Welberg

Plaats
Dorp
Steenbergen
West-Brabant Baronie en Markiezaat
Noord-Brabant

Welberg

Terug naar boven

Status

- Welberg is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Steenbergen.

- Het dorp Welberg heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien `in` Steenbergen. Begrijpelijk maar niet terecht is dat sommigen daardoor denken dat het een wijk van Steenbergen is. Het is echter nog altijd een los van Steenbergen gelegen dorp en is dus niet in Steenbergen ‘opgegaan’: tussen beide kernen ligt nog altijd een stuk ‘open gebied’ én als blijvende barrière de N259 Dinteloord-Steenbergen.

- Onder het dorp Welberg vallen ook de buurtschappen De Bocht en Drenkhoos.

- In 2019 krijgt Welberg een vlag, ter gelegenheid van 33 jaar carnaval in het dorp.

Terug naar boven

Naam

Spelling
Lokaal wordt het dorp De Welberg genoemd, waar je bovendien niet in maar 'op' woont.

Wanneer woon je 'in' of 'op' een plaats?
“Iedere rasechte Steenbergenaar weet feilloos te vertellen dat hij op de Welberg heeft gewoond, en inmiddels in Steenbergen is terechtgekomen. Je woont ook op de Komwei en op de Kaai, maar in de Kaaistraat. Taalkundige prof. Hans Heestermans heeft over dit verschijnsel ooit eens geschreven, zij het toegesneden op Bergen op Zoom.

Het is niet zo gemakkelijk een verklaring te vinden voor het gebruik van in en op. Toch, zegt hij, zijn er een paar aanknopingspunten. Je bent in de kelder en op zolder. Iets dat hoger is gelegen, associëren wij met op. Daarom woon je op de Welberg, op de Afgeslechtedijk, op de Stoofdijk. Maar: je woont ook op de Dinteloordseweg, op de Halsterseweg, op De Kaai, op de Markt, ja zelfs op De Heen en op Kruisland, en die liggen niet hoog! Waarom woon je daar dan toch op? Dat berust, aldus Heestermans, weer op een andere tegenstelling. Op in plaats van in gebruiken wij bij een vrij open ruimte, bijvoorbeeld op het veld, in tegenstelling tot in huis. De Kaai, de Komwei en plaatsen als De Heen, Kladde, Kruisland, Notendaal en de Koevering: het zijn alle open vlaktes, en daar woon je op. Steenbergen zelf was vroeger ommuurd, dus gesloten, en daar woonde je gewoon in. Tenminste…, als je geen huis had aan de Blauwe Sluis!” (108).

Oudere vermeldingen
1359 Welberghe, 1386 Welborch, 1400 kopie 1424 Welberghe.

Naamsverklaring
Samenstelling van wel ‘waterput, bron’ en berg ‘terreinverheffing, heuvel’.(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp D’n Raldal.

Terug naar boven

Ligging

Welberg ligt O van Steenbergen en de N259 Dinteloord-Steenbergen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Welberg had tot voor kort ca. 600 huizen met ca. 1.450 inwoners. Sinds 2016 heeft het dorp ca. 2.000 inwoners. Dat komt omdat Oost-Europese arbeidsmigranten voor langere tijd gehuisvest worden in het voormalige klooster Stella Maris (zie daarvoor verder bij Bezienswaardigheden) en daarom in het bevolkingsregister ('Basisregistratie Personen') moeten worden ingeschreven.

Terug naar boven

Geschiedenis en beschrijving

Welberg is ontstaan langs de Welbergsedijk. Dit was van oorsprong een agrarisch lint. Dit agrarische lint is vrijwel geheel verdicht en heeft op sommige plaatsen nog enkele doorzichten naar het buitengebied. Later is er haaks op de Welbergsedijk een nieuw lint ontstaan, de Kapelaan Kockstraat. Daar waar deze twee linten elkaar raken is de kerk gelegen. De Kapelaan Kockstraat verbindt het dorp net als de Laurentiusdijk met Steenbergen.

Welberg laat zich typeren als een van oudsher agrarisch, rustig forensendorp. Hoewel het dorp min of meer tegen Steenbergen aan gelegen is, voelen de bewoners zich Welberger en wordt de kern nog altijd als een dorp gezien. Er is ook nog steeds een stuk open gebied tussen het dorp en Steenbergen. Het dorpse leven uit zich o.a. in het 'ons-kent-ons-gevoel' en een zeer actief en doortastend verenigingsleven. Sommige verenigingen zijn zelfs relatief groot voor zo'n klein dorp omdat er ook mensen van buiten het dorp lid zijn. Drijvende kracht achter het sociale leven in het dorp is voetbalvereniging SC Welberg. Andere accommodaties voor de verenigingen zijn gemeenschapshuis De Vaart, het clubgebouw van de meisjesjeugdgroep (achter het gemeenschapshuis) en het café aan de Kapelaan Kockstraat.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Vanaf medio 2018 wordt het centrum van Welberg heringericht. - Hier vind je de tekeningen van de herinrichtingsplannen voor het dorpscentrum.

- Met het gereedkomen van de nieuwe A4 in deze regio in 2015 is het belang van de N259 (Dinteloord-Steenbergen) - die de kernen Steenbergen en Welberg van elkaar scheidt - als interlokale weg afgenomen. De drukte is daar ook flink afgenomen, omdat veel doorgaand verkeer immers is verplaatst naar de A4. De N259 is daarom in 2015 overgedragen van de provincie aan de gemeente. Daarmee is het dus geen provincialeweg meer (en is sindsdien het wegnummer N259 er ook niet meer) en komt sindsdien ook het onderhoud voor rekening van de gemeente. De gemeente heeft de weg in 2018 heringericht, waarvij o.a. een asfaltlaag over de betonweg is gelegd.

Het viaduct tussen Welberg en Steenbergen is behouden. Een alternatief was om het viaduct af te breken en te vervangen door een rotonde. Maar uit de Variantenstudie N259 kwam het behoud van het viaduct als voorkeursvariant, omdat het de veiligste manier is om deze weg over te steken, en omdat het viaduct nog in prima conditie is en nog wel enkele decennia mee kan. Omdat Welberg 'iets' met klaprozen heeft, als symbool voor de band van het dorp met de Tweede Wereldoorlog en de Canadese bevrijders, wordt in het kader van de herinrichting van de N259 het viaduct in augustus 2018 door ca. 30 inwoners met klaprozen beschilderd. Het viaduct wordt dan ook al het 'klaprozenviaduct' genoemd. Als onderdeel van dat project hebben kunstenaars ook een emaille klaprozenbordje vervaardigd om aan een huis te bevestigen. Daar hebben al tientallen inwoners op ingetekend.

"De entree van de Welberg via Steenbergen stemde niemand vrolijk", aldus een woordvoerder van de Dorpsraad. "Sinds de totstandkoming in de jaren zeventig was er niets meer aan gedaan. Het was een naargeestige, beetje enge plek." Alle ruimte voor verbetering dus. ”In de Welberg zijn we trots op onze geschiedenis en de klaproos heeft daarin een bijzonder plekje gekregen. Hij staat voor ons niet zozeer symbool voor de oorlog als wel voor de vrijheid waar wij op ons dorp heel erg van mogen genieten. Het is bovendien een erg mooie bloem.”

De klaproos staat wereldwijd symbool voor soldaten die sneuvelen in de strijd om de vrijheid. Het vindt zijn oorsprong in het gedicht ‘In Flanders Fields’ (In de velden van Vlaanderen) van de Canadese militaire arts en dichter John McCrae (1872-1918). Hij schreef het gedicht als eerbetoon aan de gesneuvelden, maar ook als oproep om de strijders aan het front niet in de steek te laten. Het staat daarmee in lijn van de gedachte ‘Opdat wij niet vergeten’ die in Nederland als basis geldt voor de jaarlijkse herdenkingen. McCrae diende in de Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen, waar de klaproos uitbundig bloeide op de slagvelden. (bron o.a. en voor nadere informatie zie Kijk op Steenbergen, 18-9-2017) Voor nadere informatie over de klaproos in relatie tot het dorp Welberg zie ook onder Bezienswaardigheden > Bevrijdingsmonument.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Welberg heeft 1 gemeentelijk monument, zijnde het eenlaags boerenwoonhuis uit eind 17e eeuw op Laurentiusdijk 23.

- Welberg is een parochie sinds 1928, toen het dorp dankzij lobbyen een eigen kerk kreeg. De Corneliuskerk (Kapelaan Kockstraat 44) is in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd maar gelukkig weer hersteld. - Beschrijving van de Corneliuskerk en van de bedevaarten die hier in de jaren dertig en veertig van de 20e eeuw hebben plaatsgevonden. De Corneliuskerk is in november 2014 aan de eredienst onttrokken en in 2016 verkocht aan Hans en Anja van Trier uit De Heen, die hem in 2017 weer te koop hebben aangeboden, omdat ze er zelf geen concrete plannen voor hadden. Zie ook de reportage met de eigenaars (in Kijk op Steenbergen, 31-3-2017).

In maart 2018 heeft directeur Jerry Anholt van de Centrale Zorg Groep het pand gekocht (onder het voorbehoud dat de gemeente de bestemming van de locatie nog moet wijzigen). In het gelinkte artikel is er sprake van dat ook "het klooster ernaast" erbij betrokken zou zijn. Daar zal men de voormalige kloosterkapel op nr. 46 mee bedoelen, die kennelijk ook onder de koop valt (het voormalige klooster is immers het hieronder beschreven Stella Maris). Anholt wil in de kerk het horror-restaurant 'Church of Fear' realiseren, met in de kloosterkapel ernaast een escaperoom. Zie hier nog een reportage over de plannen van dhr. Anholt. Nog een bijzonder aspect aan dit project is dat jongeren tussen de 16 en 23 jaar met autisme en gedragsproblemen er aan de slag gaan in de bediening en om de gasten te ontvangen. Het zijn talentvolle jongeren die alleen moeilijk in het reguliere arbeidsproces terecht kunnen. Op deze manier krijgen ze toch een echte baan. De intentie van Anholt is om het herbestemde complex vóór Halloween 2018 te openen, zodat ze tijdens dat evenement al volop 'hun ding kunnen doen'. Zijn doel is om de jaarlijkse Halloweenviering in het dorp verder uit te bouwen, met de kerk en de kloosterkapel als middelpunt.

- Mariakapel uit 1933 aan de Hoogstraat.

- In 2009 heeft uitzendorganisatie Exotic Green (in 2012 hernoemd in Goodmorning) het voormalige kloostercomplex Stella Maris (wat 'Sterre der Zee' betekent) te Welberg overgenomen met als doel het huisvesten van Oost-Europese arbeidsmigranten. De organisatie heeft het complex, met behoud van en respect voor de waardevolle elementen, geheel gerestaureerd. In mei 2011 is het 'Polenhotel' zoals het in de volksmond wordt genoemd, in gebruik genomen. In 2012 is er een vleugel bijgebouwd die een forse vergroting van de capaciteit tot gevolg heeft, waardoor er in totaal ca. 400 werknemers (kunnen) worden gehuisvest. De parkachtige tuin blijft overigens openbaar toegankelijk.

Ondanks het voor het kleine dorp relatief grote aantal nieuwkomers in het dorp en de cultuurverschillen, blijkt er geen sprake van overlast of andere nadelige signalen. Integendeel. Corné Koenraadt, bestuurslid Dorpsraad Welberg: "Ze komen en gaan en zijn meer op zichzelf. Het zijn aardige mensen en ze werken heel hard. Er zijn veel mensen uit Welberg die in Stella Maris gaan eten. We hebben er alleen maar voordeel bij." Stella Maris heeft namelijk ook een brasserie gedeelte. Dat is voor menigeen een prachtige plaats geworden om culinair te ontspannen. Een enkeling is zichtbaar geïntegreerd binnen de Welbergse samenleving. Koenraadt: "Er zijn zo’n 7-8 man die voetbal spelen. En in de Knotwilg zijn er ook een aantal die sporten." En de bewoners van Stella Maris worden ook uitgenodigd voor de evenementen in het dorp. (bron: Steenbergse Bode, 23-2-2017)

- Welberg profileert zich tegenwoordig als klaprooskern van de gemeente Steenbergen. Ingegeven door de plaatselijke geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog die de Werkgroep Bevrijdingsmonument met bevlogenheid levend houdt. Met name de Slag om de Schelde die begin november 1944 zijn hoogtepunt bereikte in en om de Welberg, verwierf mede dankzij deze groep een prominente plek in de herdenkingsceremonieën. Rond 2000 realiseerden de leden het bevrijdingsmonument De Klok aan de Canadezenweg. Sinds enkele jaren ligt aan de voet van het monument een klaprozenveld, dat vanuit de hele regio belangstellenden trekt.

Het Bevrijdingsmonument bestaat uit een klokkenstoel met klok en herinnert aan de door oorlogshandelingen omgekomen inwoners van Welberg en de Canadezen die bij de bevrijding van het dorp zijn omgekomen. De originele bronzen klok is in 2009 gestolen. De klok is, om het diefstalrisico te reduceren, vervangen door een ijzeren klok. Dankzij bewonersinitiatieven, sponsorbijdragen en subsidiebijdragen kon deze klok worden aangeschaft. Om dat te laten zien aan de mensen is een magneetje met daarop een foto van het bevrijdingsmonument tegen de klok geplakt, en zijn ze als cadeautje aan inwoners verstrekt. De Welbergse basisschool Pius X heeft in 2017 het Bevrijdingsmonument geadopteerd, en heeft de Gummarusschool bereid gevonden om de zorg voor het propeller-gedenkteken in het park over te nemen. - Nieuws m.b.t. het Bevrijdingsmonument op Facebook.

- Een mooi voorbeeld van een 19e-eeuwse (1861) plattelandssmederij vind je aan de Welbergsedijk 22.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Stichting Ontspanning voor Welberg organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten in het dorp.

- Braderie (op een zondag eind mei of begin juni).

- Zomercarnaval (juli), georganiseerd door dweilband d'n Dweilberg.

- Zomerspektakel met Zeskamp (weekend in augustus).

- Eind augustus is er De 10 km van Groot Steenbergen (hardloopwedstrijd).

- Halloween (op een zaterdag eind oktober).

- In augustus 2016 heeft een grote Canadese delegatie van het South Alberta Light Horse regiment (SALH) het dorp bezocht. Bij het Bevrijdingsmonument is een herdenking gehouden voor de gevallenen van dat regiment en die van andere Canadese regimenten tijdens de bevrijding van Welberg en Steenbergen in 1944. Tijdens deze herdenking is een geschenk van de Welbergse gemeenschap aan de SALH overhandigd. Dit betreft de Angelusklok van de dorpskerk, die de SALH als ‘ceremonial bell’ in gebruik heeft genomen voor herdenkingen in Canada. Eens per jaar, op 6 november, wordt de klok van het Bevrijdingsmonument te Welberg en die in Edmonton gelijktijdig geluid, om de Slag om de Schelde gezamenlijk te herdenken.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Ommetje Bergh en Vaert is een wandelroute van ca. 6 km door Welberg en het buitengebied.

- Natuurgebied Oudland ligt Z van Welberg, tussen de Boomdijk en de Oudlandseweg, in de polder Het Oudland. Oppervlakte 96 hectare, waarvan 64 hectare in beheer is bij Het Brabants Landschap en 32 hectare bij Staatsbosbeheer. Oudland is een waardevol veenlandschap temidden van jonge zeekleipolders. In de streek rond Steenbergen lagen omstreeks het begin van de jaartelling uitgestrekte veengebieden. In de 15e eeuw heeft water uit de zee de onbedijkte gebieden overspoeld en is er klei op veen afgezet. Oudland is een voorbeeld van een soort eiland dat in zo’n situatie achterbleef. Gevarieerd gebied, dat hoofdzakelijk uit loofbos – essen, iepen, eiken en berken – bestaat, afgewisseld met eikenhakhout en door fraaie houtwallen omgeven weilanden. Door de grote variatie komen er met name veel vogels voor in Oudland.

Oudland kampte met verdroging doordat het water wegliep via een sloot op het terrein. Ook het goede kwelwater verdween via die sloot. Daardoor was de grondwaterstand veel te laag, met negatieve gevolgen voor onder meer de plantengroei in het gebied. Om te voorkomen dat de situatie zou verergeren, is in 1998 een schotbalkenstuwtje geplaatst in de sloot langs Padmos. Daarmee wordt het schone, kalkrijke kwelwater in het gebied beter vastgehouden. Verder zijn er, na het kappen van 2,6 hectare populierenbos, Gallowaykoeien ingezet die de ruigtevegetatie kort houden en bosopslag (= aangroei van nieuw bos) voorkomen, waardoor er weer een evenwichtiger situatie ontstaat.

De omvorming van populierenaanplant naar gemengd bos van zomereik, es en zwarte els is op Oudland in volle gang. Het bosbeeld zal daardoor steeds gevarieerder en aantrekkelijker worden. Verder is een deel van de bovenste laag van de grond weggegraven. Door die rijke bovenlaag weg te halen, komt de originele bodem weer boven. Uiteindelijk is het de bedoeling dat diverse zeldzame plantensoorten die hier vroeger voorkwamen, terugkeren, zoals de Spaanse ruiter, de adderwortel en de wilde orchidee het witte bosvogeltje.

In het gebied liggen ook de landgoederen Padmos en Eikelenberg. Het gedeelte van Staatsbosbeheer is toegankelijk via enkele wegen. Het gedeelte van Het Brabants Landschap is niet opengesteld.

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage over Welberg door Kees Wittenbols uit Breda.

Terug naar boven

Links

- Belangenvereniging: - Dorpsraad Welberg.

- Onderwijs: - Op Basisschool Pius X werken ze met leefregels. Positieve regels waarin staat wat ze graag zien. Zo wordt spelen, leren en werken op school veel leuker en gezelliger.

- Sport: - Voetbalvereniging SC Welberg is opgericht in 1945.

- Zorg: - De oude karakteristieke pastorie in het centrum van Welberg (Kapelaan Kockstraat 42) heeft sinds eind 2009 een nieuwe bestemming als Thomashuis Steenbergen, waar ze mensen met een verstandelijke beperking een veilige en huiselijke omgeving bieden. De zorgondernemers hebben allebei ruime ervaring in de zorg. Samen met de bewoners zijn ze graag thuis, maar ze willen ook graag een ommetje maken met de hond of gezellig samen boodschappen doen. Als Brabanders houden ze ook van gezelligheid en feesten. Geen verjaardag of ander feestje zal ongemerkt voorbij gaan. Ze hebben er bewust voor gekozen om zelf ook bij het Thomashuis te gaan wonen. Op deze manier zijn ze goed op de hoogte van wat er speelt. Ze zijn praktisch altijd aanwezig en vormen het vaste aanspreekpunt voor de bewoners en hun ouders/vertegenwoordigers. Om de goede zorg te kunnen garanderen, hebben ze een klein betrokken team medewerkers in dienst. Het accent van de begeleiding ligt op het zo zelfstandig mogelijk functioneren, keuzevrijheid en kijken naar mogelijkheden in plaats van beperkingen.

- Genealogie: - Overzicht van de begravenen op de begraafplaats van Welberg, met foto's van de grafzerken.

Reactie toevoegen