Weitemanslanden

Plaats
Buurtschap
Twenterand Tubbergen Almelo
Twente
Overijssel

weitemanslanden_bord_75_jaar_kopie.jpg

De buurtschap Weitemanslanden heeft alleen plaatsnaamborden op grondgebied van de gemeente Twenterand, maar ligt ook nog deels in de gemeenten Tubbergen en Almelo. De buurtschap is ontstaan in 1932 en heeft dus in 2007 het 75-jarig bestaan gevierd.

De buurtschap Weitemanslanden heeft alleen plaatsnaamborden op grondgebied van de gemeente Twenterand, maar ligt ook nog deels in de gemeenten Tubbergen en Almelo. De buurtschap is ontstaan in 1932 en heeft dus in 2007 het 75-jarig bestaan gevierd.

Weitemanslanden

Terug naar boven

Status

- Weitemanslanden is een buurtschap in de provincie Overijssel, in de streek Twente, in deels gemeente Twenterand (t/m 2000 gemeente Vriezenveen), deels gemeente Tubbergen, deels gemeente Almelo.

- De buurtschap Weitemanslanden valt voor de postadressen deels onder het dorp Vriezenveen, deels onder het dorp Geesteren (gem. Tubbergen) en deels onder de stad Almelo.

Terug naar boven

Naam

In de volksmond
Oorspronkelijk heet het gebied de Weiteman. Bij de ontginning tot een nederzetting begin jaren dertig wordt de plaatsnaam Weitemanslanden vastgesteld. In de volksmond wordt het echter nog altijd kortweg de Weiteman genoemd.

Naamgeving
Het gebied dankt haar naam aan Hendrikus Dijkhuis, bijgenaamd de Weiteman, die vroeger als ongekroonde koning heer en meester was in dit gebied (aldus de canon van Vriezenveen. Zie de link aan het eind van het hoofdstuk Geschiedenis).

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Weitemanslanden beslaat een grote oppervlakte (ruim 600 hectare) en ligt O van Vriezenveen, N van Almelo, W van Geesteren, rond de midden door het gebied lopende Weitemansweg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Op Wikipedia staat dat de buurtschap Weitemanslanden ca. 80 inwoners heeft. Maar dat heeft alleen betrekking op de desbetreffende CBS-buurt vallende onder Vriezenveen. Het werkelijke gebied - en daarmee ook het aantal inwoners - is veel groter want valt, zoals hiervoor al vermeld, ook nog - en wellicht zelfs grotendeels - onder de gemeente Tubbergen en daarnaast nog voor een klein deel onder de gemeente Almelo.

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne: moerasnatuur en 'wilde hooiweiden'
De Weiteman is oorspronkelijk een moerasgebied, dat gevoed wordt door het water van de Bavesbeek. De Weiteman is gemeenschappelijk bezit van een aantal boeren, die rechten hebben op het gebruik ervan. Ze hebben er belang bij dat plaggengrond, schapenweide, viswater en turfland in stand blijven. Rond 1930 is het nog een waterrijk natuurgebied. Als de boeren met paard en wagen hooi halen in de Weitemanslanden, kan het zomaar gebeuren dat waar ze 's morgens nog gemakkelijk op het land kunnen komen, ze 's middags tot aan de as in het water terug moeten.

De Weiteman wordt doorsneden door de Schipsloot en de Hollandergraven, waarover in die tijd veel turfschuitjes varen. Op de huidige driesprong Voshaarsweg / Slagenweg is in die tijd een losplaats voor turf die aangevoerd wordt via de Bensengraaf, een aftakking van de Schipsloot.

Het gebied bestaat uit veenmoerassen, modderkuilen, plassen, elzen- en wilgenbossen, rietvelden, natte heide en wilde hooiweiden. Het is een dorado voor allerlei watervogels en in de plassen leven snoek, baars en andere vissen. In het voorjaar is het er prachtig. Het wemelt er van de snippen, kieviten, wulpen, grutto's, tureluurs en kemphanen. Er komen zelfs otters en korhoenders voor. Op stille zomeravonden weerklinkt de diepe bromstem van de 'yperon' (roerdomp) over de wildernis.

Rond de grote veenplassen als het Blankenmeer, de Stobbenplas en de Zwarteplas wuiven in de zomer de witte pluizen van wollegras en veenpluis en langs de waterkant rijzen de lisdodden en rietschuttingen op, waartussen de roerdomp huist.

Werkverschaffingsprojecten
Maar... in die tijd staat natuur(bescherming) nog niet hoog op de agenda. Er zijn andere prioriteiten in de jaren twintig, waarin sprake is van hoge werkloosheid en behoefte is aan uitbreiding van de landbouwgronden. De regering slaat daarom twee vliegen in één klap door werkverschaffingsprojecten op te zetten voor de werklozen uit de steden, die met schop en kruiwagen de 'woeste gronden', die toch maar 'nutteloos' liggen te zijn, kunnen gaan ontginnen.

In 1926 wordt de Overijsselse Ontginning Maatschappij opgericht. Deze maatschappij heeft 1 jaar later al het Staphorsterveld ontgonnen en verkaveld. Als tweede project laat men het oog vallen op de Weitemanslanden. Daarover moet echter nog heel wat vergaderd worden, want het gebied kent tussen de 1200 en 1400 grondeigenaren. Eind 1928 bereikt men met de meeste eigenaren overeenstemming. In het voorjaar van 1930 begint men met het graven van de kavelsloten. Werklozen uit buurdorp Den Ham, al snel aangevuld met honderden werklozen uit Den Haag en Amsterdam, worden hier te werk gesteld. "Met de schop in de handen en Chiep Whip (een sigarettenmerk) tussen de tanden, zo gaan wij naar de Weitemanslanden", zo zingen de ontginners. Met schop en kruiwagen veranderen zij het waterrijke natuurgebied in de weiden en akkers zoals wij die nu kennen.

Feestelijke 'opening'
In 1932 betrekt het gezin van weduwe Kroeze hun nieuwgebouwde woning annex café De Weiteman op Weitemansweg 41 in de gemeente Tubbergen. In het voorjaar van 1932 wordt de eerste boerderij gebouwd voor de heer F. Jonker in de gemeente Vriezenveen. Op 27 maart 1933 wordt het ontgonnen gebied feestelijk in gebruik genomen. Minister-president Charles J.M. Ruys de Beerenbrouck komt er speciaal voor naar de Weitemanslanden. Hij plant de eerste boom aan de Weitemansweg. Daarna is het de beurt aan andere autoriteiten - zoals de burgemeesters van de 3 betrokken gemeenten - en aan de uitgenodigde schooljeugd.

Weitemansdorp: toch maar niet...
In de plannen van het ontwerp is ook een klein dorp opgenomen - Weitemansdorp - als zusterdorp van het dan ook net in opkomst zijnde dorpje Aadorp. De klinkerweggetjes Vosmaatweg en Oeverweg - nabij de kruising Weitemansweg / Blankemeerweg - zijn de stille getuigen van dat voornemen. Dit project is uiteindelijk niet verder tot uitvoering gekomen. Mede door de aanleg van nieuwe afwateringskanalen zoals het Geesterens Stroomkanaal is de Weitemanslanden thans een rustig en droog weidegebied met veel boerderijen. Overigens wordt enkelen jaren later de eveneens Vriezenveense buurtschap Westerhoeven op soorgelijke wijze - als werkverschaffingsproject dus - ontgonnen.

Bron en nadere informatie:
- Canon van Vriezenveen: Weitemanslanden.

- Artikelen over de geschiedenis van Weitemanslanden van Stichting Heemkunde Geesteren.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- In 2008 is op het kruispunt Weitemansweg / Blankemeerweg een bank geplaatst als monument ter nagedachtenis aan de ontginning van Weitemanslanden 75 jaar eerder. Bij de bank staat een bord met daarop een fotocollage over 'Weitemansdorp, het dorp dat nooit gebouwd werd'.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- 'Een geluk bij een ongeluk' is dat dankzij initiatief van Twentse natuurvrienden niet het hele gebied is ontgonnen: de Kooiplas - een voormalige eendenkooi - en de Fayersheide zijn hierdoor behouden gebleven. De Kooiplas ligt in het N van de Weitemanslanden, in de hoek Geesterenseweg / Weitemansweg en is circa 15 ha groot. Het gebied is indertijd aangekocht door Deldenaar mr. dr. J.W. Schneider. Natuurliefhebber én jager. Ook de Kooiplas was een van zijn jachtgebieden. In 1988 is het eigendom geworden van Stichting Beheer Natuur- en Landbouwgronden.

- De Fayersheide is een ca. 10 hectare groot natuurgebied, gelegen aan de Walstraat in buurtschap Weitemanslanden. Het gebied wordt beheerd door Staatsbosbeheer. Het is in de jaren 1950 gespaard gebleven bij de ruilverkaveling. De Fayersheide herbergt unieke soorten flora. De Fayersheide is een restant van het zogeheten oude slagenlandschap. Dit landschap bestaat uit schrale graslanden en heidevelden die door middel van houtwallen van elkaar worden gescheidenn. Het omliggende gebied was vroeger ook een deel van het slagenlandschap, maar is door de ruilverkaveling in de jaren 1950 omgezet tot weilanden. De Fayersheide bleef tijdens de ruilverkaveling gespaard, waardoor het gebied nog altijd kenmerken vertoont van het oude landschap.

In de houtwallen van de Fayersheide staan anno 2020 veel hoge bomen, wat zorgt voor schaduwval op de naastgelegen graslanden en verdringing van struikvormers in de houtwal. Het gevolg hiervan is het verdwijnen van kenmerkende plant- en struiksoorten. Om deze reden gaat Staatsbosbeheer in het najaar van 2020, in droge omstandigheden, groot onderhoud aan de houtwallen uitvoeren. Een deel van de bomen wordt gekapt. Hierdoor krijgen kwetsbare soorten meer ruimte om zich te ontwikkelen. Het vrijkomend hout heeft al een bestemming. Een deel van het geoogste hout wordt als FSC-hout duurzaam toegepast in de productie van plaatmateriaal en papier. Vrijwilligersgroep 'Fayersheide brigade' helpt Staatsbosbeheer en zal na de werkzaamheden de houtwallen in de juiste cyclus blijven beheren. (bron: Staatsbosbeheer, juli 2020)

Terug naar boven

Beeld

- Foto 1928 'op jacht in de Weiteman'.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Weitemanslanden.

- Verenigingen: - Trekkerclub Weiteman & omstreken is een oldtimerclub in buurtschap Weitemanslanden met als doel oude landbouwmachines in stand te houden en tevens in werking te stellen.

Reactie toevoegen