Status

- Wijngaarden is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streek Alblasserwaard, gemeente Molenlanden. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1985. In 1986 over naar gemeente Graafstroom, in 2013 over naar gemeente Molenwaard, in 2019 over naar gemeente Molenlanden.

- Wapen van de voormalige gemeente Wijngaarden.

Naam

Oudere vermeldingen
1181 kopie 14e eeuw Godescalcum de Wingardo, 1282 Wyngairden, 1391 Wyngaerden, 1418 Wyngairden, 1514 Wijngaerden.

Naamsverklaring
Het Oudnederlandse wingarde en het Middelnederlandse wingaert betekenen 'plaats waar druiven groeien'. Aan het Middelnederlandse wine 'weiland' moet hier niet gedacht worden. De naam behoort mogelijk tot de groep van namen als Kockengen en Bonrepas.(1)

Ligging

Het dorp Wijngaarden ligt N van het dorp Sliedrecht, NW van het dorp Hardinxveld-Giessendam, WNW van het dorp Giessen-Oudekerk, W van het dorp Giessenburg, ZW van de dorpen Molenaarsgraaf en Bleskensgraaf, Z van het dorp Streefkerk, OZO van de dorpen Oud-Alblas en Alblasserdam en ONO van het dorp Papendrecht.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Wijngaarden 38 huizen met 252 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 30/216 (= huizen/inwoners) en de buurtschap Ruigbroek 8/36. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 270 huizen met ca. 675 inwoners.

Geschiedenis

In den beginne
In 1283 verklaart Graaf Floris V in een open brief dat Wijngaarden en Ruijbroek een oude en vrije heerlijkheid is en moet blijven. Alle personen uit het land en de steden van de Graaf die een misdaad hebben begaan, mogen zich hier vrijelijk ophouden, tenzij men verraad aan of moord had gepleegd aan de Graaf of zijn kinderen. De ingezetenen van de heerlijkheid waren vrij van alle schattingen van dienst van de zogeheten heerevaart en klokkeslag.

Ruijbroek
De naam Ruijbroek, het oostelijke gedeelte van Wijngaarden, is geleidelijk buiten gebruik geraakt. Genoemd naar de polder Ruijbroek. Op oude landkaarten wordt gedeelte dat nu Oosteinde heet, Ruijbroeksdedijk genoemd. Aan het Oosteinde, in het zogeheten Kraaienbos, bevindt zich het Galgenveld, een driehoekig stuk land. Hier werden vroeger de misdadigers opgehangen. In de Alblasserwaard is dit Galgenveld het enige bekende.

Bereikbaarheid
Wijngaarden is een langgerekt dorp lopend van west naar oost, vroeger alleen te bereiken vanuit Sliedrecht via de Tolsteeg, en vanuit Bleskensgraaf via de Wijngaardsesteeg. Na de ruilverkaveling is er een verbinding gekomen aan het Oosteinde naar Giessendam, en aan het Westeinde naar Papendrecht en Oud-Alblas.

Watersnood
Wijngaarden is het laagst gelegen dorp in de Alblasserwaard. Tijdens de Watersnoodramp van 1953 stond in dit dorp het water het hoogst. Als aandenken is in de gevel van het huis op Dorpsstraat 28 een watersteen aangebracht met daarop de woorden: "1953 Op de dag van februari één stond het water tot aan deze steen". (bron: Historische Vereniging Binnenwaard, waarvoor zie 2 alinea's hierna)

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Wijngaarden, kun je terecht bij de volgende instanties en literatuur:

- Historische Vereniging Binnenwaard.

- Het boek Wijngaarden 2000 (samengesteld door Jannie en Henk Boogaard) beschrijft in tekst en beeld - met veel mooie oude en recente foto's - alle panden in het dorp en hun bewoners, vanaf in den beginne tot de situatie zoals die in 2000 was. Het boek is via de link ook online te raadplegen.

Bezienswaardigheden

- Wijngaarden heeft 2 rijksmonumenten, zijnde de Hervormde kerk en een archeologisch monument, zijnde een terrein waarin sporen van bewoning uit de romeinse tijd..

- Wijngaarden heeft 31 gemeentelijke monumenten.

- De 15e-eeuwse Hervormde (PKN) kerk valt onder de Hervormde Gemeente Wijngaarden. De kerk is zeer oud, volgens pentekeningen zou het oorspronkelijk een kruiskerk zijn geweest. In 1896 is er voor de kerk een consistorie gebouwd. Bij de restauratie in 1981-1982 is deze verwijderd. Aan de oostzijde is een nieuwe consistorie geplaatst. De preekstoel dateert uit 1650. In 1582 zou er al een reformatorische kerkdienst zijn gehouden. De eerste predikant komt in 1623. In 1916 krijgt de kerk het eerste orgel van de toenmalige ambachtsheer J. Vroege.

- Vele oude monumentale boerderijen, waaronder het zogeheten Fort aan het Westeinde met het jaartal 1742 op de gevel.

Evenementen en activiteiten

- Sinds 2016 is er iedere 4e donderdag van de maand om 12.00 uur een Open Eettafel in Dorpshuis 't Wingerds Hof, voor 55-plussers uit Wijngaarden en Bleskensgraaf, bedoeld om laagdrempelig contact met elkaar te onderhouden. De kosten zijn 7 euro. Aanmelden en/of vragen om vervoer kan tot de voorafgaande maandag 13.00 uur. De contactpersonen zijn Magda Romijn, tel. 06-42567775; Nel van der Plas, tel. 06-57425581 en Margriet Koorevaar, tel. 06-83979209.

- Koningsdag.

- Op een zaterdag in juni is er de traditionele fietstocht De Wingerdse Pijl, georganiseerd door IJsclub Nooit Gedacht. Het is een fietstocht voor het hele gezin. Je kunt kiezen uit de afstanden 45 en 100 km. De routes zijn geheel voorzien van routepijlen. De deelnemers aan de 45 km dienen te starten tussen 09.30 - 14.00 uur. Inschrijfgeld: € 3,– per persoon. Voor de meer geoefende fietser is er een trim-/toertocht over 100 km. Degenen die hieraan meedoen dienen te starten tussen 09.00 - 11.00 uur. Inschrijfgeld: € 6,– per persoon. De start is vanuit 't Wingerds Hof in Wijngaarden, waar je een routebeschrijving krijgt. Voor iedere afstand is er een fraaie herinnering beschikbaar. Tevens worden er enkele leuke prijzen onder de deelnemers verloot. Voor meer informatie kun je bellen met Wim de Groot, tel. 0184-421506, of Benno van Wijk, tel. 0184-641701.

- Jaarlijks op een zaterdag in september is er een grote Rommelmarkt in de Burgemeester Brouwerstraat. De opbrengst is voor het onderhoud van de kerk, voor de plaatselijke verenigingen en voor een liefdadigheidsinstelling.

- In de week voor Oud en Nieuw organiseert het Rommelmarktcomité een Oliebollendag op het Kerkplein ten bate van de kerk.

Landschap, natuur en recreatie

- Na de Ruilverkaveling is direct W van het Westeinde het Alblasserbos aangelegd, dat op grondgebied van de gemeente Papendrecht ligt.

Links

- Belangenorganisatie: - Klankbordgroep Wijngaarden zet zich in voor de knelpunten en initiatieven op het gebied van de leefbaarheid in het dorp.

- Dorpshuis: - Het gedateerde verenigingsgebouw De Haveling voldeed niet meer aan de huidige technische eisen. Dankzij de inzet van Klankbordgroep Wijngaarden en alle betrokken verenigingen (dat zijn er 22!) is in 2014 een prachtig nieuw bruisend dorpshart gerealiseerd; dorpshuis 't Wingerds Hof. De gemeente heeft het gebouw en het omliggende terrein bekostigd. De inrichting is door de 4 hoofdgebruikers ('t Wingerds Hof, IJsclub Nooit Gedacht, Schietvereniging De Vrijheid en Biljartvereniging De Kukkie Klos), de klankbordgroep en alle gebruikers van het gebouw gerealiseerd in een voortreffelijke samenwerking met de toenmalige gemeente Graafstroom. De ijsclub heeft met financiële steun van de gemeente en met veel vrijwilligers een mooie landijsbaan gerealiseerd achter 't Wingerds Hof, die in de zomer als sportveld wordt gebruikt.

Nu, enkele jaren later, zijn de inwoners er zeer tevreden mee. Iedere vereniging heeft het ledental zien stijgen, ook zijn er nieuwe verenigingen en clubs bij gekomen. Een sterk punt, waar de inwoners ook trots op zijn, is dat ze zonder subsidie van de gemeente of wie dan in het vervolg zelf 'de broek op kunnen houden', inclusief reserveringen voor onderhoud en toekomst.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Zaaier is de dorpsschool van Wijngaarden. "Als christelijke school zien wij het als onze roeping om het Evangelie te ‘zaaien’. We vertellen de kinderen van de Heere Jezus, Die naar de aarde gekomen is om zondaren te redden. We prijzen Hem aan als de enige Weg, de Waarheid en het Leven, opdat kinderen Hem al vroeg leren kennen, liefhebben en vrezen. Daarnaast vormen en begeleiden we de kinderen op weg naar de volwassenheid. We leren de kinderen dat ze ook in een relatie staan tot anderen, hun naasten. We leren de kinderen liefde te hebben voor Gods schepping, die te bewerken en te bewaren.

Kinderen moeten op school kennis en vaardigheden meekrijgen om later in het voortgezet onderwijs op hun niveau verder te kunnen. Op onze basisschool leren wij de kinderen de noodzakelijke basisvaardigheden. We vinden het ook belangrijk dat kinderen opgroeien tot evenwichtige persoonlijkheden. Met andere woorden: we hebben oog en oor voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze kinderen. Deze doelen leiden tot de volgende prioriteiten: het Bijbels onderwijs vormt de kern van ons bestaan als school. Dit onderwijs blijft niet beperkt tot de Bijbelles maar heeft zijn uitstraling naar alle lessen en het gedrag van leerkrachten en leerlingen; niet de leerstof maar het kind staat centraal in ons onderwijs; daarnaast heeft het onderwijs in de basisvaardigheden prioriteit; tevens maken we ons sterk voor de extra zorg aan kinderen die dat nodig hebben; een ordelijk, veilig, rustig, pedagogisch klimaat heeft grote prioriteit."

- Kinderdagverblijf Joepie.

- Sport: - IJsclub Nooit Gedacht.

- Schietvereniging De Vrijheid is opgericht in 1953 en oefent haar activititeiten uit in dorpshuis 't Wingerds Hof in Wijngaarden. Iedereen vanaf 12 jaar kan lid worden. De jeugd tot 16 jaar schiet met een luchtbuks, vanaf 16 jaar met karabijn en geweer. Personen van 18 jaar en ouder mogen ook met het pistool schieten. Na afloop kan er in de IJsclubzaal nog wat worden gedronken of een kaartje gelegd worden. Als je interesse hebt, kom eens langs op een dinsdagavond om te 'proefschieten'.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Wijngaarden, met foto's van de grafzerken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)