Status

- Wadenoijen is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Betuwe, gemeente Tiel. Het was een zelfstandige gemeente van 1818 (in dat jaar ontstaan uit de gemeente Zoelen) t/m 30-6-1956. Zie verder bij Statistische gegevens.

- Onder de gemeente Wadenoijen vielen naast het gelijknamige dorp verder nog het dorp Drumpt en een deel van de buurtschap Passewaaij.

- Wapen van de voormalige gemeente Wadenoijen. Op die site staat dat de betekenis van het wapen niet bekend is. De zalm in het wapen heeft mogelijk te maken met de zalmvisserij op de Waal. Immers het dorp zelf ligt weliswaar aan de Linge, maar ook de buurtschap Passewaaij behoorde tot de gemeente en die lag aan de Waal (aldus Egbert van de Haar, Tiel)

- Wadenoijen is naar zijn vorm een zogeheten vorkdorp. Een vorkdorp ontstaat meestal langs een water. In dit geval langs de Linge. Omdat langs de Lingedijk enkele zijstraatjes kwamen met daarachter de Stationsstraat en de Bommelweg, spreekt men van een vorkdorp.

Naam

Uitspraak
Wajenooi, Wanooi.

Oudere vermeldingen
Wadenooijen, Ca. 107 kopie 11e eeuw Vadam, 850 kopie eind 11e eeuw VUada, UUadahe, 893 kopie 1222 in Wadenoy, 15e eeuw Wadenoyen, 1513 Wayenoyen, 1714 Wanoy, 1883 Wadenooien. De vermelding uit 107 wordt soms ook wel ten onrechte aan Wageningen toegeschreven.

Naamsverklaring
Het Germaanse wadô-* betekent 'poel, doorwaadbare plaats'. Het tweede lid is ooi 'weideland in riviermeander'. De oudste vermelding uit 107 komt voor in de Historiën van Tacitus. De alhier stromende Linge vormde in de Romeinse tijd de hoofdtak van de Waal, van Tiel tot bij Gorinchem. De oudste vorm is ook wel geïdentificeerd met Tricht. De uitgang op en is later ontstaan. (1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Wadenoijen ligt direct ZW van Tiel en grenst in het N aan de rivier de Linge en in het W aan de A15. De kern van het dorp is niet groot, maar het dorp heeft wel een groot buitengebied. Gepensioneerd postbesteller Egbert van de Haar uit Tiel meldt ons dat hij onder andere in dit dorp de post bestelde, en dat zijn route aldaar een lengte besloeg van maar liefst 38 kilometer.

Statistische gegevens

- In 1840 heeft de gemeente Wadenoijen 159 huizen met 1.213 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 75/577 (= huizen/inwoners), dorp Drumpt 62/483 en buurtschap Passewaaij 22/153.

- Bij de opheffing van de gemeente per 1-7-1956 is 663 hectare met 1.448 inwoners naar de gemeente Tiel overgegaan (dit betrof het dorp Drumpt en de buurtschap Passewaaij) en 741 hectare met 873 inwoners naar de gemeente Zoelen. Dit betrof het dorp Wadenoijen. Bij de volgende herindelingsronde, die van 1978, is ook dit dorp alsnog naar de gemeente Tiel overgegaan.

- Tegenwoordig heeft het dorp ca. 450 huizen met ca. 1.150 inwoners.

Geschiedenis

Station
Van 1882 tot 1950 was er een station Wadenoijen aan de spoorlijn Dordrecht-Elst. Sinds 2007 is er weer een station in de buurt, namelijk Tiel-Passewaaij.

- Nadere informatie over de geschiedenis van Wadenoijen (naar onderen scrollen op die pagina tot je bij dit dorp komt, of zoeken met ctrl-F).

Recente ontwikkelingen

- Richard de Bruin, directeur van het Regionaal Bureau voor Toerisme (RBT) Rivierenland wijst al jaren op het gemis aan een grote publiekstrekker in het Rivierengebied. Vanaf 2008 is hij bezig om een voor toeristen aantrekkelijke dagactiviteit van de grond te krijgen. Hij is daarom erg enthousiast over kersenteler Aart Blom uit Wadenoijen, die hij met raad en daad heeft bijgestaan bij zijn plannen voor een 'fruitbelevingspark' in het dorp. De combinatie van vertier, educatie, streekproducten kopen, kunnen vergaderen, congresseren en lekker eten tussen de fruitbomen op een makkelijk bereikbare plek is uniek. Door zijn veelzijdigheid zal het veel soorten bezoekers trekken. Ook het feit dat toegang en parkeren gratis worden, zijn natuurlijk pluspunten.

Streeckerij de Betuwe, zoals het gaat heten, wordt vanaf voorjaar 2021 de plek waar fruitboeren uit de hele Betuwe toeristen uit binnen- en buitenland ontvangen. De initiatiefnemers mikken op 225.000 bezoekers op jaarbasis. Het centrum komt op het terrein van kersenteler Aart Blom in Wadenoijen. Naast zijn kersenboomgaard kocht hij enkele hectaren grond in een punt waar snelweg A15 en de spoorlijn samenkomen. Het exacte ontwerp voor Streeckerij de Betuwe is anno zomer 2019 nog niet bekend. Er ligt een plan voor een kabelbaan door de kersenboomgaard, er komt een streekwinkel en bezoekers kunnen ter plekke gerechten met Betuwse producten eten. Diverse fruittelers uit de omgeving hebben zich al aan het project verbonden.

- De voormalige molen van de dorpspolder Wadenoijen, die een blikvanger was langs de A15, is in 2010 verplaatst naar Ophemert. Al zeer lang was de omgeving van deze molen een groot probleem: de molen kwam, door de verhoogde aanleg van de snelweg A15, als het ware in de diepte te staan en kreeg vanaf ca. 1970 'gezelschap' van een vuilstortplaats. Ruim 30 jaar later vergrootte de Betuwespoorlijn de problemen nog. Verplaatsing leek voor deze molen de enige oplossing. Plannen om de molen in het nabijgelegen natuurgebied de Steendert te Ophemert een functie als inmaler te geven moesten in 2004 op de lange baan worden geschoven, omdat de Rijksdienst voor de Monumentenzorg geen toestemming wilde verlenen (die dienst heeft namelijk als beleid dat rijksmonumenten in principe niet uit hun 'biotoop' mogen worden gehaald). Pas in 2007 werd beslist dat de molen mocht worden verplaatst. - Nadere motivaties voor de verplaatsing van de molen en foto's van de molen op de oude plek.

Bezienswaardigheden

- Wadenoijen heeft 13 rijksmonumenten, zijnde de kerk met toren, de naastgelegen pastorie, en 10 boerderijen.

- Wadenoijen heeft 3 gemeentelijke monumenten.

- Op Lingedijk 23, met links ernaast de eveneens rijksmonumentale pastorie, staat de bijzondere en unieke 900 jaar oude Hervormde (PKN) kerk. Hoewel de eerste bouwfase uit ca. 1100 dateert, heeft er - vermoedelijk op dezelfde plaats - eerder een ander (houten) kerkje gestaan. Dit blijkt uit een oorkonde uit 850, waarin beschreven staat dat de bisschop van Utrecht, waarschijnlijk op de vlucht voor de Noormannen, uitweek naar deze kerk. De kerk maakte toen deel uit van het erachter gelegen kloostergoed, de latere Heerlijkheid Wadenoijen. Ooit moet de kerk een naam hebben gehad, maar deze is tot nu toe helaas niet achterhaald.

Rond 1100 is met de bouw - in tufsteen - begonnen en ziet er na voltooiing ongeveer zo uit: een eenvoudige zaalkerk (het latere schip) met waarschijnlijk een kleine absis aan de oostzijde. De kerk heeft dan twee ingangen: eentje aan de noordzijde voor de vrouwen en de andere aan de zuidzijde voor de mannen. De laatstgenoemde ingang is in de loop der eeuwen dichtgemetseld, maar nog altijd zichtbaar. Rond 1200 is de kerk ingekort (wie goed kijkt kan de onderbroken liseen naast de toren duidelijk zien). De vrijgekomen stenen zijn gebruikt om een begin te maken met de bouw van de toren. Rond 1250 kreeg de toren zijn huidige hoogte. Er zijn toen geen tufstenen meer, maar bakstenen gebruikt. Beide steensoorten, en daarmee beide bouwperioden zijn nog altijd duidelijk zichtbaar. In 1395 tenslotte krijgt de kerk, met haar robuuste Romaanse toren en schip een hoog gotisch koor. De kerk is dan voltooid en heeft daarmee haar huidige vorm gekregen.

Ook in het interieur zijn de twee zo verschillende romaanse en gotische bouwstijlen goed herkenbaar: het schip met de kleine raampjes oogt donker en zwaar; het koor daarentegen oogt licht en luchtig. De opstelling van preekstoel, stoelen en banken zijn in de loop der eeuwen meerdere malen gewijzigd. De huidige opstelling dateert van na de laatste grote restauratie in 2002. De Heren van Wadenoijen hebben altijd een groot stempel gedrukt op het interieur: de Herenbank, de preekstoel, de kroonluchters en het gebedenbord dateren allemaal uit het eerste kwart van de 18e eeuw en zijn voornamelijk gefinancierd door de toenmalig Heer: Johan de Cock van Delwijnen. Het kleurrijke alliantiewapen van zijn erfgenaam Barthold van Haeften en diens vrouw Margriet van Lynden zijn in een gebrandschilderd glasraam terug te vinden boven de preekstoel. In het koor vinden we twee grafstenen. Het grootste is het familiegraf (1555) van Heer Stees van Heemert en het kleine (1560) van het zusje van zijn vrouw: Cornelia Hinckert, non in Zennewijnen. Het in 2004 aangeschafte orgel komt oorspronkelijk uit de gereformeerde kerk te Dokkum. De oudste delen dateren uit 1635, hergebruikt in 1808 door A. van Gruisen voor de bouw van een nieuw orgel en door A.H. de Graaf in 2004 voor de kerk van Wadenoijen prachtig gerestaureerd.

Wat maakt dit kerkje zo uniek?: haar ouderdom: de oudste kerk in de Tielerwaard; de ligging: niet midden in het dorp, maar gebouwd op het hoogst gelegen punt van Wadenoijen, op de dijk, langs de rivier De Linge; de twee zo duidelijk te onderscheiden middeleeuwse bouwstijlen: het romaanse schip plus toren en het latere gotische koor; de vroeg-romaanse versierselen die je bijna nergens anders meer in Nederland tegenkomt: de lisenen (bogen) die tot op maaiveldhoogte doorlopen en de gebogen tufstenen rand net onder de dakgoot; de toren, die niet zoals overal elders naast of in de kerk is gebouwd, maar hier half in de kerk staat; het ernaast en erachter gelegen kerkhof dat nog altijd in gebruik is en daardoor met recht een kerkhof kan worden genoemd. De kerk van Wadenoijen maakt tegenwoordig deel uit van de Protestantse Gemeente Tiel, aan welke wij de gegevens over de kerk hebben ontleend. Er worden tweewekelijks kerkdiensten gehouden. Naast de Wadenoijers komen er ook veel inwoners van de nabijgelegen Tielse nieuwbouwwijk Passewaaij.

Jaarlijkse evenementen

- Rommelmarkt (1e zaterdag van september), georganiseerd door de Protestantse Gemeente.

Links

- Onderwijs: - Openbare Daltonschool De Waayer in Wadenoijen wil met hun onderwijs bijdragen aan de opvoeding van de kinderen tot volwassen mensen, die in staat zijn om zich in de maatschappij staande te houden op de manier die bij hen past. "Onze school bestaat al meer dan 140 jaar. Het huidige hoofdgebouw stamt uit 1973. De naam De Waayer is in 1996 gekozen na een fusie van de toenmalige Kokkenhof met De Beukelaar in Tiel. De meeste leerlingen op onze school zijn afkomstig uit het dorp, maar er zijn ook leerlingen uit Tiel, Passewaaij en Kapel-Avezaath. Onze school ligt op een gunstige plaats in een rustige omgeving. Er is veel ruimte rondom de school, waardoor de kinderen naar hartelust buiten kunnen spelen. Ons pand biedt ook onderdak aan peuteropvang De Wiedewaai van de SKPC. Zij verzorgen de peuteropvang van kinderen van 2 t/m 4 jaar. De SKPC verzorgt ook voor- en naschoolse opvang op de locatie van De Waayer in Tiel. Vervoer van en naar onze school is geregeld."

- Sport: - Voetbal Vereniging Wadenoijen.

- Zorg: - "Frank en Antoinette Bons zijn sinds 2007 zorgboer en -boerin op de Hoek, een ouderwets kleine boerderij in Wadenoijen. Zij wonen daar met hun dochters, en het gezin is verweven met de zorgboerderij. Op Zorgboerderij KEI werken volwassenen, vrijwilligers en stagiaires. Allemaal samen zorgen ze voor alle werkzaamheden op de boerderij. Omdat we elkaar goed kennen lijkt het wel op een grote familie en dat geeft behalve veel gezelligheid ook de beste mogelijkheid om van alles te leren: werkjes afmaken, zelfstandiger werken, opkomen voor jezelf, samenwerken met een collega... Na schooltijd en op zaterdag zijn de kinderen aan de beurt: in kleine groepen doen zij allerlei activieiten. Het belangrijkste voor deze groepen is het leren omgaan met leeftijdgenoten, ruzies uitpraten, samen (buiten) spelen en gewoon jezelf mogen zijn.

Je bent een KEI... Iedereen vindt het fijn om ergens goed in te zijn. Iets te doen waarvan je dacht dat je het niet kon. Trots te zijn op je werk. Samen met anderen een klus te klaren. Een complimentje te krijgen. Op onze kleine zorgboerderij in Wadenoijen (bij Tiel) hebben we een omgeving waarin dat kan. In een veilige omgeving, met kleine groepen en vertrouwde gezichten kan iedereen een KEI zijn. Jong en oud, mensen met en zonder beperking zijn er welkom en vormen met elkaar een kleine gemeenschap: wij zijn er allemaal samen verantwoordelijk voor dat iedereen bij ons een KEI kan zijn.

...als je op je plek ligt... Als een boer aan het ploegen is, en hij komt een kei tegen, dan zal hij die aan de kant gooien. Want in een aangeharkte akker ligt een kei in de weg. Maar als diezelfde boer een straatje wil leggen, dan is diezelfde kei opeens precies wat hij zoekt! Want als je een kei op de juiste plek legt, dan kun je er heel veel plezier van hebben! Het is onze overtuiging dat ieder mens een KEI is en wij helpen mensen graag om het plekje te vinden waar ze tot hun recht komen.

...en je steentje bijdraagt! Als jij ervaart dat je een bijdrage hebt geleverd waar een ander blij mee is, dan voel je je beter en sterker. Een positief zelfbeeld is een voorwaarde om je te kunnen ontwikkelen. Door te werken is gemengde teams, elkaar te helpen en die hulp te leren accepteren geven we iedereen de kans om z'n steentje bij te dragen en de waardering daarvoor te voelen. Ook zorgen we ervoor dat onze KEIen zoveel mogelijk ervaren dat ze onderdeel van de maatschappij zijn, en dat hun bijdrage ook daar welkom is."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Wadenoijen (bij de kerk), met foto's van de grafzerken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)