Status

- Waterhuizen is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek Veenkoloniën, in grotendeels gemeente Midden-Groningen (dit gedeelte: t/m 1968 deels gemeente Noorddijk, deels gemeente Haren en voor een klein deel gemeente Hoogezand-Sappemeer (t/m 31-3-1949 gemeente Hoogezand, per 1-4-1949 over naar gemeente Hoogezand-Sappemeer); in 1969 gaat dit (grootste) gedeelte van de buurtschap in zijn geheel over naar gemeente Hoogezand-Sappemeer; in 2018 over naar gemeente Midden-Groningen) en voor een klein deel gemeente Groningen (t/m 1968 gemeente Haren, in 1969 over naar gemeente Groningen).

- De gemeente Hoogezand-Sappemeer heeft (een deel van) Waterhuizen destijds een eigen postcode (9609) en plaatsnaam toegekend in het postcodeboek, waarmee dat een formele woonplaats is. Sommigen betitelen het plaatsje vermoedelijk daarom als een dorp, maar voor een 'kern' met slechts zo weinig en dan ook nog verspreide woningen en 2 scheepswerven is die kwalificatie wat 'overdone'. In de praktijk is het nederzettinkje voor het grootste deel een buurtschap van het dorp Westerbroek en bovendien valt ongeveer de helft van de buurtschap ook voor de postadressen (rechtstreeks) onder dat dorp. Een klein deel van de buurtschap valt dan nog onder het dorp Engelbert, maar omdat dat dorp in 1978 geen eigen postcode en postale plaatsnaam in het postcodeboek heeft gekregen, liggen zowel dit dorp als dit deel van de buurtschap voor de postadressen 'in' Groningen.

- De buurtschap Waterhuizen ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom, voor een deel van de buurtschap, witte plaatsnaamborden.

Naam

Oudere vermeldingen
De drie Waterhuizen, 1668 de Water-huysen, 1849 De Waterhuizen, in 1867 wordt de plaatsnaam vermeld zonder voorvoegsel.

Naamsverklaring
Op de plek van de huidige scheepswerven staan oorspronkelijk 3 boerderijtjes, die in het najaar door water worden omsloten.

Ligging

De buurtschap Waterhuizen ligt ZO van Groningen, Z van Engelbert, W van Westerbroek en NO van Haren, rond de gelijknamige weg, met de huisnrs. 3 t/m 7g en 2 t/m 10 vallend onder de gelijknamige formele woonplaats in de gemeente Midden-Groningen, en de huisnrs. 14 en 16 vallend onder het dorp Engelbert in de gemeente Groningen, en de Winschoterweg (met, ook vallend onder de gelijknamige formele woonplaats, de huisnrs. 1 en 27 t/m 29a en 2, 8 en 26 t/m 30, wat impliceert dat hier panden afgebroken zijn?). Curieus is dat de weg Waterhuizen Z langs het Winschoterdiep loopt (plus de scheepswerven op het eiland aan weerszijden van de brug), maar dat alleen huisnr. 14 N van het Winschoterdiep ligt, vanuit de buurtschap gezien Z tegenover het eerste huis in de buurtschap Roodehaan (die helaas geen plaatsnaamborden heeft). Verder maken de Woortmansdijk 1 en 2 t/m 18 (= het deel van deze weg in de nabijheid van de kruising met de Winschoterweg) en Rijksweg West 5 t/m 15 (aan de N860) ook nog deel uit van de buurtschap, die (rechtstreeks) vallen onder het dorp Westerbroek in de gemeente Midden-Groningen.

Statistische gegevens

De buurtschap Waterhuizen omvat ca. 25 woonhuizen, ca. 10 bedrijfsgebouwen (waaronder 2 scheepswerven) en ca. 15 verblijfsaccommodaties, met ca. 70 inwoners.

Geschiedenis

Waterhuizen was een standplaats van de stadsopzichters over het vervoer van turf uit de venen van Kropswolde en Westerbroek.

In 1778 komt hier scheepswerf Pattje, genoemd naar de eigenaren fam. Pattje (in 1998 is een boek verschenen over 200 jaar scheepswerf Pattje, zie de link onder Literatuur hieronder). In de 19e eeuw groeit de buurtschap sterk. In 1914 krijgt Waterhuizen een eigen lagere school. In de loop van de 20e eeuw slinkt het huizen- en inwonertal, tot het huidige 10-tal huizen en enkele boerderijtjes, en nog altijd de 2 scheepswerven op het eiland aan weerszijden van de brug.

Recente ontwikkelingen

- De geschiedenis van scheepswerf Pattje gaat terug tot 1778, als de familie Pattje hier schepen gaat bouwen. In 2003 stopt de firma ermee. Na 6 jaar stilstand, blaast de nieuwe directeur / eigenaar Bauke Adema met zijn Groningen Scheepsbouw Combinatie (GSC) de werf nieuw leven in. Vanaf dat moment moet het doorgestarte bedrijf nieuwe vergunningen aanvragen. Omdat er toen nog zicht leek op een vergunbare situatie, is de Provincie in de tussentijd de situatie gaan gedogen. Sinds begin 2013 heeft Adema de onderneming weer omgedoopt tot Pattje Waterhuizen. De werf biedt werk aan 85 mensen. Inclusief toeleveranciers lopen er dagelijks 120 mensen rond op het terrein, aldus Adema.

Jarenlang is gesteggeld over de mogelijkheden, uitkomsten van (geluids)onderzoeken en een opkoopregeling van omliggende woningen. Allemaal zonder resultaat. De spanningen tussen werfeigenaar en omwonenden lopen soms hoog op (zie hier bijvoorbeeld een filmpje van een tewaterlating in maart 2015, waarbij een omwonende met zijn auto de weg blokkeert om in de media aandacht te vragen voor de door hem ervaren overlast. Zie het filmpje voor zijn argumenten). In juni 2016 weigert de Provincie definitief een vergunning af te geven voor de werf. In 2015 sommeert de bestuursrechter de Provincie namelijk om - na klachten van omwonenden (3 woningen en een garagehouder) - op basis van geluidsmetingen te besluiten over de vergunning. Volgens de provincie - die in de loop der tijd een reeks metingen heeft verricht - kan Pattje niet voldoen aan de geluidsnormen die in Nederland gelden bij het bouwen van schepen. Na overlastverminderende maatregelen te hebben getroffen, heeft Pattje Waterhuizen eind 2016 een omgevingsvergunning aangevraagd bij de gemeente Hoogezand-Sappemeer. Tot die procecure is afgerond, is in de tussentijd sprake van een gedoogvergunning. (bron: o.a. FD, 21-6-2016)

De firma Pattje reageert op haar website als volgt op alle recente commotie: "De beeldvorming door sommige media betreffende deze ontwikkelingen en de stand van zaken daarbij is sterk gekleurd. Dat is een gemiste kans, want wij zijn altijd bereid om onze kant van het verhaal te vertellen. Verschillende media maken helaas geen gebruik van deze mogelijkheid van professionele hoor en wederhoor. Hierdoor komt de objectiviteit van berichtgeving in het gedrang en hebben er tot onze spijt al verschillende publicaties en uitzendingen plaatsgevonden met aantoonbaar onvolledige en onjuiste informatie.

Wij investeren veel om onze bedrijvigheid in te passen in een leefbare omgeving. Zo hebben wij op onze werf de afgelopen jaren twee extra hallen gebouwd, waardoor wij nog meer werkzaamheden onderdak kunnen verrichten. Dit vermindert de hoorbaarheid en minimaliseert de invloed van ons werk op de luchtkwaliteit in de omgeving. De volgende stap is extra geluidsisolatie van deze hallen op basis van onderzoek naar geluidseffecten. Ook is het onze intentie om de tijdelijke geluidswal van zeecontainers binnen afzienbare tijd te vervangen door een geïsoleerde geluidswand en/of overdekte geïsoleerde hallen. Zo levert Pattje Waterhuizen op duurzame en maatschappelijk verantwoorde wijze een structurele bijdrage aan de Noordelijke economie en werkgelegenheid." Zie ook het interview met directeur Adema van scheepswerf Pattje d.d. 22-6-2016, door RTV OOG, n.a.v. het besluit van de Provincie.

- T/m 2013 was er op huisnr. 4 het Spoorwegmuseum Waterhuizen. Oprichter en beheerder Riekje Buivenga-Arends was als blokwachter verantwoordelijk voor de wissels en seinen op haar deel van de spoorlijn Groningen - Bad Nieuweschand, maar eigenlijk wilde ze veel liever, van kinds af aan al, treinmachinist worden. Bij de NS werd dat voor vrouwen pas vanaf 1989 mogelijk, maar toen had mevr. Buivenga al haar eigen Spoorwegmuseum gerealiseerd. Wegens haar slechte gezondheid is het museum per 1-1-2014 gesloten. Kort daarna, op 6 februari 2014, is zij overleden. Haar man en zoon blijven er wonen, het museum blijft in de staat zoals het was bij haar overlijden, maar is niet meer voor derden toegankelijk. - Reportage met Riekje Buivenga in het tv-programma 'De Stoel' van Rik Felderhof d.d. 14-10-1991. - Reportage over Riekje Buivenga en haar Spoorwegmuseum van RTV Drenthe, 2012. - In Memoriam voor Riekje Buivenga in Dagblad van het Noorden, 11-2-2014.

Bezienswaardigheden

- De voormalige blokwachterswoning van de spoorlijn Groningen-Nieuweschans op Waterhuizen 4 (van het hierboven vermelden voormalige Spoorwegmuseum) heeft volgens Wikipedia een 'monumentale status', maar het komt noch op de rijksmonumentenlijst noch op de gemeentelijke monumentenlijst voor.

- Van 1914 tot 1973 heeft het piepkleine Waterhuizen (dat vroeger weliswaar groter is geweest) een eigen lagere school gehad, ook voor kinderen uit omliggende buurtschappen. Voorheen moesten de kinderen dagelijks helemaal naar de school in Engelbert lopen. De school heeft ook een functie als dorpshuis, met een ontmoetingsfunctie en thuishaven van o.a. een toneel- en zangvereniging. De school start met 46 leerlingen in 2 lokalen. Groter is de school nooit geworden. In 1960 wordt een dieptepunt bereikt met 37 kinderen. Als een van de juffen in 1963 vertrekt, komt er geen opvolger en gaat het bergafwaarts met het leerlingenaantal. Met slechts 13 leerlingen in 1973 wordt het vonnis getekend. In 1976 gaat de school definitief dicht. In 1987 is er een boek over verschenen over de geschiedenis van de school (zie hieronder onder het kopje Literatuur). Het betreft het pand Winschoterweg 28.

Het pand is herbestemd tot 2 woonhuizen, waarvan 1 een inhoud heeft van 1200 m3. In dat deel woont het gezin van Vic de Valk al sinds 1990 tot grote tevredenheid. Als gevolg van de gaswinning zijn wel de muren gescheurd. Tussen 1960 en 1990 is de bodem hier 15 centimeter gedaald. Om erger te voorkomen zijn in het gebouw staalconstructies aangebracht. Nauwelijks zichtbaar en soms weggewerkt in boekenkasten. Ze houden het voormalige schoolgebouw als het ware op zijn plaats.

- De ophaalbrug Waterhuizerbrug over het Winschoterdiep in de buurtschap Waterhuizen dateert uit 1969. Het betonnen brugwachtershuisje is niet meer in functie.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Waterhuizen (online te bestellen).