Status

- Waverveen is een dorp in de provincie Utrecht, gemeente De Ronde Venen. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1840 (die in 1819 bij de provincie Utrecht is gekomen. Voorheen viel het onder Holland). In 1841 over naar gemeente Vinkeveen en Waverveen, in 1989 over naar gemeente De Ronde Venen.

- Wapen van de voormalige gemeente Waverveen.

- Onder het dorp Waverveen vallen ook de buurtschappen Gemaal en Nessersluis.

Naam

Oudere vermeldingen
1339 / 1342 / 1413 Waverveen, 1346 Wauervene, 1518 Waverenveen.

Naamsverklaring
Betekent veen 'veengebied' bij het water de Waver, waarvoor zie Waver.(1)

Ligging

Waverveen ligt NW van Vinkeveen, N van Wilnis, NO van Mijdrecht en grenst in het Z aan de provincialeweg N201 (Hilversum-Aalsmeer).

Statistische gegevens

In 1840 heeft Waverveen 35 huizen met 484 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 320 huizen met ca. 800 inwoners.

Geschiedenis

Rampjaar 1672
Het jaar 1672 staat in de Nederlandse geschiedenis bekend als het Rampjaar. Volgens een Nederlands gezegde was "het volk redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos". In dit jaar begon de Hollandse Oorlog en werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden aangevallen door Engeland, Frankrijk en de bisdommen Münster en Keulen, onder het gezag van respectievelijk Bernard von Galen en Maximiliaan Hendrik van Beieren. Vooral de Franse troepen hebben in die tijd nogal in ons land huisgehouden en vele steden en dorpen geplunderd en platgebrand. Zo trokken zij Waverveen binnen en eisten schepen met hooi voor hun paarden. De Waverveners konden niet voldoende hooi bemachtigen en de Fransen plunderden het dorp en staken de huizen in brand. Een groot deel van het dorp ging in vlammen op en ook vielen er enkele doden. Veel inwoners waren gevlucht en durfden niet naar hun woningen terug te keren. Het duurde nog ruim een jaar voordat het leven weer min of meer zijn oude gang kreeg. (bron: Canon van Utrecht Noordwest)

Tweede Wereldoorlog
Op deze website vind je informatie over de 6 vliegtuigen en hun bemanningen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Waverveen en omstreken zijn neergestort. Het gaat om vier geallieerde toestellen en twee Duitse toestellen. De website is een eerbetoon aan onze bevrijders en is opgesteld door de in augustus 2019 overleden Wavervener Chris v.d. Linden, die deze materie in de loop der jaren uitvoerig heeft onderzocht en in tekst en beeld heeft gedocumenteerd (zie hier een reportage daarover). Dankzij Chris hebben ook al vele nabestaanden de crashlocaties en de bijbehorende monumenten bezocht (zie hier enkele reportages daarover). Dankzij webmaster Marius Heideveld van Stichting VOGW (Stichting Vrienden van de Oorlogsgraven der Geallieerden Waalwijk en omstreken + Documentatiegroep Tweede Wereldoorlog) wordt deze in tekst en beeld zeer informatieve site in de lucht gehouden, zodat deze informatie door nabestaanden en andere geïnteresseerden raadpleegbaar blijft. Chapeau!

Boek
"In het najaar van 2021 verschijnt de publicatie 'Waverveen - Van boeren, burgers en buitenlui'. De enorme collectie van Jan Compier in het Poldermuseum is de belangrijkste bron voor het vervaardigen van dit nieuwe boek. Het met honderden foto’s geïllustreerde en fraai vormgegeven boek geeft een prachtig beeld van het economische en maatschappelijke leven in een kleine boerengemeenschap in de afgelopen eeuwen. Het verhaal is geschreven door Arie Bloed. Hij dook de afgelopen jaren in de archieven en kon daardoor veel wetenswaardigheden boven tafel krijgen. In het boek wil hij vooral een indruk geven van de ‘kleine’ geschiedenis zoals de ‘gewone man’ die beleefde. De vroegere inwoners vertellen voor een deel ook ‘hun’ verhaal. De belangrijkste onderwerpen zijn de boerderijen in de polder, het centrum van het dorp, de ‘machinebuurt’, Nessersluis, het onderwijs, de oorlogen, de kunstenaars, het bedrijfsleven en het kerkelijk leven. Dit alles aangevuld met anekdotes en sfeerbeelden van vroeger. Kortom, een prachtig boek met ‘voor elk wat wils’."

Recente ontwikkelingen

- Basisschool De Poldertrots is in 2010 gesloten, omdat er kennelijk onvoldoende leerlingen meer waren om nog verantwoord door te kunnen gaan. In 2012 heeft de gemeenteraad een motie aangenomen om te onderzoeken of de school mogelijk zou kunnen worden omgebouwd tot starterswoningen. De provincie Utrecht heeft echter aangegeven daaraan niet mee te willen werken. Wel was de provincie bereid mee te werken aan de mogelijkheid dat enkele woningen op het perceel worden gebouwd. In 2014 heeft de gemeente besloten het schoolgebouw en de bijbehorende grond te verkopen. Het gebouw wordt na verkoop gesloopt om ruimte te maken voor een aantal woningen. Potentiële ontwikkelaars worden in staat gesteld een bod te doen op school en grond en een plan in te dienen voor de woningen die ze er willen bouwen.

In de door de gemeente opgestelde Nota van Uitgangspunten i.v.m. de verkoop van het perceel wordt uitgegaan van 4 woningen in een rij plus een vrijstaande woning. Ander belangrijk uitgangspunt is dat van de koper wordt verwacht dat hij geïnteresseerde kopers in een vroeg stadium bij de verdere uitwerking van de plannen betrekt. Op die manier kunnen huizen worden gebouwd die aansluiten bij de woonwensen en financiële mogelijkheden van de woningzoekenden. Daarbij wordt specifiek aandacht gevraagd voor de positie van jongeren en andere koopstarters uit Waverveen. - In juni 2017 is het pand gekraakt. - Sinds eind 2017 wordt het complex beheerd door leegstandsbeheerder Camelot. Inwoners van gemeente De Ronde Venen kunnen er via deze beheerder tijdelijk wonen, tot een definitieve herbestemming voor het complex is gevonden. Op de site van de gemeente vinden wij anno 2021 het volgende (datumloze) bericht: "Op de plaats van de oude school ‘De Poldertrots’ komen 4 rijtjeswoningen en 1 vrijstaande woning. De eigenaar van het perceel heeft voor de rijtjeswoningen starters op het oog. De vrijstaande woning komt in een wat hoger segment te vallen."

Bezienswaardigheden

- Waverveen heeft 4 rijksmonumenten, zijnde de Hervormde kerk, de boerderij uit 1908 met invloeden van de art nouveaustijl op Botsholsedwarsweg 13, de boerderij uit 1938 in traditionele stijl, met Delftse school-invloeden, op Botsholsedwarsweg 25, en Fort Waver-Amstel, dat in buurtschap Nessersluis ligt en daarom aldaar wordt beschreven.

- Waverveen heeft 4 gemeentelijke monumenten, zijnde de houten 'Kringenwetwoning' op Botsholsedwarsweg 14, de voormalige onderwijzerswoning op Hoofdweg 8, en twee objecten in buurtschap Nessersluis, zijnde het herenhuis op Nessersluis 18 en de schotbalkenkering.

- De huidige neogotische Hervormde (PKN) kerk (Cliffordweg 9) dateert uit 1887 en is een opvolger van de vorige kerk die dateerde uit 1754. Het tweeklaviers orgel is in 1870 gebouwd door Pieter Flaes* voor de Doopsgezinde kerk te Kreil bij Barsingerhorn. In 1922 verhuisde het naar de Hervormde kerk van Oterleek. In 1977 is het door Strubbe verplaatst naar Waverveen, alwaar het een orgel van Spiering uit 1920 verving. In deze kerk is op zondag nog 2x een dienst (ochtenddienst en avonddienst). - De diensten kun je hier live meeluisteren, en ook oudere diensten kun je er terugluisteren.
* Onder deze link vind je alle kerken waar orgels van Pieter Flaes staan.

- Jan Compier heeft aan huis zijn Poldermuseum, met objecten m.b.t. de geschiedenis van Waverveen en de andere kernen in De Ronde Venen, en nog veel meer. Een indruk krijg je in deze videoreportage over het Poldermuseum (2013) en in deze videoreportage over het Poldermuseum uit 2015, waarbij de senioren van Buurtkamer Vinkeveen een bezoek aan het museum brengen en Jan ze van alles over vroeger vertelt. Adres: Botsholsedwarsweg 13a. Tel. 0297-582464. Gratis toegang. Alleen op afspraak geopënd.

Jaarlijkse evenementen

- Jaarlijks op een zaterdag in juni is er een Rommelmarkt in Waverveen, op het plein bij de kerk. Naast allerlei curiosa is er een kraam met boeken, en ook bloemen, planten, fruit en eieren zijn te koop. Ook voor de kinderen zijn er dingen te doen. Een organist verzorgt een concert op het kerkorgel. Er zijn ook hapjes en drankjes te verkrijgen. Inwoners doneren spullen die ze over hebben voor de Rommelmarkt, waarvan de opbrengst ten goede komt aan de Hervormde Gemeente. Ook lokale ondernemers sponsoren goederen, zoals verse eieren van de eierhandel, hamburgers van de slager, worsten van de poelier, Gerbera’s van de kweker, en artikelen van diverse winkels.

Landschap, natuur en recreatie

Otterpassages
"In oktober 2021 heeft de provincie Utrecht twee otterpassages aangelegd bij de Ingenieur Enschedeweg (N212) in gemeente De Ronde Venen. Otterpassages zorgen ervoor dat de dieren zich kunnen verplaatsen zonder de weg te hoeven oversteken. De werkzaamheden betroffen de aanleg van twee drijvende otterpassages, inclusief bijbehorende hekwerken die ervoor zorgen dat de otters niet de weg op lopen maar gestuurd worden richting otterpassage. Het betreft een
otterpassage bij de kruising van de Ingenieur Enschedeweg met de Mijdrechtse Dwarsweg in Wilnis, en een otterpassage bij de kruising van de Ingenieur Enschedeweg met de Provincialeweg (N201) in Waverveen.

Terug van weggeweest. De otter is een karakteristieke diersoort voor de waterrijke delen van Nederland. De otter leeft van vis, waaronder rivierkreeften. Door watervervuiling en natuurverstoring zijn de otters uit Nederland verdwenen. Dankzij de aanpak van de watervervuiling en natuurontwikkelingsprojecten ontstonden er nieuwe kansen voor de otters. Het in 2002 gestarte herintroductieprogramma in het noorden van ons land is zo succesvol dat de otter nu ook weer beperkt voorkomt in de Oostelijke Vechtplassen, in het grensgebied van Zuid-Holland en de Nieuwkoopse plassen en in het westelijke deel van de provincie Utrecht. Het zijn nog maar kleine aantallen, maar het begin is er.

Vergroten leefgebied. De grootste bedreiging voor de otter is op dit moment het verkeer. Wanneer dieren zich naar een nieuw leefgebied verplaatsen, steken ze wegen over met de kans op aanrijdingen. Rijkswaterstaat en de provincie Utrecht hebben vooruitlopend op de komst van de otter de afgelopen jaren al faunapassages aangebracht bij de oevers van het Amsterdam–Rijnkanaal bij Nigtevecht en Breukelen, de A2 bij Vinkeveen, de A12 bij de Wiericke, de N212 bij Wilnis en de N201 door de Vinkeveens Plassen. Ook gemeenten en waterschappen zijn actief met de aanbreng van faunarasters en tunnels voor de otter bij de watergangen onder de lokale wegen. De nieuwe passages in Wilnis en Waverveen vormen hierop een verder aanvulling om de otter in de provincie Utrecht een zo groot en veilig mogelijk leefgebied te bieden." (bron: Provincie Utrecht, oktober 2021)

- De omgeving van Waverveen was ooit een veenmoeras. In de middeleeuwen is het gebied ontgonnen om voedsel te kunnen telen. De landbouwgrond viel in de 16e en 17e eeuw ten prooi aan turfwinning. Door het turfsteken veranderde het landschap in grote waterplassen. In de 19e eeuw zijn deze weer drooggelegd. De laaggelegen polders De Eerste Bedijking en Groot Mijdrecht zijn hier sprekende resultaten van. Beide polders herbergen tegenwoordig melkvee- en fruitteeltbedrijven.

De middeleeuwse ontginningen werden omzoomd door kades. Waverveen ligt net als andere veendorpen aan zo’n kade. De dijk hier is later aangelegd en vormt de scheidingslijn tussen polders De Eerste Bedijking en Groot Mijdrecht. De Veldweg naast deze dijk ligt op het tracé waar vroeger het water Bijleveld overtollig polderwater uit de Oude Rijn naar de Amstel afvoerde. De Bijleveld was een belangrijke vaarweg naar Amsterdam voor trekschuiten vol met turf en landbouwproducten.

Op de veenweiden laten melkveehouders hun koeien grazen. Op plaatsen met kleigrond zijn enkele fruittelers actief. De boeren in het gebied maken zich sterk voor de weidevogels die elk voorjaar op hun weilanden komen broeden. Zij maaien ruim om de nesten heen en laten ook stroken gras tijdelijk ongemoeid. In het hoge gras vinden de weidevogelkuikens voedsel en kunnen ze zich verschuilen voor roofvogels. In de winter zijn vaak ganzen in de polders te zien. (bron: informatiepaneel ter plekke)

- Naturistenvereniging de Haagse Lichtbond (HLB) is in 1953 opgericht. De eerste jaren had HLB de beschikking over een eilandje in de Reeuwijkse Plassen. Na verlies van dit terrein was de vereniging enige tijd te gast op het terrein van het Belgische Athena in Ossendrecht. In 1972 is het huidige terrein De Wilgenborgh in Waverveen aangekocht. Het was destijds een slecht onderhouden en vervuilde boerderij met verschillende schuren, stallen, een hooiberg, plus vijf hectare weiland. Sindsdien zijn dankzij de inzet van vele leden de boerderij en de opstallen gerenoveerd en is het weiland ontgonnen tot het prachtige terrein zoals het er nu bijligt. Letterlijk iedere boom en iedere struik is door de leden zelf geplant. Het terrein is verdeeld in zonneweiden en landjes voor leden. De ‘verplichting’ te zorgen voor de beplanting en het onderhoud van het eigen stukje grond heeft bijgedragen aan de snelle ontwikkeling en huidige structuur van het terrein.

De groene oase van rust, met afwisselende begroeiïng, biedt beschutting aan mens en dier. Al vroeg in het voorjaar is het er mogelijk om te genieten van zon en natuur. Faciliteiten als het zwembad met kinderbad en ligweide, de kantine, het terras en de sauna maken De Wilgenborgh tot een plek waar zowel leden als gasten zich kunnen vermaken. Behalve voor dagrecreatie is het terrein ook geschikt voor een langer verblijf in tent of caravan. Gezinnen (met geldige NFN-kaart) zijn welkom. Met een jeugdhonk, speeltuintje en tafeltennistafel hoeven de kinderen zich geen moment te vervelen.

Agrarisch

"Agrariër Jan van Egmond en zijn voorvaderen boeren al vanaf 1880 tot grote tevredenheid in Waverveen op hun stuk land tussen militair Unesco-werelderfgoed in de Stelling van Amsterdam. Van Egmond heeft zo’n 80 koeien en is content met zijn onderneming: ‘Ik heb een mooi leven. Het is hard werken en soms moet ik er ’s nachts uit als een koe aan het afkalven is, dat is wat minder. Maar als ik dan ’s ochtend nieuw leven zie geeft dat een tevreden gevoel.’ Tot zover geen centje pijn. Maar zijn drassige veenland klinkt steeds verder in en dat maakt het boeren ingewikkeld. Op nat land is het lastig koeien houden. Zijn interesse werd dan ook gewekt op een informatieavond in zijn gemeente De Ronde Venen. Daar spraken ze van de mogelijkheid om mee te doen aan een energiepilot: zonnepanelen of windmolens op het land in plaats van koeien. Of in combinatie met, dat kon ook.

Nu hebben we een boer, een drassig stuk land, waardevol militair erfgoed en een flink aantal zonnepanelen. Waar gaat dat naartoe? Laten we landschapsarchitect Jorrit Noordhuizen toevoegen aan de mix. Hij doet vanuit zijn bureau NOHNIK ontwerpend onderzoek en zorgt ervoor dat je een haarscherp beeld krijgt van bovenstaande combinatie. Noordhuizen: ‘Met een helder ontwerp heb je de keuzes die je kan maken voor een landschap meteen inzichtelijk.’ Onderzoeken wat wèl kan in beschermd erfgoedgebied. Erik van Tooren van het programma Nieuwe Hollandse Waterlinie van de provincie Utrecht begeleidde samen met gemeente De Ronde Venen de energiepilot die volgde. ‘Het land van boer Jan in Waverveen ligt in beschermd militair erfgoed, maar we staan ervoor open om de mogelijkheden die er wèl zijn te verkennen.’ Een traject van ruim een jaar volgde met allerlei specialisten, samen het land op, scenario’s, veel praten aan de keukentafel van Van Egmond, veel koffie. Landschapsarchitect Noordhuizen: ‘Traditioneel komt de initiatiefnemer naar de overheid met een plan, in dit geval was het andersom en volgde al zoekend en pratend een gezamenlijke exercitie naar wat haalbaar en rendabel is. Heel verfrissend. En geheel in lijn met de Omgevingswet: de overheden zoeken samen naar een integrale oplossing, waarin alle opgaven een plek krijgen.’

De kracht van het ontwerp. De gelegenheidsclub dacht vanuit het land van boer Jan in Waverveen, wat kan je daar doen? De elementen: de forten en de verdedigingslijn van de Stelling van Amsterdam, natuur, agrarisch groen en energie-opwekking. En de steeds verder inklinkende veengrond, waar het allemaal om begonnen was. Samen kwamen ze tot drie scenario’s waarin de ingrediënten anders verdeeld waren. Noordhuizen: 'We gingen samen het land op en op de I-pad werden met Augmented Reality de scenario’s bijna tastbaar; je kon de zonnepanelen haast vastpakken en de rietkragen bijkans aanraken. En je zag meteen dat windmolens geen optie waren, veel te groot. Dat is de kracht van onze ontwerpen, het geeft direct inzicht in de gevolgen van je keuzes voor het landschap.’

Positief over ontwerpend onderzoek. Agrariër Van Egmond is ook positief over het ontwerpend onderzoek: ‘Het gaf veel inzicht, vooral over ingrepen op mijn land, maar ik zag ook mijn hele boerderij onder de zonnepanelen, heel leuk.’ Over de uitkomst is hij wat minder enthousiast: ‘Ik kan er helaas nog niet mee verder, want het verdienmodel is net te weinig. Voor het meest lucratieve ontwerp is een groter oppervlakte nodig.’ Dus voorlopig blijft Van Egmond met wat kunstgrepen in Waverveen doorboeren, zij het wat voorzichtig op delen van zijn land.

Open de zoektocht in. Van Tooren: ‘Alle partijen gingen open de zoektocht in om alle opties te verkennen; die ruime houding is belangrijk voor een succesvolle verkenning van de mogelijkheden. Het ontwerpend onderzoek is daarbij heel helpend en zorgt dat het uitgangspunt van alle partijen hetzelfde is: je ziet wat de ingrepen doen, daar ga je mee verder. In dit geval is de businesscase nog niet sluitend, maar het is work in progress, we gaan nog verder verkennen binnen de Stelling van Amsterdam. Het ontwerp laat in ieder geval zien dat we tegelijkertijd iets kunnen doen aan belangrijke opgaven als het tegengaan van bodemdaling, het terugdringen van stikstof, en het bevorderen van natuur en erfgoed.’ Meer informatie. Wil je meer weten over ontwerpend onderzoek? Of heb jij een vergelijkbaar vraagstuk als agrariër Jan van Egmond in Waverveen? Neem dan contact op met Erik van Tooren: erik.van.tooren@provincie-utrecht.nl." (bron: Werkplaats Waterlinies, februari 2021)

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Waverveen, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Waverveen (online te bestellen).

Links

- Kinderopvang: - Kinderopvang De Stal in Waverveen brengt de natuur en een vertrouwde thuisomgeving samen. Op de benedenverdieping vangen ze kinderen van nul tot vier jaar op. Deze groep heet ‘De Pinken’. Prettig aan deze verticale groepsindeling is dat kinderen vier jaar lang bij dezelfde pedagogisch medewerkers in de groep zitten. De jongere kinderen leren van de oudere en de oudere kinderen leren de jongere kinderen te helpen. Dieren spelen een belangrijke rol op deze locatie. Het konijn verzorgen behoort tot de dagelijkse bezigheden, net als het voeren van de beesten in het hertenkamp. In het voorjaar kijken ze hoe de schapen worden geschoren en leggen ze een moestuintje aan. ’s Winters helpen ze de boer met het voeren van de koeien. Bij BSO-groep de Hooizolder worden kinderen in de basisschoolleeftijd opgevangen.

- Genealogie: - Doop-, Trouw- en Begraafboeken Waverveen 1608-1958.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)