij de laatste renovatie is een 36 pagina's tellende brochure in tekst en beeld over de kerk verschenen. Het orgel is in 1998 gebouwd door de firma Hendriksen & Reitsma (Nunspeet).
- "De RK Odulfkerk (Budkestraat 26) is vernoemd naar patroonheilige St. Odulphus. Elke eerste, derde en vijfde zaterdag van de maand is er een viering. De overige zaterdagen is er inloop voor een bakje koffie. In 1593 stierf de laatste pastoor van Voorthuizen, over wie geschreven staat dat hij "bij de papistische leere begeerde te blijven". Nadien viel er qua katholicisme een eeuwenlange stilte over het dorp. De katholieken aldaar hebben waarschijnlijk wel enige steun gehad van de kelner en onderkelner van Putten, maar dat heeft zo goed als geen effect gehad op de katholieke bevolking. Het dorp ging, beroofd van een priester, in zijn geheel over tot de Hervorming. Na de vrijheid van godsdienst. Eerst in 1798, het vierde jaar van de Bataafse Republiek, kwam hier weer een teken van katholiek leven. De door de Fransen heringestelde vrijheid van godsdienst had tot resultaat dat er beslist moest worden aan wie de kerk toekwam: aan de 'gereformeerden' of aan de katholieken. Er ging een brief naar het gemeentebestuur met een dringend verzoek om aan deze kwestie aandacht te schenken. Het antwoord van de gemeente is zoekgeraakt; de kerk bleef in handen van de 'gereformeerden'.
De kerk-bus en de toneelzaal als kerk. Na de oorlog werden in Voorthuizen woningen gebouwd voor de militairen die zich met hun gezinnen in het dorp kwamen vestigen; daardoor kwam er weer een groep katholieken wonen. Maar er was geen kerk; daarom reed in 1956 een eigen 'kerk-bus' iedere zondag naar Barneveld. Het getal katholieken in het dorp nam steeds toe, totdat er in 1963 reeds 300 katholieken woonden. Bovendien streken hier in de zomermaanden veel toeristen neer; ook zij wilden ‘s zondags naar de kerk. Daarom werd vanaf juli 1963 iedere zondag Eucharistie gevierd in de toneelzaal achter 'de Vergulde Wagen'. Aankoop van grond. In 1965 kocht het bisdom op de Wheem een stuk grond, waarop een kerk, pastorie en school gebouwd zouden worden. In die dagen leefde men namelijk nog in de gedachte dat Voorthuizen groot zou worden, wat een aparte parochie met een eigen katholieke school zou rechtvaardigen. Het werd echter al snel daarna duidelijk dat het dorp nooit groot zou worden, omdat het toeristisch gebied moest blijven; dus nooit een aparte parochie, maar bijstatie van Barneveld zou blijven.
Voorbereidingen voor de bouw van het kerkgebouw. Daarom kwam het kerkbestuur met de gemeente overeen dat de grond, die het bisdom gekocht had van de gemeente, terugging naar de gemeente; het kerkbestuur kocht vervolgens een stukje grond aan de Budkestraat, dat de helft kleiner was. Architect Rutgers uit Laren (NH) maakte de tekening (pro Deo); zijn vader, de vroegere bakker aan de Jan van Schaffelaarstraat, had dat aan de parochie beloofd. Parochiaan dhr. J. A. Harleman maakte alle werktekeningen, eveneens pro Deo. De parochianen van Barneveld collecteerden een geluidsinstallatie bijeen voor de nieuwe kerk. Oud-parochianen o.l.v. Rutgers Sr. brachten geld bijeen. In 1970 kon de bouw beginnen. Ingebruikneming van het kerkgebouw. De officiële ingebruikneming van de Odulfkerk had plaats op zondag 9 augustus 1970. Zijne Eminentie Bernardus Kardinaal Alfrink kwam hiervoor zelf naar Voorthuizen. Als geboren Nijkerker was het zijn hartewens, dat op de Veluwe, die indertijd bijna totaal was overgegaan tot de Reformatie, weer kleine katholieke kerkjes zouden verrijzen." (bron: RK Parochie St. Lucas)
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Voorthuizen, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Voorthuizen (online te bestellen).
Terug naar boven- Muziek: - Slagwerkgroep De Voortzetters uit Voorthuizen treedt op in een 7-koppige bezetting. Ze spelen allerlei leuke meezingers, ook bijv. Oud-Hollandse liedjes van vroeger en volksliedjes die iedereen kent. Ook op je huwelijk kunnen ze extra sfeer brengen met een prachtig romantisch muziekstuk. Verder hebben ze een act met boomwackers en ook olietonnen bespelen behoort tot de mogelijkheden. Dit is ook leuk als workshop voor je bedrijf of als tteambuildingactiviteit voor het personeel. Voor de prijs hoef je het niet te laten, want die valt erg mee.
- Veiligheid: - "Brandweerkorps Voorthuizen bestaat momenteel uit 22 vrijwilligers die zich naast hun beroep inzetten voor brandbestrijding en hulpverlening in het dorp en de nabije omgeving. Sinds 1911 wordt door het brandweerkorps dag en nacht hulp verleend. Dit alles is alleen mogelijk dankzij de brandweermannen die 7 dagen per week klaar staan om direct hulp te verlenen. Om getraind te blijven wordt er veel geoefend en worden regelmatig cursussen gevolgd. Het korps maakt onderdeel uit van Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland Midden (VGGM). Deze regio bestaat uit 16 gemeenten en strekt zich uit van de gemeente Zevenaar in het oosten tot aan de gemeente Nijkerk in het westen. De gemeenschappelijke alarmcentrale is gevestigd in Arnhem. T/m 2013 was ons korps een van de vijf korpsen van de gemeentebrandweer Barneveld."
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Voorthuizen en - idem Diepenbosch oud.
Reactie toevoegen