Weverwijk

Plaats
Buurtschap
Vijfheerenlanden
Vijfheerenlanden
Utrecht

weverwijk_collage.jpg

Weverwijk, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Weverwijk, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

weverwijk_huisnummers_rood.jpg

Weverwijk is aan beide kanten doorlopend gehuisnummerd. Om de nummers te kunnen onderscheiden, zijn ze aan de Meerkerkse kant 'rood' genoemd en gekleurd. Hier zie je hoe men dat oplost op de straatnaambordjes, brievenbussen en huisnummerbordjes.

Weverwijk is aan beide kanten doorlopend gehuisnummerd. Om de nummers te kunnen onderscheiden, zijn ze aan de Meerkerkse kant 'rood' genoemd en gekleurd. Hier zie je hoe men dat oplost op de straatnaambordjes, brievenbussen en huisnummerbordjes.

Weverwijk rood (Kopie).jpg

In de buurtschap Weverwijk loopt de grens tussen de dorpsgebieden van Meerkerk en Leerbroek midden door de weg. Om de huizen onder de resp. dorpen te kunnen onderscheiden, is aan de Meerkerkse kant de aanduiding 'rood' aan de huisnummers toegevoegd.

In de buurtschap Weverwijk loopt de grens tussen de dorpsgebieden van Meerkerk en Leerbroek midden door de weg. Om de huizen onder de resp. dorpen te kunnen onderscheiden, is aan de Meerkerkse kant de aanduiding 'rood' aan de huisnummers toegevoegd.

Weverwijk.JPG

Buurtschap Weverwijk in de Vijfheerenlanden

Buurtschap Weverwijk in de Vijfheerenlanden

weverwijk_kanaaldijk_1-2_brugwachterswoning_kopie.jpg

Aan het uiteinde van buurtschap Weverwijk, op Kanaaldijk 1-2, staat een voormalige brugwachterswoning uit 1890. Tegenwoordig is het een dubbel woonhuis.

Aan het uiteinde van buurtschap Weverwijk, op Kanaaldijk 1-2, staat een voormalige brugwachterswoning uit 1890. Tegenwoordig is het een dubbel woonhuis.

dsc00217_kopie.jpg

Wijze spreuk op een boerderij in buurtschap Weverwijk

Wijze spreuk op een boerderij in buurtschap Weverwijk

Weverwijk

Terug naar boven

Status

- Weverwijk is een buurtschap in de provincie Utrecht (t/m 2018 provincie Zuid-Holland), in de streek en gemeente Vijfheerenlanden. T/m 1985 deels gemeente Meerkerk, deels gemeente Leerbroek; in 1986 in zijn geheel over naar gemeente Zederik, in 2019 over naar gemeente Vijfheerenlanden.

- De buurtschap Weverwijk valt, ook voor de postadressen, deels onder het dorp Meerkerk, deels onder het dorp Leerbroek.

Terug naar boven

Naam

Drukfout
In de Topografische atlas Zuid-Holland(1) staat op de kaart de spelling Weverswijk. Dat is een drukfout. De goede spelling is zonder s en de buurtschap heeft voor zover wij weten ook nooit Weverswijk geheten. In de index achterin staat wél de goede spelling.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Weverwijk ligt rond de gelijknamige weg, W van het dorp Leerbroek, O van het dorp Meerkerk en N van het dorp Nieuwland.

Op zich niet ongebruikelijk is dat de dorpsgrens (voorheen gemeentegrens) tussen Meerkerk en Leerbroek hier midden door de weg Weverwijk loopt. Je moet immers érgens een grens trekken tussen dorpsgebieden, en dat gebeurt vaak midden door een weg, om geen gedoe te krijgen met doorsnijdingen van kavels, wat wél het risico is als men de grens achter huizen langs trekt (om beide kanten van de straat onder één dorp of gemeente te houden).

Bijzonder is hier wél dat men, om de huizen onder de respectievelijke dorpen van elkaar te kunnen onderscheiden - de huisnummerreeksen zijn namelijk deels overlappend - in adresbestanden (van het postcodesysteem en de gemeentelijke basisregistratie BAG) aan de huisnummers de toevoeging 'rood' heeft toegevoegd voor Meerkerk (zie afbeelding). De huisnummers aan de Leerbroekse kant zijn zwart, maar omdat dat de standaard is, staat dát er in adresbestanden niet bij. De huisnummerbordjes ter plekke zijn ook overeenkomstig gekleurd, en de aanduiding dat het 'de rode kant' betreft, staat ook op de brievenbussen en de straatnaambordjes, zodat je ook ter plekke het verschil kunt zien tussen bijvoorbeeld de beide huisnummers 10 (zie de foto's; © Jan Dijkstra, Houten). Dit is voor zover wij weten uniek in ons land. Bij geen andere plaats heeft men dat zo opgelost. Elders doet zich dit probleem namelijk niet voor, omdat het gangbaar is om aan de ene kant van een straat oneven te nummeren en aan de andere kant even. Maar in het geval van Weverwijk wordt aan beide kanten doorlopend genummerd, vandaar deze oplossing.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Weverwijk 20 huizen met 129 inwoners, verdeeld in 13/88 (= huizen/inwoners) onder Leerbroek en 7/41 onder Meerkerk. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Slachtoffer van godsdienstwaanzin in 1944
"In de buurtschap Weverwijk, gelegen tussen Leerbroek en Meerkerk, staat een rustieke boerenhofstee*, waarin menig stedeling gaarne zijn intrek zou nemen om bij te komen van het jachtige leven in de grote stad. De hofstee is van het zogeheten T-type, dat wil zeggen dat het woonhuis dwars op de bedrijfsgedeelten is gebouwd. De tuin er voor bestaat uit een rijtje sparren en wat bloemperken. Naast de boerderij staat een hooiberg. Er achter zijn enkele schuren gebouwd en strekken zich wei- en hooilanden uit. Dat zich daar ooit een uitzonderlijk drama afspeelde lijkt onvoorstelbaar.
* Het huidige woonhuis van de familie Hakkesteegt/Oosterling, red.

In de avondeditie van de Nieuwe Rotterdamsche Courant van woensdag 2 februari 1944 verscheen echter het volgende schokkende bericht: "Jongeman door zijn familie afgemaakt. In den nacht van 2 Februari heeft zich in het gezin van de veehoudersfamilie V. in de buurtschap Weverwijk bij Leerbroek een afschuwelijk drama afgespeeld. De 25-jarige zoon is door de familie op beestachtige wijze afgemaakt om een zoogenaamd offer te brengen. De gehele familie, die teekenen van waanzin vertoont, is door den burgemeester onder bewaking van de marechaussee gesteld. Het parket uit Dordrecht stelt een nader onderzoek in."

In de streek gonsde het daarna van de geruchten en deden de wildste verhalen over deze opzienbarende moordzaak de ronde. Meermalen heb ik mijn vader er over horen vertellen. Hij kende het gezin Verrips in Weverwijk, omdat hij er af en toe kleding voor placht te maken. Zij hadden, aldus zijn lezing, in een vlaag van godsdienstwaanzin een gezinslid doodgeslagen met boerengereedschap, daarna aan moten gehakt en tenslotte in een emmer op de kachel gezet, omdat ze meenden een offer aan God te moeten brengen. Zijn mededeling, die we ook in de NRC aantreffen, dat de Verkerken een naaste hadden geofferd, heeft me altijd mateloos geïntrigeerd. Hoe konden ze dat doen, zo vroeg ik me af, als ze de christelijke beginselen waren toegedaan en de bijbel serieus namen? Daarin wemelt het immers van de passages, waarin het offeren van mensen (i.c. van kinderen) ondubbelzinnig wordt veroordeeld als een God onwelgevallig werk.

Maar behalve aan dergelijke schriftgedeelten, dacht ik ook aan het gebod: 'Gij zult niet doodslaan', zoals dat in de Tien Geboden is gegeven, en de fel gehekelde moord van Kaïn op Abel. Deze en soortgelijke gegevens uit de bijbel hadden de leden van het veehoudersgezin er toch van moeten weerhouden om een hunner te doden. Waarom waren zij dan toch tot hun daad gekomen? Hadden ze wel echt iemand willen offeren, zoals mijn vader en de kranten beweerden? Als ik hem deze vragen voorlegde, bleef hij het antwoord er op schuldig. Evenmin wist hij me desgevraagd te vertellen, of een wandaad van het type in de Weverwijk begaan ooit eerder in Nederland was voorgekomen.

Hoewel deze vragen nadien nog vaak bij me zijn opgekomen, kwam ik er niet toe om een poging te doen om ze te beantwoorden. Toen men mij onlangs verzocht om een voordracht te houden over de manier, waarop antropologen in de loop der jaren over het (mensen)offer hadden geschreven, kwamen ze weer bij mij boven en besloot ik om een klein onderzoek te doen teneinde wat licht te werpen op de kwesties, die me al zo lang obsedeerden. Omdat men bij het horen van het brengen van mensenoffers doorgaans denkt aan primitieve en voorbije samenlevingen, leek het me interessant, als ik zou kunnen aantonen dat het in recente tijd ook nog in onze eigen samenleving is voorgekomen, en als ik daarvoor een passende interpretatie zou kunnen vinden.

Bij mijn nasporingen bleek me al spoedig, dat het geval in Weverwijk allerminst uniek is geweest en dat zich eerder deze eeuw tenminste twee soortgelijke gevallen in Nederland hebben voorgedaan, te weten aan boord van een Katwijkse zeillogger in 1915 en in een buurtschap onder Appeltern in 1900. Over alle drie de gevallen bestaat een bescheiden hoeveelheid literatuur, die echter een tamelijk uiteenlopend karakter draagt. In hetgeen volgt wil ik elk der drie gevallen eerst beknopt beschrijven aan de hand van gegevens, die ik behalve aan eerdere auteurs hierover ontleend heb aan kranteberichten en archiefstukken. Daarna zal ik trachten duidelijk te maken, hoe men ze mijns inziens het beste begrijpen kan. Tenslotte zal ik stilstaan bij de kwestie, in hoeverre men in de gepleegde misdrijven offerdaden kan zien." Aldus cultureel antropoloog Jojada Verrips in de inleiding van zijn artikel 'Slachtoffers van het geloof - Drie gevallen van doodslag in Calvinistische kring', in Sociologisch Tijdschrift, jaargang 14, nummer 3, december 1987, pag. 357-406. Via de link is het artikel ook online te lezen. - Nog een artikel over het drama in Weverwijk, met daarin ook een vijftal links naar krantenartikelen uit 1944 die van het gebeurde verslag doen.

"Onder psalmgezang een bloedbad aanrichten en met Gods Naam op de lippen de meest weerzinwekkende praktijken bedrijven. Dat kan gebeuren als godsdienst en waanzin zich vermengen, zo blijkt uit het in 2000 verschenen boek ”Moordenaars op zwarte kousen” van misdaadjournalist Hendrik Jan Korterink, die zich in dezelfde drie casussen als hierboven genoemd heeft verdiept. Over de casus Weverwijk schrijft hij onder meer: "In een zeer gesloten gezin werd een van de zonen door zijn broers om het leven gebracht en zwaar verminkt omdat hij "een kwade duivel" zou zijn. Net als in Appeltern werd het vee niet meer verzorgd en gingen de deelnemers nauwelijks meer naar bed, omdat de wederkomst aanstaande zou zijn. Men bracht de tijd door met lofprijzingen en psalmgezang." Korterink heeft alle beschikbare archieven omgeploegd om de laatste steen in deze drie godsdienstige drama's boven water te krijgen. Zijn boek bevat een stortvloed aan details die zijn gehaald uit processen-verbaal en psychiatrische rapportages. De rijstebrij aan informatie in het boek lijkt zelfs voldoende materiaal te bieden voor een proefschrift. "Het verschijnsel dat in alle genoemde gevallen aan de orde is, heet psychische infectie. Een leidersfiguur wordt psychotisch en steekt zijn omgeving aan. De gekte krijgt als het ware een epidemisch karakter."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De buurtschap Weverwijk heeft geen rijksmonumenten. Er zijn diverse fraaie boerderijen te bewonderen, waarvan er 2 de status van gemeentelijk monument hebben, namelijk de boerderij uit 1906 op nr. 7-8 en de 19e-eeuwse boerderij op nr. 18.

- Aan het uiteinde van buurtschap Weverwijk, op Kanaaldijk 1-2, bij de vernieuwde Meerkerksebrug, staat een voormalige brugwachterswoning (met een gedeelte voor de knecht) uit 1890. Tegenwoordig is het een dubbel woonhuis. De Utrechtse Stichting voor het INdustrieel Erfgoed (USINE) heeft het ensemble als industrieel erfgoed gekwalificeerd.

Terug naar boven

Links

- Genealogie: - Er zijn ook personen* met de achternaam Van Weverwijk. Bij de Volkstelling van 1947 waren dat er 72, bij de Volkstelling van 2007 waren dat er 191. Het ligt voor de hand dat de voorouders van deze mensen uit deze buurtschap afkomstig zullen zijn, op enig moment naar elders zullen zijn verhuisd en zich vervolgens naar hun geboorteplaats hebben genoemd. De meerderheid van de mensen met deze achternaam woont nog altijd in de regio (rond Leerdam, Vianen en Utrecht).
* En natuurlijk ook naar dergelijke personen genoemde bedrijven, zoals de in de Vijfheerenlanden bekende firma Van Weverwijk uit Schoonrwoerd, die onder meer in afvalverwerking doet en waarvan je daarom vele containers in de regio ziet staan, waar hun naam groot op staat. Dus de meeste inwoners van de Vijfheerenlanden kennen deze naam daarvan (voor zover men geen ander persoon kent met deze naam), vemoeden wij.

Reactie toevoegen