Status

Vragender is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Oost Gelre. T/m 2004 gemeente Lichtenvoorde.

Ligging

Vragender ligt O van Lichtenvoorde. De dorpskern is klein en compact maar het dorpsgebied omvat ook een groot buitengebied. De grens van het dorpsgebied loopt in het W direct O langs Lichtenvoorde (Hamelandweg), in het N langs de spoorlijn Ruurlo - Winterswijk en in het Z loopt de grens tussen de Schaarsdijk en de Oude Winterswijkseweg.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Vragender 78 huizen met 503 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 450 huizen met ca. 1.100 inwoners.

Recente ontwikkelingen / actuele situatie

- Uitgangspunt voor de Ontwikkelingsvisie Vragender, in 2012 opgesteld door de gemeente Oost Gelre, was de nadrukkelijke wens vanuit het dorp voor woningbouw voor de eigen inwoners. In het plan wordt het dorp vooral qua ruimtelijke ordening gepresenteerd, met de nadruk op de cohesie tussen dorp, es en krans. Ook andere zaken zoals woningbouw en de beeldkwaliteit van het dorp komen aan bod. De gewenste nieuwbouw is er gekomen, op de plek van Gelre Metaal dat in 2012 is afgebroken. In 2013 is op die plek Plan Eschrand gerealiseerd, een nieuwe woonwijkje met ca. 15 woningen.

- Vragenders zijn trotse Achterhoekers die een afspiegeling willen zijn van de regionale mentaliteit, die zich vooral profileert in de grote hang naar gemeenschapszin - het dorp telt maar liefst een 30-tal verenigingen - en een levenshouding van onderlinge sociale zorg en respectvolle tolerantie. Reportage van TV Gelderland over Vragender d.d. 7-1-2012.

- Vragender heeft in augustus 2015, in het kader van 'Zomer in Gelderland' van Omroep Gelderland, na het vervullen van een reeks opdrachten samen met andere Gelderse dorpen de titel Mooiste plaats van Gelderland in de wacht gesleept.

Bezienswaardigheden

- Vragender heeft 2 rijksmonumenten, zijnde de ruïne van de Sint Jacobskapel en molen De Vier Winden.

- Vragender heeft 12 gemeentelijke monumenten.

- De eerste aanzet voor de Sint Antonius van Paduakerk in Vragender was in 1862, toen contact werd gezocht met het parochiebestuur, het decanaat en het ministerie van Eredienst. Nadat in 1868 het benodigde geld bij elkaar was gebracht en de grond ter beschikking werd gesteld, kon in 1869 met de bouw worden begonnen. Als architect was de Duitser Schneider aangewezen. Deze werd echter tijdens de bouw opgeroepen voor het Duitse leger en sneuvelde in de Frans-Duitse Oorlog. Hierop werd Gerard te Riele aangewezen om als architect het bouwproject te voltooien. In 1871 komt de kerk gereed. Het kerkgebouw was opgeleverd zonder pastorie en toren, die zijn in de jaren erna toegevoegd. In 1876, nadat de pastorie gereed was, kreeg de parochie haar eigen pastoor.

Na de Tweede Wereldoorlog verkeerde de kerke in vervallen staat. Besloten werd het gebouw met uitzondering van de toren af te breken en vervolgens naar ontwerp van Joh.H. Sluijmer in neoromaanse stijl opnieuw op te trekken. De huidige Sint Antonius van Paduakerk (Heelweg 1) komt in 1952 gereed. Op 12-7-2010 is door noodweer een deel van de kerktoren afgebroken. De brokstukken kwamen terecht op straat en op een café. Er zijn geen gewonden gevallen. Het herstel heeft ruim twee jaar geduurd. Ook elders in de regio Oost-Achterhoek heeft het noodweer schade aangericht, waaronder omvallende bomen. Waarschijnlijk is sprake geweest van een tornado. In 2018 heeft de Paulusparochie bekend gemaakt dat diverse kerken in de regio, waaronder de kerk van Vragender, uiterlijk in 2026 aan de eredienst zullen worden onttrokken.

- Rond 1860 is op de huidige locatie van Molen De Vier Winden (Winterswijkseweg 14) een grondzeiler gebouwd. Deze is in 1958 in opdracht van molenaarsfamilie Gunnewick i.v.m. windbelemmering vervangen door de huidige stellingmolen. De molen is opgebouwd door de bekende molenmaker J.D. Medendorp uit Zuidlaren. Hiervoor zijn onderdelen van enkele gesloopte molens gebruikt. Opvallend is dat deze molen in tegenstelling tot de meeste achtkante stellingmolens een zeer forse vierkante onderbouw heeft. De molen is geheel ingericht op een professioneel maalbedrijf is nog altijd in functie. Naar alle waarschijnlijkheid is De Vier Winden de laatste molen in Nederland die uit economische motieven is gebouwd. De molen is uitgerust met drie koppel maalstenen (waarvan een op windkracht en twee op een elektromotor) en heeft daarnaast de nodige apparatuur voor het verwerken van meelproducten. De roeden van het wiekenkruis hebben een lengte van 24 meter.

- De Sint-Jacobskapel is een ruïne uit de 15e eeuw, bestaande uit een gedeelte van de westelijke travee met diagonale hoeksteunberen. De kapel is halverwege de 15e eeuw gesticht en viel kerkelijk onder bisdom Münster. Lichtenvoorde werd in 1616 losgemaakt van de heerlijkheid Borculo. Voor Vragender betekende dat het tijdperk van de reformatie; de kapel kwam in het bezit van de protestanten en werd daarom gesloten. Tijdens het Beleg van Groenlo (1672) raakte de kapel beschadigd en verviel daarna tot een ruïne. Het was een miskapel; voor dopen, trouwen en overlijden moest men naar de parochiekerk te Groenlo. Tussen 1563 en 1602 verwierf de kapel beperkte parochierechten. De geërfden van het dorp hebben het puin gebruikt voor wegenverbetering. Het kruisbeeld is geschonken aan de Sint-Antonius van Paduakerk in het dorp. In 1983 zijn de restanten geconsolideerd en benoemd tot rijksmonument.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Carnavalsvereniging De Vènesikke.

- Het dorp is in de regio o.a. bekend vanwege de Vragender Kermis (3e weekend na Pinksteren) met optocht, die garant staat voor spektakel, vooral omdat het niet aan regels is gebonden, waardoor de meest spectaculaire praalwagens door de straten trekken. Verder zijn er alle drie de dagen (za/zo/ma) optredens van vele live bands en artiesten.

- Truck- en Tractorpulling (weekend eind april). "Met op de zaterdagavond één groot spektakel met sporttrekkers en live muziek. Op de zondag wederom bruut geweld van de vele pk's die over de 2 kleibanen vliegen en aansluitend een groot feest met live muziek."

- Met het motto 'Donatus dendert deur' is op zondag 10 juli 2016 voor het eerst sinds de jaren zestig van de 20e eeuw weer een Donatusprocessie gehouden in Vragender. Tijdens de mis rondom Donatus, de beschermheilige tegen onweer, blikseminslag, milieurampen en voor een goede oogst, zitten alle verenigingen van het dorp met vaandels in de kerk. Daarna is er de Donatusprocessie door het dorp, met o.a. bloemenmeisjes, misdienettes, acolieten en koren. De vrijwilligers die dit initiatief hebben genomen hopen en beogen dat dit weer een jaarlijkse traditie wordt.

- Bultepop (op een zaterdag eind september, bij café Overkamp, alleen in de oneven jaren) is een avondvullend muzikaal spektakel voor jong en ouder. "Bultepop is een tweejaarlijks avondvullend muzikaal spektakel, waarbij Vragenderse muzikanten in verschillende samenstellingen optreden op twee podia bij Café Overkamp in Vragender. Hoe is Bultepop ontstaan? Bultepop is in 2007 voor het eerst georganiseerd. De Fanfare en Drumband Antonius organiseerden dit festival om geld in te zamelen voor nieuwe uniformen. Er werd een avond lang muziek gemaakt door Vragenderse muzikanten. Vanwege het grote succes kon een vervolg niet uitblijven.

Een groepje enthousiastelingen stak de koppen bij elkaar om hier over na te denken. Begin 2009 is Stichting Bultepop geboren. Sinds dat jaar wordt Bultepop om het jaar georganiseerd. Waarom Bultepop? Met Bultepop stimuleren we de culturele ontwikkeling in Vragender, vooral op het gebied van muziek. Naast de fanfare hadden muzikanten geen mogelijkheid om hun talenten te laten zien. Stichting Bultepop heeft hier verandering in gebracht. Eens in de twee jaar worden de muzikanten bij elkaar gebracht om een avondvullend programma te verzorgen. Met Bultepop stimuleren we de culturele ontwikkeling in het dorp, vooral op het gebied van muziek.Voor wie is Bultepop? De jongste muzikant is net van de basisschool af, de oudste muzikant is al met pensioen. Dit zorgt voor een gevarieerd programma, wat weer zorgt voor een gevarieerd publiek dat op het festival af komt. Er is voor ieder wat wils, voor zowel jong als oud(er). De een komt om iemand aan te moedigen, de ander komt voor de gezellige sfeer. Kortom Bultepop is voor iedereen!"

- Het Bun al Meu festival (weekend begin oktober) omvat een popfestival op vrijdag en zaterdag en een Oktoberfest op zondag. Het festival is vernoemd naar het voetbalstadion dat vroeger op het tegenwoordige festivalterrein te vinden was.

- Onder het motto 'Vragender Gengeldorp' is er de jaarlijkse Gengeltocht door en rond het dorp (2e zondag in november). Een unieke want 'jaarlijks eenmalige' tocht, omdat er veelvuldig over particulier eigendom waaronder boerenerven wordt gelopen. Per tocht wordt er toestemming gevraagd en gekregen. Vaak is er een educatief tintje en leuke wetenswaardigheden op de pauzeplek en tijdens de route. Er is toiletvoorziening, er wordt voor een consumptie gezorgd waarbij de erwtensoep erg veel liefhebbers heeft. Vaak is er ergens op de route muzikale ondersteuning. Bij terugkomst staat er een glaasje glühwein voor de gengelaars gereed.

Voor de niet-lokaal ingewijden is natuurlijk nog de vraag: wat is gengelen? Welnu: gengelen wordt in een dialectwoordenboek beschreven als 'doelloos rondlopen'. Er zijn echter meerdere betekenissen van dit woord. De Werkgroep fiets- en wandelpaden van Vragender Belang gebruikt de volgende omschrijving: “Gengelen: rustig en ongedwongen wandelen met de handen in de zakken, genietend van de mooie omgeving en een praatje makend."

Landschap, natuur en recreatie

- Door haar ligging op een stuwwal uit de ijstijd is Vragender geologisch en historisch gezien een zeer interessante kleine kern. In de loop van haar geschiedenis is de nederzetting mede door de agrarische bedrijvigheid van de bewoners uitgegroeid tot het prototype van een esdorp in Nederland. Vanuit alle windrichtingen betekent een tocht naar dit dorp dat de bezoeker een klim maakt naar de dorpskern op de Bult.

- Vragender is wegens het van oorsprong kleinschalige coulissenlandschap met veel hoogteverschillen geliefd als 'wandeldorp'. Om de recreatieve waarde van het dorp voor zowel inwoners als toeristen nog verder te vergroten, zijn de afgelopen jaren een 5-tal wandelpaden, 'ommetjes', uitgezet die starten en finishen bij het Toeristisch Opstap Punt (TOP) tegenover de kerk. Onderweg geven informatiepanelen uitleg over landschap, flora en fauna. Tevens ligt het in de bedoeling de wandelaars nog meer te laten genieten door langs de routes bepaalde landschapselementen te verfraaien of opnieuw te realiseren.

- 3 km O van de dorpskern ligt het hoogveengebied Vragenderveen. Hoogveen dat nog leeft. Het groeit aan. In Nederland is er nog geen 100 hectare levend hoogveen meer over. Het Vragenderveen, dat onderdeel uitmaakt van het Korenburgerveen, is 110 hectare groot. De Stichting Marke Vragender Veen heeft daarvan 40 hectare in eigendom en 10 hectare, die eigendom is van andere particulieren, in beheer. Rond het veen ligt een bufferzone die het eigenlijke veen moet beschermen tegen de instroom van voedselrijk water, dat schadelijk is. Aan de rand van het Vragenderveen is in 2014 een natuurobservatiepost gebouwd. De toren moet meer mensen de gelegenheid geven om het veen te aanschouwen, zonder dat zij een bedreiging vormen voor het kwetsbare gebied. In het zomerseizoen zijn er wel rondleidingen onder leiding van gidsen.

- De Speeltuin van Vragender is in 1993 opgericht aan de Kapelweg. Later is hij verplaatst naar De Veurden. Sinds de verhuizing beschikt de speeltuin over de rondwoning, die destijds is opgeknapt, en wordt gebruikt voor diverse activiteiten die door de activiteitencommissie worden georganiseerd. Speeltuinseizoen: 1 april tot en met de laatste zondag van de herfstvakantie. Openingstijden :iedere dag van 9.00-17.00uur, bij mooi weer 19.00 uur. Kinderen t/m 5 jaar alleen onder begeleiding.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Vragender, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Vragender (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Vragender.

- Nieuws: - Nieuws uit het dorp op Facebook.

- MFA: - In 2011 is Multifunctionele accommodatie (MFA) De Bult gerealiseerd met o.a. een sporthal en een cultuurzaal.

- Onderwijs: - De Antoniusschool is deelgenoot van de dorpsgemeenschap en wil hierbinnen ook in bredere zin iets betekenen; ze staat niet op zichzelf. De dorpelingen zijn overwegend katholiek en de school is dat ook, maar zij staat zeker ook open voor andersdenkenden. Op dit moment telt de school rond de 100 leerlingen. De verwachting is dat door 'krimp' dit aantal in de komende jaren zal afnemen tot rond de 80 leerlingen.

- Sport: - Voetbalvereniging KSV (Kombinatie Sportleven Vragender) is opgericht in 1935.

- "Tennis Club TC Vragender is opgericht in 1984. In 1985 zijn de twee graveltennisbanen van verlichting voorzien. In 1986 is een sproei-installatie aangelegd. Verder zijn er windschermen geplaatst. In 1988 komt er een clubgebouw met kleedkamers. In 1989 is het terras voorzien van een overkapping. In 1990 komt er een automatische sproei-installatie. In 1991 komt er een nieuwe accommodatie met kleedkamers, toiletten en een kantine. In 2009 zijn de gravelbanen vervangen door Provision tennisbanen, zodat we nu het hele jaar kunnen tennissen. In 2010 is er hard gewerkt aan de nieuwe kantine en kleedruimtes. In 2011 is dit gereedgekomen. Vandaag de dag is de TC uitgegroeid tot een gezellige vereniging met een aantal fanatieke en een groot aantal recreatieve leden. Het blijkt dat tennissen in ons dorp gewild is, aangezien in de buurtplaatsen het animo terugloopt terwijl wij een vrij constant aantal leden hebben."

- Wandelen: - Walk4Talk is een in 2017 gestart initiatief middels de aanmaak van een whatsapp-groep voor vrouwen in Vragender, die het gezellig vinden om af en toe de wandelschoenen aan te trekken en samen op pad te gaan om wat kilometers te wandelen. In de whatsapp-groep delen ze vooral informatie over wandelevenementen, waar ze dan eventueel gezamenlijk aan mee kunnen doen.

- Overige verenigingen: - Toneelvereniging Tof Volk is opgericht in 1979.

- Klimaat: - "In de zomer van 2019 was het - net als in de zomer van 2018 - weer raak; een lange periode van zon en droogte. Voor de recreatie heerlijk en je hoeft minder vaak je gazon te maaien. Maar voor de veeteelt minder fijn. Het weiland levert minder gras, waardoor boeren voer moeten bijkopen. Boer Erwin uit Vragender ondernam actie. Erwin legde langs zijn landbouwgronden boerenstuwen aan. Bij een flinke stortbui zakt het water nu langzaam in de grond, waardoor hij in droge periodes een buffer heeft. In dit filmpje vertelt Erwin over dit mooie voorbeeld en over wat jij zelf kunt doen aan klimaatverandering. De weilanden van Erwin zijn Klimaat Klaor, volg jij?!

Sinds de start van de pilot Klimaat Klaor in 2017 - die liep tot eind 2019 - heeft het project met de omgeving klimaatontwikkelingen gerealiseerd in Vragender, Lievelde en Lichtenvoorde. Veel bewoners, ondernemers en organisaties hebben samengewerkt met het project en zich ingezet om een gebied Klimaat Klaor te maken. Plannen zijn door de samenwerking versneld en dragen bij aan het aantrekkelijker maken van een gebied om te wonen, ondernemen en recreëren. Samen hebben we ingezet op droogte, wateroverlast, waterkwaliteit en hittestress. Met de omgeving hebben we klimaatbomen geplant, schoolpleinen ontsteend, en wadi’s en stuwen aangelegd. De pilot Klimaat Klaor is een samenwerking van Waterschap Rijn en IJssel, gemeente Oost Gelre, Provincie Gelderland en LTO Noord - Regio Oost."

- Maria Neuman uit Vragender won in 2016 de prijs voor meest klimaatvriendelijke tuin in de gemeente Oost Gelre. In haar tuin zie je geen bestrating. Ze vangt regenwater op en groenafval wordt gecomposteerd en hergebruikt. Naast bloemenpracht levert de tuin ook groente en fruit op voor eigen gebruik. - Lees hier het interview met Maria Neuman in de Klimaatkrant van Waterschap Rijn en IJssel.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Vragender Vredehof.