Status

- Vriescheloo is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerwolde. T/m 31-8-1968 gemeente Bellingwolde. Per 1-9-1968 over naar gemeente Bellingwedde, in 2018 over naar gemeente Westerwolde.

- Onder het dorp Vriescheloo vallen ook de buurtschap Klontjebuurt, een deel van de buurtschap Rhederveld en de buurtschap Vogelzang.

Naam

In het Gronings
Vraiskelo.

Oudere vermeldingen
Ca. 1150 vervalst Vresschenlo, 1316 Loo, 1482 Ffreschenloe, 1506 Vriescheloe, 1558 Vrieslo, 1559 Frijschenloe, ca. 1660 Frisschelo, 1781 Friesschelo, 1840 Vriesscheloo.

Naamsverklaring
Wel verklaard als Vrêskelô* 'het Friese bos', maar de vorm Vresschenlo sluit daar niet bij aan. Ten onrechte is aangenomen dat deze plaats zou zijn gesticht door de abt van het Friese Dokkum, gebaseerd op een onjuiste interpretatie van een tekst in de kerk, die luidt "Doccumanus abbas me fieri fecit Anno 1560". Herman Doccum was abt in het Oldenklooster bij Den Ham.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Het dorp Vriescheloo grenst in het W aan Wedde, in het NW aan Blijham, in het N aan Bellingwolde, in het O aan Duitsland en de Duitse plaats Rhede, in het Z nog net aan buitengebied van Vlagtwedde en aan Veelerveen en in het ZW nog net aan Veele, en ligt OZO van Oude Pekela, ZO van Winschoten, W van de Duitse plaats Papenburg, NW van Bourtange, NNO van Vlagtwedde en NO van Onstwedde.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Vriescheloo 65 huizen met 346 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 400 huizen met ca. 950 inwoners.

Geschiedenis

"Vriescheloo is omstreeks de 12e eeuw ontstaan als een randveenontginningsdorp. Vanuit deze nederzetting hebben mensen eeuwenlang geploeterd om het hoogveen van het Bourtangermoeras te ontginnen. Het dorp heeft niet altijd op dezelfde plek gelegen; het is in verschillende fasen verschoven door de veranderende oevers van de Westerwoldse Aa. Aan het einde van de middeleeuwen vestigden de dorpelingen zich op een hoger gelegen zandrug. Deze zandrug maakte deel uit van de belangrijke handelsroute tussen Münster en Groningen. De uiteindelijke dorpsstructuur, met de kerk als middelpunt, ontstond tijdens de Franse overheersing.

Aan het begin van de 20e eeuw waren er heel wat winkeltjes en zelfs een bierbrouwerij gevestigd in het centrum van het dorp. Dat de inwoners wel van een feestje hielden, blijkt uit de kermissen en harddraverijen die er met regelmaat werden georganiseerd. Beide evenementen staan in de Groninger geschiedenis over het algemeen bekend als gelegenheden waar de jenever rijkelijk vloeide. Na de Tweede Wereldoorlog gaat het winkelbestand achteruit, net als zoveel andere dorpjes in Groningen. Officieel ligt Vriescheloo nu in een krimpgebied, maar daar is weinig van te merken. De inwoners laten het er niet bij zitten en werken hard aan de leefbaarheid van het dorp. In mijn ervaring is het tegenwoordig een super actief dorp, met veel gelegenheid tot recreatie, waar leuke projecten lopen en toffe activiteiten plaatsvinden." In de mooie reportage in tekst en beeld over Vriescheloo (2017) van Sanne Meijer Onderweg, waar ook dit citaat aan is ontleend, passeren diverse van deze - ook voor andere dorpen inspirerende - projecten en activiteiten de revue.

Kerk
De voorganger van de huidige Hervormde kerk in Vriescheloo heeft gestaan op ongeveer vierhonderd meter vanaf de huidige Dorpsstraat, in de richting van de Westerwoldsche Aa (achter de voormalige openbare lagere school, nu in gebruik als werkgemeenschap voor verstandelijk gehandicapten, D' Olle Witte Schoule). De kerk is vermoedelijk in de 15e of 16e eeuw gebouwd en daarna enkele keren verbouwd. Oude stenen en puin, voor zover het nog aanwezig was, zijn verwerkt in het huidige gebouw. De plek waar de oude kerk heeft gestaan is door de oudheidkundige dienst Groningen, onder leiding van archeoloog prof. A.E. van Giffen, in 1939 en 1940 afgegraven en in tekening gebracht.

Fundamenten, voor zover nog te ontdekken, en de zandfundering lieten zien dat er een bakstenen gebouw heeft gestaan. Langschepig, vijfzijdig, gesloten en van steunberen voorzien. Dit gebouw is reeds ver voor het huidige gebouw er was, in onbruik geraakt. Oorlogen, waaronder die van de bisschop van Munster (Bommen Berend), waren daar niet vreemd aan. Maar ook de bouw van de kerk is zeker niet optimaal solide geweest. Met de blootlegging is duidelijk naar voren gekomen dat men het aanwezige veenpakket niet tot aan het vaste zand had uitgegraven. Door de druk van de muren en fluctuerende waterstanden ging het veen inklinken, waardoor de muren wel móesten gaan verzakken.

Boerderijen
"Op 30 november 2002 is in d' Olle Witte Schoule onder grote belangstelling het boek 'Boerderijen in het kerspel Vriescheloo' gepresenteerd. Auteur en oud-inwoner Jan S.A. Huizing memoreerde in zijn toespraak de totstandkoming van het boek, waarin hij de vergelijking trok met het landbouwbedrijf. Eerst de grond bewerken, het zaaien, het uitdunnen en uiteindelijk het oogsten. Het boek is eigenlijk op een zelfde wijze tot stand gekomen. Veel gegevens verzamelen in archieven en vanuit andere bronnen, het uitzoeken en op volgorde rangschikken met uiteindelijk als oogst dit prachtige resultaat. Zo'n 15 jaar werk leverde een gigantisch boekwerk op.

Een zeer uitgebreid boerderijenboek, met de bewoningsgeschiedenis, naar de kadasterkaart van 1832 van het dorp Vriescheloo en van buurtschap Lutjeloo, met maar liefst 750 bladzijden en meer dan 120 foto's. Provinciaal archeoloog dr. H.A. Groenendijk heeft zijn medewerking aan het boek verleend door de archeologische geschiedenis van het dorp te beschrijven. Het boerderijenboek komt in de provincie Groningen veel voor. Het zijn boeken die vaak in het kader van een jubileum van een landbouwvereniging of door een groep particulieren worden uitgegeven. Stichting Vrieschelooster Boerderijenboek heeft deze uitgave verzorgd en daar is ook, zolang de voorraad strekt, het boek nog te bestellen (Harm Prenger, Wedderweg 25, tel. 0597-541860. e-mail fam.prenger@ziggo.nl)." (bron: Werkgroep Streekhistorie Bellingwedde)

- Mooi verhaal over een voormalig veenarbeidershuisje* aan de Scheidingslaan in het Loosterveen.
* Tegenwoordig in ruïneuze staat verkerend.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Vriescheloo, kun je terecht bij Werkgroep Streekhistorie Bellingwedde.

Recente ontwikkelingen

- De lange doorgaande Wedderweg is een van de belangrijkste verkeersaders van Vriescheloo. Hij bestaat uit een rijbaan, fietsstrook en een rij bomen. Een voetpad is er (nog) niet. Volgens een aantal bewoners en de Dorpsraad leidt dat tot onveilige situaties. Zij verzochten de gemeente om maatregelen. Wethouder Huizing legde de inwoners het dilemma voor dat een voetpad óf over tuingrond gaat lopen en dat aanwonenden dan een deel van hun tuin moeten opofferen, óf dat een aantal bomen zal moeten worden gerooid. De bomenrij door de straat maakt deel uit van een lang bomenlint dat van Oudeschans naar Blijham over een eeuwenoude zandrug loopt en enkele jaren geleden nog is opgeknapt. "Dat bomenlint is beeldbepalend, geeft kleur aan het dorp en we willen dat liever niet aantasten", aldus Huizing.

Het voetpad zou volgens de gemeente het beste aan de zuidzijde van de weg kunnen komen. Zij heeft in dat kader aan de omwonenden voorgelegd of zij bereid om hiervoor een stukje van hun grond af te staan. In november 2019 maakt de wethouder bekend dat eenderde van de aanwonenden hiertoe niet bereid blijkt, dus gaat dit plan niet door. De gemeente gaat zich nu beraden op andere mogelijkheden om de veiligheid op de Wedderweg te vergroten, bijvoorbeeld door het omlaag proberen te brengen van de verkeerssnelheid.

- Bij de toekenning van de Gouden Pit aan Vriescheloo, in juni 2018, t.g.v. het project groente- en fruitkar van de Dorpsschooltuin (zie daarvoor verder het hoofstuk Eten drinken), vertelt Alle Riemersma van de Dorpsraad: "We zijn nu, na vijf jaar, bijna zelfvoorzienend. En met deze prijs kunnen we een nieuwe grasmachine kopen en wat onderhoud oppakken. Dat is ontzettend fijn. En voor volgend jaar starten we weer met een nieuw Kern met Pit project: oversteekplaatsen voor kinderen, maar dan niet met drempels maar met bloembakken vol met onze zelf gekweekte bloemen. Zodat mensen uit zichzelf denken: dit is zo mooi, hier móet ik wel langzamer rijden."

- Dorpsvisie Vriescheloo (2017).

Bezienswaardigheden

- Vriescheloo heeft 3 rijksmonumenten, zijnde de boerderij op Dorpsstraat 6, de Hervormde kerk, en Molen De Korenbloem.

- De Hervormde (PKN) kerk (Dorpsstraat 119), ook bekend onder de naam Loosterkerk, is een eenvoudige zaalkerk uit 1717, gebouwd ter vervanging van een middeleeuwse voorganger, die in 1672 is verwoest door de troepen van de bisschop van Münster. De kerktoren, met een luidklok uit 1679, dateert uit 1842. Tot dan hing de klok in een houten klokkenstoel. Omstreeks 1876 is het huidige gebouw van een pleisterlaag voorzien. Opmerkelijk in de kerk is een zeer oude preekstoel uit 1560, die waarschijnlijk uit de oudere kerk komt. Het tweeklaviers kerkorgel uit 1993 is vervaardigd door orgelbouwer S. de Wit. De kerk valt onder de Protestantse Gemeente Vriescheloo.

- Korenmolen De Korenbloem (Wedderweg 25a) stond aanvankelijk als oliemolen in Scheemda, en is in 1895 in Vriescheloo opgebouwd als korenmolen. De molen is tot na de Tweede Wereldoorlog in gebruik gebleven, maar na het plaatsen van een elektromotor wordt de molen steeds meer verwaarloosd. In 1973 laat de nieuwe eigenaar, de gemeente Bellingwedde, een uitvoerige restauratie uitvoeren. Sindsdien is de molen ieder weekend op vrijwillige basis in bedrijf.De molenaar heeft naast de molen een winkeltje met meelproducten, streekproducten e.d.

Jaarlijkse evenementen

- Jaarlijks op een zaterdag in de eerste helft van december is er Kerst in Vriescheloo, rond de driesprong Dorpsstraat / Wedderweg / Industrieweg. Onder andere de Wereldwinkel en Looster Houkje houden open huis, er zijn meer dan 30 standhouders en leuke activiteiten. Klein maar fijn, intiem en gezellig voor jong en ouder. Met de gratis strippenkaart krijg je overal iets lekkers of leuks. Kom ook ff snuusteren!

- Kerstnachtdienst op kerstavond in de schuur van de Lindehoeve.

Landschap, natuur en recreatie

- De Dorpsraad was bezig met de ontwikkeling van een wandelroute door het dorp, die ook door het bos zou lopen. Toen ontstond het idee om in het bos een klein theater te bouwen, dat door de school ook als buitenlokaal kan worden gebruikt. Het Bostheater, zoals het is gedoopt, is op 9 september 2017 feestelijk geopend.

Eten en drinken

- In het kleine dorp Vriescheloo zijn geen winkels meer. Toen woningtcorporatie Acantus na de sloop van een aantal huurwoningen in het dorp in 2014 het braakliggende terrein van 2.000 m2 aan het dorp schonk om er iets mee te doen, wisten ze het wel: ze hebben er een groentetuin en fruitboomgaard (25 hoogstambomen) aangelegd. Deze Dorpsschooltuin wordt bewerkt en onderhouden door leerlingen van samenwerkingsschool De Driesprong en begeleid door een groep enthousiaste vrijwilligers. Later hebben ze er ook een insectenhotel bij gebouwd.

Vervolgens hebben ze fondsen en materialen geworven om een groente- en fruitkar te bouwen, waarmee ze de producten kunnen verkopen, om het project zichzelf te kunnen laten bedruipen voor het onderhoud, aanschaf van zaden en planten e.d. De leerlingen doen alles zelf en leren daar ook veel van: groente en fruit prijzen (ontdek wat het kost), verkopen (hoe stal je uit) en het geld beheren (omgaan met geld). De kar staat op een vaste dag in de week bij de school (voor de ouders). De rest van de week staat de kar voor de verkoop bij molen De Korenbloem, een trefpunt voor dorpelingen en toeristen. Dorpelingen kunnen hierdoor weer dicht bij huis verse groente en fruit halen in het seizoen. En mensen kunnen elkaar tegelijkertijd op die manier ook ontmoeten.Ze hebben zich met dit project ingeschreven voor de leefbaarheidswedstrijd Kern met Pit 2017 van de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij. Daarmee hebben ze allereert de finale van de provincie Groningen gewonnen. Vervolgens gingen ze door naar de landelijke finale, die ze op 9 juni 2018 ook hebben gewonnen! (zie hier een video van de finalemiddag).

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Vriescheloo, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Reportage van RTV Noord-programma 'Dam Op' over Vriescheloo (2015). "Wiebe Klijnstra raakt er aan de praat met Evert Baptist, het alter ego van Wim Drent. Baptist is onbezoldigd ambassadeur van het dorp en houdt Wiebe en cameraman Gert Ensing rijdend op zijn Zundapp de hele dag scherp in de gaten: Goeiedag eem!. Je kunt in het dorp overnachten in een berenhol. Hoe dat zit legt campingeigenaar Be Dijkhof uit en Wiebe probeert het uit. Verder bezoeken we Kootje Holstein die aan een voormalige smokkelroute woont en Ankie Prenger met haar honderden theepotten en verhalen. Wiebe bekijkt ook bekendste stukje gras van onze provincie, dat van Be Mulder. Maar de hobbygrasmaaier blijkt een probleem te hebben: mollen."

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Vriescheloo (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Vriescheloo.

- Nieuws: - Nieuws uit Vriescheloo van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Vriescheloo behartigt de belangen van alle inwoners met betrekking tot de leefbaarheid van het dorp.

- Dorpshuis: - Dorpshuis 't Ganzenust (Meidoornweg 3) biedt onderdak aan de activiteiten van een aantal lokale verenigingen. Verder zijn er ook zalen te huur, en zijn de bar en het cafetaria geopend vrijdag en zaterdag van 17.00-21.00 uur.

- Onderwijs: - Wat kenmerkt Basisschool SWS De Driesprong in Vriescheloo?: werken vanuit de kernwaarden betrokkenheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid; samenwerkend en groepsdoorbrekend leren; leren vanuit thema's; systematische evaluatie van de leerprestaties; adaptieve manier van oefenen van spelling en rekenen op de tablet; cursus tot mediator voor groep 7/8; Engels vanaf groep 1; keuze voor workshops gebaseerd op interesse en talent; leren leren volgens de principes van Building Learning Power; gedeelde visie die zichtbaar en voelbaar is in de school; zorg voor elkaar, de omgeving en de natuur; biologisch tuinieren in de dorpsschooltuintjes; samenwerking met ouders en derden; talentgerichte benadering.

- Vrouwen: - "Vrouwen van Nu afd. Vriescheloo is een afdeling van de landelijke vereniging Vrouwen van Nu, Nederlands grootste vrouwenorganisatie. We zijn een ontmoetingsplaats voor vrouwen die hart hebben voor hun leefomgeving, die hun creativiteit willen ontplooien, aan hun persoonlijke ontwikkeling willen werken en die hun stem willen laten horen in de maatschappij. We zijn een actieve en gezellige vereniging met tal van activiteiten. We organiseren diverse bijeenkomsten, lezingen en uitstapjes. Vrouwen delen verschillende hobby’s met elkaar in onze zogenaamde ‘interessegroepen’. Wij nodigen je van harte uit om kennis te komen maken. Je zult je snel thuis voelen. Leden van Vrouwen van Nu kunnen niet alleen gebruik maken van het aanbod in de eigen afdeling, maar ook deelnemen aan activiteiten die provinciaal en landelijk worden georganiseerd. Daarnaast krijg je zes maal per jaar het ledenblad."

- Sport: - Schietvereniging SV Loosterschutters is opgericht in 1978.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Vriescheloo, met foto's van de grafzerken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)