Walem

Plaats
Buurtschap
Valkenburg aan de Geul
Heuvelland
Limburg

walem_zomermarkt_poster.jpg

De zomermarkt in Walem is door de jaren heen een begrip geworden tot in de verre omgeving. Duizenden mensen weten jaarlijks de weg te vinden naar deze markt, met o.a. standwerkers, marskramers en marktkooplui. Tevens vrijmarkt en rommel-/hobbymarkt.

De zomermarkt in Walem is door de jaren heen een begrip geworden tot in de verre omgeving. Duizenden mensen weten jaarlijks de weg te vinden naar deze markt, met o.a. standwerkers, marskramers en marktkooplui. Tevens vrijmarkt en rommel-/hobbymarkt.

walem_klimtijd_statistieken.jpg

Een handige site voor 'bergbeklimmende wielrenners' is Klimtijd.nl, waar deze per traject o.a. kunnen bekijken waar de lastige stukken zitten, in bijv. Walem, zodat men zich goed kan voorbereiden. (© www.klimtijd.nl)

Een handige site voor 'bergbeklimmende wielrenners' is Klimtijd.nl, waar deze per traject o.a. kunnen bekijken waar de lastige stukken zitten, in bijv. Walem, zodat men zich goed kan voorbereiden. (© www.klimtijd.nl)

DK_20111015_4078_Plaatsnaambord_Walem_met_mariakapel..jpg

De buurtschap Walem heeft een bebouwde kom en heeft daarom blauwe plaatsnaamborden. Tevens heeft deze een eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek en is daarmee een formele woonplaats.

De buurtschap Walem heeft een bebouwde kom en heeft daarom blauwe plaatsnaamborden. Tevens heeft deze een eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek en is daarmee een formele woonplaats.

DK_20111015_4082_Woonhuis_in_vakwerk_en_mergel_Walem.jpg

Walem, woning met uitbouw in vakwerk

Walem, woning met uitbouw in vakwerk

walem_richtingbordje_naar_de_kluis.jpg

Als je de buurtschap Walem bezoekt, moet je ook zeker niet vergeten De Kluis te bezoeken, een kapel uit 1688, fraai gelegen in het Schaesbergerbos, waar gedurende tweeënhalve eeuw, tot 1930, ook daadwerkelijk kluizenaars hebben gewoond.

Als je de buurtschap Walem bezoekt, moet je ook zeker niet vergeten De Kluis te bezoeken, een kapel uit 1688, fraai gelegen in het Schaesbergerbos, waar gedurende tweeënhalve eeuw, tot 1930, ook daadwerkelijk kluizenaars hebben gewoond.

walem_de_kluis_openingstijden.jpg

Het Schaesbergerbos, W van Walem, wordt beheerd door Natuurmonumenten. De Kluis, in dit bos, is dankzij de inzet van vele vrijwilligers van mei t/m oktober geregeld te bezichtigen. De Kluis trekt dan ook jaarlijks duizenden bezoekers.

Het Schaesbergerbos, W van Walem, wordt beheerd door Natuurmonumenten. De Kluis, in dit bos, is dankzij de inzet van vele vrijwilligers van mei t/m oktober geregeld te bezichtigen. De Kluis trekt dan ook jaarlijks duizenden bezoekers.

Walem

Terug naar boven

Status

- Walem is een buurtschap in de provincie Limburg, in de regio Heuvelland, gemeente Valkenburg aan de Geul. T/m 1981 grotendeels gemeente Valkenburg-Houthem (dit gedeelte: t/m 30-9-1940 gemeente Schin op Geul), deels gemeente Klimmen, deels gemeente Hulsberg; in 1982 in zijn geheel over naar gemeente Valkenburg aan de Geul.

- Walem heeft als enige buurtschap van de gemeente Valkenburg aan de Geul een eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek en is daarmee formeel een aparte woonplaats. Sterker nog, de buurtschap heeft zelfs 2 postcodes (6341 en 6342, omdat een 4-cijferige postcode altijd maar in één gemeente mag liggen, en de buurtschap, voor wat het bewoonde gedeelte betreft, in 1978, bij de invoering van het postcodeboek, voor een deel in de gemeente Valkenburg-Houthem (kern Schin op Geul) en voor het andere deel in de gemeente (en kern) Klimmen lag). Tegenwoordig is het een buurtschap van het dorp Schin op Geul.

- De buurtschap Walem heeft blauwe plaatsnaamborden en heeft dus een eigen 'bebouwde kom'.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1835 Walin, 1840 Walem, 1842 Waalhem. Een hoeve genaamd Walem wordt in 1626 voor het eerst genoemd.

Naamsverklaring
Mogelijk een samenstelling van heem 'woonplaats' en wala 'van Walen', vergelijk Wahlwiller.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Walem ligt rond de gelijknamige weg, het noordelijkste gedeelte van de Kleineweg (onbewoond) en het oostelijkste gedeelte van de weg Schaloens Molenweg (ook onbewoond), O van de stad Valkenburg, NO van het dorp Oud-Valkenburg, N van het dorp Schin op Geul en ZW van het dorp Klimmen.

Tot de buurtschap behoren in de praktijk verder nog - delen van - enkele omliggende wegen* (deels in het stadsgebied van Valkenburg, deels in het dorpsgebied van Oud-Valkenburg (formeel gezien in het dorpsgebied van Schin op Geul)), waaraan echter geen huizen liggen. Dit omdat de onder Bezienswaardigheden en Jaarlijkse evenementen beschreven kapel De Kluis formeel onder Schin op Geul valt, maar in de praktijk onder Walem valt (aangezien bijv. de buurtvereniging van deze buurtschap de jaarlijkse Sjaasbergergank naar en bij deze kapel organiseert). De grens tussen de gemeenten Valkenburg aan de Geul en Voerendaal loopt hier oostelijk parallel langs de weg Walem.
* Zoals de Molenweg, Steenstraat, Groeneweg (Groenenweg?), Kleineweg, Schaesberg, Schaloens Molenweg en het Molenvoetpad.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Walem 32 huizen met 167 inwoners, waarvan 25/123 onder Schin op Geul en 7/44 onder Klimmen. Tegenwoordig heeft de buurtschap nog altijd ca. 170 inwoners, nu in ca. 70 huizen (excl. de recreatiewoningen in het bungalowpark op nr. 1 en de verblijfsaccommodaties op nrs. 108a t/m 108f).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De buurtschap Walem heeft 5 rijksmonumenten, zijnde een hoeve van mergel uit 1608 op nr. 47, een wegkapelletje van mergel bij dat huisnr., een hoeve van mergel uit 1737 op nr. 104, een hoeve van mergel op nr. 106, en een terrein op de Goudsberg met overblijfselen van de Romeinse Wachtpost Goudsberg, maar dat is een archeologisch monument dus daar is bovengronds vermoedelijk niets meer van te zien.

- Als je vanuit het N uiteinde van de weg Walem linksafslaat de Kleineweg op, kom je aan het eind van die weg uit bij kapel De Kluis op de Sjaasberg. De Kluis dateert uit 1688 en is in 1976 grondig gerestaureerd. Uniek zijn de graven van de twee kluizenaars, Laurens Plum en Arnold Haesen, die respectievelijk zijn gestorven in 1706 en 1764. Vreemd is dat alleen deze twee kluizenaars hier zijn begraven. De ‘ermitage’ moet namelijk tussen 1688 en 1930 door tal van kluizenaars bewoond zijn geweest. Volgens (3085) zijn er in heel Nederland nog slechts twee kluizenaarswoningen bekend. Met de andere wordt dan blijkbaar de Sint Janskluis* in Geleen bedoeld. Rondom de kapel staan kruiswegstaties.
* Zie verder bij Geleen, Bezienswaardigheden, 5e alinea.

Sinds de restauratie in 1976 wordt De Kluis, W van Walem, N van Oud-Valkenburg en rivier de Geul, jaarlijks door duizenden mensen bezocht. Voor de een is het een meditatieplek, voor de ander een plek van bijzondere historische betekenis. Dankzij de inzet van vele vrijwilligers is De Kluis van Hemelvaart tot eind oktober elke zon- en feestdag van 13-17 uur te bezichtigen. In de maanden juli en augustus en in de herfstvakantie bovendien op maandag t/m donderdag op dezelfde tijden. Na een bezoek aan de kluizenaarswoning, kom je onderaan de helling bij een oude calvariegroep: De Drie Beeldjes.

In 2016 heeft het L1-programma Óngerwaeg een van de beheerders van De Kluis, Wim Hulscher, geïnterviewd. Hulscher laat in dit interview het interieur van en de omgeving rond De Kluis zien, en vertelt over de bijzonderheden ervan.

In 2017 is een uitzichtpunt met bankjes bij De Kluis gerealiseerd, zodat dit tevens een ideaal rustpunt is tijdens je wandel- of fietstocht door deze omgeving.

- Hoeve Walem (adres?) wordt in 1626 voor het eerst genoemd.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Kluizenaar Haesen sticht in 1758 ter ere van Antonius van Padua bij testament een hoogmis met preek op het feest van de heilige (13 juni) en een hoogmis op de dinsdag na de feestdag. De grote toeloop van bedevaartgangers vindt echter plaats op de laatste zondag van juni. Dan werd er het feest gevierd van St. Leonardus, de heilige kluizenaar uit de 6e eeuw, hoewel in de oude kerkelijke feestkalender zijn feestdag op 6 november viel. Op die zondag in juni trokken veel mensen uit de omtrek en uit Maastricht 's morgens vroeg, alleen of in groepen, naar de kluis op de heuvel W van Walem. Die tocht werd de 'Sjaasbergergank' genoemd. Er werd een hoogmis in de openlucht gehouden, waarna een uitbundige volkskermis plaatsvond.

Op 18 juni 1808 verbiedt de maire (= wat we nu burgemeester noemen) van Schin op Geul dat op het Leonardusfeest de mis in de kapel wordt gelezen en dat tenten voor de verkoop van eten, drinken en kramerijen worden opgericht. Als alternatief mocht er die dag wel op het kerkhof van de kerk van Schin op Geul worden gehandeld 'vanden vremden zowel als van de inwoonders'. Hoewel dat jaar geen mis op de Schaesberg* werd gedaan, trokken de bedevaartgangers en handelaren er toch naar toe om er hun devotie te doen en handel te drijven. De bedevaart bleef bestaan. In 1930 is de laatste broeder, Lutgerus, uit de kluis vertrokken. Kluis en kluizenaar waren ondertussen meer en meer een toeristische attractie geworden, zodat de kerk geen verdere pogingen heeft gedaan de kluizenaarstraditie te bewaren.

In 1939 komt er ook een einde aan de 'Sjaasbergergank'. In 1969 is de traditie van de bedevaart hersteld door de Kring Valkenburg van dialectvereniging Veldeke, met medewerking van de geestelijkheid van Schin op Geul. Sindsdien wordt op de laatste zondag van juni weer een hoogmis in de openlucht gehouden (in 2018 voor de 218e keer), opgedragen door de pastoor van Schin op Geul, in het Limburgs. Veel deelnemers komen uit Valkenburg. maar ook inwoners van Klimmen, Hulsberg, Ransdaal, Walem en Schin op Geul laten zich niet onbetuigd.

Na de mis opent de schutterij met kamerschoten de 'Kermis'. De leden van Buurtvereniging Walem staan dan klaar om je van een hapje en drankje te voorzien. Met het Rad van Fortuin kun je prachtige prijzen winnen, die geschonken zijn door de Valkenburgse middenstand. De opbrengst komt ten goede aan het onderhoud van De Kluis. Er is live muziek en voor de kinderen zijn er, naast een springkussen, diverse leuke spelletjes. Ook Vereniging Natuurmonumenten, die in deze omgeving o.a. het Schaesbergerbos beheert, is met een informatiestand aanwezig.

Stichting Sjaasbergergank houdt de traditie van 'de gank' in stand. In 2013 is de Sjaasbergergank op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel erfgoed in Nederland geplaatst, een initiatief van de Unesco. Dat is een erkenning voor het feit dat het een bijzonder folkloristisch evenement is, én dat men zich inzet om het evenement ook duurzaam en op verantwoorde wijze voor de toekomst in stand te houden. - Videoreportage m.b.t. de Sjaasbergergank en de H. Mis 2015. - Videoreportage Sjaasbergergank 2015, met o.a. interviews met bij het evenement betrokken vrijwilligers, o.a. van Buurtvereniging Walem.

- Op de laatste zondag van juli is er in Walem de Zomermarkt, georganiseerd door Schutterij St. Mauritius uit de Z bijna buur-buurtschap Strucht. Dit feestgebeuren is door de jaren heen een begrip geworden tot in de verre omgeving. Duizenden mensen, waaronder veel toeristen, weten jaarlijks de weg te vinden naar deze markt in het prachtige buitengebied van Schin op Geul. De markt staat in het teken van standwerkers, marskramers en marktkooplui. Tevens vrijmarkt en rommel-/hobbymarkt. Totaal ca. 200 kramen, waarvan ca. 80 rommelmarkt stands. Tevens is er muziek, zijn er kinderattracties en uiteraard wordt ook goed voor de inwendige mens gezorgd.

In juli 1975 is voor de eerste maal een Straatkermis op touw gezet in buurtschap Walem. Vele maanden van voorbereiding gaan er aan vooraf. Er wordt een heuse feesttent geplaatst en de inwoners van deze schilderachtige buurtschap geven hun woningen een flinke beurt. De gevels worden gewit en de poorten worden van een nieuwe verflaag voorzien. Gemeentewerkers (‘kantonniers’) zijn in de weer en nemen de greppels onderhanden, want Walem moet natuurlijk wel blinken als een spiegeltje voor dit feest. Honderden bezoekers drommen beide dagen samen. De attracties lopen uitstekend en bevriende schutterijen en muziekgezelschappen zorgen voor de muzikale omlijsting. De eerste Straatkermis blijkt een groot succes, reden om deze formule ook in de volgende jaren voort te zetten. Een traditie is geboren. In 1988 is de naam Straatkermis gewijzigd in Zomermarkt.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Het Rijk en ProRail streven naar en werken aan het sluiten dan wel beveiligen van de onbewaakte spoorwegovergangen in ons land, gezien de hogere risico's op ongevallen bij dergelijke overgangen. In vaktaal zijn dat de Niet actief beveiligde overwegen (NABO's). Per locatie wordt bekeken wat gezien de verkeersintensiteit in relatie tot de risico's en kosten de beste oplossing is. In Schin op Geul is in 2019 een dichtgemetseld tunneltje aan de Graafstraat heropend en opgeknapt. Daardoor konden twee onbewaakte overwegen in respectievelijk dit dorp en buurtschap Walem worden gesloten, zonder dat wandelaars en fietsers in het vervolg ver moeten omlopen of -rijden om aan de andere kant van de spoorlijn hun weg te kunnen vervolgen.

Onbewaakte overwegen zijn gevaarlijk, benadrukt ProRail-directeur Pier Eringa, die speciaal voor deze gelegenheid naar Zuid-Limburg was gekomen: "Mensen overschatten hun ogen en oren. Treinen zijn sneller dan je denkt, en tegenwoordig ook veel stiller." ProRail wil het liefste van alle onbewaakte overwegen af, maar dat stuit vaak op verzet van wandelaars. De meeste van dat soort locaties beschikken immers niet over alternatieven zoals een tunnteltje, waardoor wandelaars en fietsers (omwonenden en toeristen) niet zelden honderden meters of zelfs kilometers moeten omlopen of -fietsen om aan de andere kant van de spoorlijn te komen.

- De Goudsberg, een heuvel tussen Walem en Valkenburg, gelegen aan de Steenstraat, is in feite een uitstulping van het Centraal Plateau in het Geuldal. Het hoogste punt ligt op ca. 140 m boven NAP.

- W van Walem, aan het eind van de Kleineweg, ligt rond de Schaesberg* het Schaesbergerbos*. Het Schaesbergerbos is uit archeologisch oogpunt zonder meer uniek in Nederland. In de flanken van dit hellingbos werd tijdens het Neolithicum, ruim 5.000 jaar geleden, vuursteen uit de kalksteen gedolven, voornamelijk voor de productie van bijlen. Aangrenzend (ten oosten) bevindt zich de steilwand Däölkesberg.
* In sommige bronnen staan de spellingen Schaelsberg en Schaelsbergerbos. Deze verwarring is ontstaan sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw. De toen in Valkenburg dienstdoende pastoor Welters, op zoek naar een verklaring van het toponiem, was de mening toegedaan dat de schrijfwijze Schaesberg niet correct was. De spelling moest volgens hem Schaelsberg zijn in de betekenis van 'Schalenberg'. De heemkundevereniging hanteert echter, zolang niet overtuigend is onderbouwd dat het anders moet zijn, de oorspronkelijke spelling Schaesberg, in het Limburgs Sjaasberg. (bron: Heemkundevereniging Schin op Geul) Ook de gemeente heeft voor een straat aan de W grens van het bosgebied in kwestie de spelling Schaesberg vastgesteld. En volgens Google Maps heet ook het pad vanaf De Kluis naar het Z richting spoorlijn Schaesberg.

In deze wand is een ruime holte die mogelijk uit de prehistorie stamt. Een opgraving door archeologen uit Leiden in 2009 heeft helaas geen sluitend bewijs geleverd, doordat in historische tijden de bodem aanzienlijk werd vergraven. Wel werd vuursteenafval verzameld dat qua datering in de steentijd thuishoort. Verder bevond zich tijdens de middeleeuwen in het hart van het hellingbos (nabij de spoorbrug) de grootste wijngaard van deze streek. Het toponiem "Wiegert" ter plaatste verwijst hier nog naar. (bron: Hub Pisters)

Het Schaesbergerbos is een hellingbos, dat door Natuurmonumenten wordt beheerd. Het bestaat voornamelijk uit zomereik, es, beuk en ‘boskriek’ (zoete kers). Dankzij het hakhoutbeheer is hier een keur aan wilde planten te zien, zoals kleine kaardebol, heelkruid en Christoffelkruid. Daarnaast komen er ook veel zangvogels voor zoals de tjiftjaf, tuinfluiter en diverse lijsterachtigen.

Vroeger gebruikte men het hout voor werktuigen of als brandhout. Ieder jaar werd een gedeelte gekapt en zo ontstond een bijzonder landschap met een waardevolle flora en fauna. Tegenwoordig kapt Natuurmonumenten hier om een van de mooiste biotopen van Zuid-Limburg te behouden. Vanaf de Schaesberg heb je een mooi uitzicht over het golvende landschap rond Walem, Schin op Geul, Valkenburg en Oud-Valkenburg. Ook eventuele wielerrondes vanaf de tegenovergelegen Keutenberg kun je vanaf hier goed bekijken. Een ruim en prachtig panorama is je beloning voor de klimtocht naar boven. Informatie over excursiemogelijkheden op tel. 045-5630355.

- Walem is een populaire beklimming voor wielrenners. Onder de link vinden wielrenners de voor hen relevante informatie zoals lengte en stijgingspercentages.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Walem, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Verenigingsleven

- De buurtschap heeft een buurtvereniging: Buurtvereniging Walem. Voor zover ons bekend zijn zij nog niet met een website of pagina op het internet aanwezig.

Reacties

(2)

Beste, ik heb een vraag, hebt u nog een kraam voor mij. Ik kom al een paar jaar bij jullie, zou eerst op vakantie gaan in die tijd, maar is niet doorgegaan. Als u nog een kraam hebt zou ik graag bij Mevr. van Loon staan, achter haar onder de boom. Daar heb ik al eens gestaan. Groetjes Hilde

Beste Hilde, zoals wij op https://www.plaatsengids.nl/over-ons#let-op beschrijven, beschrijven wij per plaats zoals in dit geval Walem, bijzonderheden over o.a. evenementen. Maar wij hebben niets met de organisatie te maken. Immers wij beschrijven ze alleen maar, wij beheren alleen maar deze site met plaatsbeschrijvingen. Hierboven vind je onder het kopje evenementen de link naar de site van de Zomermarkt, op de site van de organiserende schutterij uit Strucht. Maar op die pagina staat dat daar nog een inschrijfformulier moet verschijnen. Dus kennelijk moet je daar af en toe even kijken of het inschrijfformulier er al staat. Dat moet toch binnenkort verschijnen zou je denken, want die markt is al op 30 juli staat er, dat duurt niet heel lang meer, daar zou je nu dan toch wel voor moeten kunnen inschrijven zou je denken...

Reactie toevoegen