Wilhelminaoord

Plaats
Dorp
Westerveld
Drenthe

Wilhelminaoord pand [640x480].JPG

Het voormalige fabrieksgebouw op Koningin Wilhelminalaan 20 in Wilhelminaoord is in 1900 gebouwd en heeft oorspronkelijk de functie van mandenmakerij en mattenmakerij. Later is het gebouw als katoenweverij ingericht.

Het voormalige fabrieksgebouw op Koningin Wilhelminalaan 20 in Wilhelminaoord is in 1900 gebouwd en heeft oorspronkelijk de functie van mandenmakerij en mattenmakerij. Later is het gebouw als katoenweverij ingericht.

Wilhelminaoord

Terug naar boven

Status

Wilhelminaoord is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Westerveld. T/m 1997 gemeente Vledder.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1849 Wilhelmina's oord, 1858 Wilhelminaoord, 1867 Wilhelmina's oord.

Naamgeving
Vernoemd naar Wilhelmina van Pruisen (1774-1837), echtgenote van koning Willem I (naar wie buurdorp Willemsoord (1820) is genoemd), en samengesteld met oord 'ontginningsnederzetting', dat in de 19e eeuw productief was bij het vormen van namen van ontginningskoloniën.(1)

Terug naar boven

Ligging

Wilhelminaoord ligt NO van Steenwijk, W van Vledder en grenst in het W aan de provincie Fryslân (kern Noordwolde).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 wordt Wilhelminaoord niet (apart) vermeld. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 300 huizen met ca. 800 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Na meerdere verloren oorlogen staat de economie van het toenmalige Nederland (= het huidige Nederland, België en Luxemburg) er in 1818 slecht voor. Er zijn heel veel armen, die grotendeels aan hun lot worden overgelaten. Oud-officier Johannes van den Bosch trekt zich het lot van deze paupers aan en richt de Maatschappij van Weldadigheid op. Onder andere wezen, bedelaars, zwervers en prostituees kunnen gaan werken in een van de 'Koloniën van Weldadigheid'. Deze gemeenschappen maken 'woest' en onvruchtbaar land geschikt voor agrarisch gebruik. In deze landbouwkoloniën, deels ook strafkoloniën, worden kolonisten gedisciplineerd door arbeid, scholing en morele vorming.

Wilhelminaoord is in 1821 als Kolonie IV van de Maatschappij van Weldadigheid gesticht op het noordelijk deel van landgoed Westerbeeksloot. De huisjes van deze kolonie worden er gebouwd op percelen van 2,4 ha. Daarnaast verrijzen enkele grotere boerderijen, zoals Hoeve Koning Willem III (1854) en Hoeve Prinses Marianne (1913), waar de bewoners van de koloniehuisjes werken. In 1859 gaan, volgens de nieuwe koers van de Maatschappij, ca. 100 kleine bedrijfjes op in 6 grotere van 50 ha. In 1825 zijn Wilhelminaoord, Boschoord en Oostvierdeparten samengevoegd tot Kolonie II. Wij hebben een aparte pagina gemaakt voor ontstaan en ontwikkeling van de Maatschappij en de Koloniën van Weldadigheid, waar je kunt lezen hoe het deze koloniën in de loop van de 19e en 20e eeuw vergaan is.

- Verhalen uit de Kolonie Wilhelminaoord, door Wil Schackmann.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Gasproducent Vermilion wil de gasproductie in de Drents-Friese grensregio gaan uitbreiden met het aanboren van nieuwe kleine gasvelden. Het gaat onder meer om de gasvelden Boergrup en Lombok, die onder Vledderveen, Wilhelminaoord en Noordwolde liggen. Vermilion wil in dit gebied één nieuwe gaswinningslocatie aanleggen en vanaf die plek drie putten boren. Het aanleggen van leidingen voor aansluiting op het gasnet valt ook onder de plannen. Een deel van het gas ligt onder het Natura 2000-gebied Drents-Friese Wold. Om die reden coördineert het ministerie van Economische Zaken de besluitvorming rond de boorplannen volgens de zogeheten Rijkscoördinatieregeling. Minister Eric Wiebes van Economische Zaken kondigde in 2018 naar aanleiding van de aardbevingsproblematiek in Groningen aan de gaswinning in kleine velden gestaag af te bouwen. De gasvelden Boergrup en Lombok vallen evenwel nog onder een oude opsporingsvergunning. Pas medio 2024 wordt er een besluit genomen over de locaties Boergrup en Lombok. (bron en voor nadere informatie zie Friesch Dagblad, januari 2021)

- In 2010 is begonnen met de nieuwbouw van een 6-tal koloniewoningen in Wilhelminaoord. Een uniek project binnen de gemeente Westerveld dat verloren gegane woningen op oorspronkelijke locaties wil terugbouwen. Het plan maakt deel uit van het ambitieuze Belvedereproject ‘Erfgoed Westerbeeksloot’. De bedoeling is, dat in verschillende fasen uiteindelijk ca. 60 nieuwe koloniewoningen gaan bijdragen aan het herstel van het oorspronkelijke beeld binnen het koloniale landschap. De nieuwe woningen zullen herkenbaar zijn als koloniehuisjes. Maar het nieuwe koloniehuis krijgt wel een eigentijdse en opvallende uitstraling. De huizen worden gebouwd volgens het houtskeletbouwprincipe, waarbij de muren deels in baksteen en deels in hout worden uitgevoerd om hoge isolatiewaarden te kunnen realiseren.

Verder wordt gebruik gemaakt van aanwezige aardwarmte: ’s winters voor verwarming, ’s zomers voor verkoeling. Een moderne installatie, gekoppeld aan een vloerverwarmingssyteem zorgt zomer en winter voor een optimaal binnenklimaat. De stroom die de warmtepomp nodig heeft om zijn werk te doen, wordt geleverd door de zonnecelinstallatie. Ook het warmwater wordt geleverd door zonnecollectoren. Zo is er geen gasaansluiting nodig en zijn de bewoners van deze zeer energiezuinige woningen nauwelijks afhankelijk van schommelende energieprijzen. Met een paar extra maatregelen zijn de woningen 'zelfsupporting' en kunnen ze zelfs inkomsten opleveren door energieteruglevering aan het net. (bron: Duurzaam Gebouwd, 4-5-2010)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Op 6 november 2009 is het gebied van de voormalige werkkolonie Frederiksoord - Wilhelminaoord van de Maatschappij van Weldadigheid (1818) als geheel aangewezen als beschermd dorpsgezicht. De kolonisten die uit de steden afkomstig waren moesten de woeste veengronden ontginnen om in hun onderhoud te voorzien. Deze vorm van armoedebestrijding door werkverschaffing leidde tot een strak georganiseerd blokvormig landschap, bestaande uit rechte elkaar kruisende assen van lanen, wegen, sloten en op de wegen georiënteerde koloniewoningen en boerderijen, te midden van het uit de 17e eeuw daterende landgoed Westerbeeksloot, dat vroeg in de negentiende eeuw nog voornamelijk uit onontgonnen 'woeste gronden' bestond.

Op de kruispunten van wegen en lanen ontstonden werkplaatsen en voorzieningen, zoals een bakkerij en een tuinbouwschool. Het gebied heeft ondanks vele veranderingen, zoals schaalvergroting in de landbouw, bebossing, sloop van koloniewoningen, nieuwbouw en kernvorming bij de dorpen Frederiksoord en Wilhelminaoord, aanpassing van de infrastructuur en dergelijke, zijn karakteristieke historisch-ruimtelijke hoofdstructuur behouden.

De aanwijzing als 'beschermd dorpsgezicht' brengt beschermende regels met zich mee die sturend zijn bij ruimtelijke ingrepen. De gemeente heeft de plicht voor een dergelijk gebied een nieuw bestemmingsplan op te stellen. Dat is dan ook gebeurd middels het Bestemmingsplan Beschermd Dorpsgezicht Frederiksoord - Wilhelminaoord, dat in januari 2014 is vastgesteld.

- Wilhelminaoord heeft 14 rijksmonumenten.

- Begraafplaats.

- Het charmante witte Koloniekerkje is in 1853 gebouwd. De mensen die in deze kolonie van de Maatschappij van Weldadigheid woonden moesten verplicht naar deze kerk. Later is het kerkje in eigendom geweest van een Hervormde gemeente. Sinds 2009 is het kerkje weer toegevoegd aan de lijst van rijksmonumenten van de Maatschappij. Het Koloniekerkje van Wilhelminaoord is te huur voor bijv. trouwerijen, andere feestelijke bijeenkomsten of concerten.

- Bij de kerk een pastorie en school annex meesterswoning.

- Rustoord I is gebouwd in 1893. Vijf aaneengebouwde woningen, in 1895 met drie woningen uitgebreid, in 1975 gerenoveerd tot vier bejaardenwoningen.

- Rustoord II dateert uit 1904 en is thans het Buitencentrum Wilhelminaoord van de gemeente Den Haag, die hier natuureducatie voor de basisscholen van haar gemeente verzorgt.

- Hoeven Koning Willem III en Prinses Marianne (interbellumstijl).

- De boerderijen vormen de belangrijkste bron van inkomsten voor de kolonieën. Later worden ook centrale werkplaatsen gebouwd waar koloniebewoners arbeid moeten verrichten. Een voorbeeld is het voormalige fabrieksgebouw aan de Koningin Wilhelminalaan 20-22 in Wilhelminaoord. Dit monumentale pand in eclectische baksteenarchitectuur is in 1900 gebouwd en heeft oorspronkelijk de bestemming van mandenmakerij en mattenmakerij. Later is het gebouw als katoenweverij ingericht. In het middendeel van de voorgevel zijn nog de deuropeningen aanwezig, waardoor de goederen werden in- en uitgehesen. Aan de achterzijde van het gebouw is een lage aanbouw, waarin vroeger een smederij was gevestigd. Het gebouw verkeerde de afgelopen jaren in verwaarloosde staat, en is in 2019 gerestaureerd. Het is schoongemaakt aan de buitenkant. De tuin is opnieuw aangelegd. Voorheen woonden er twee gezinnen in. Na de restauratie is het pand in gebruik genomen door 13 mensen met een autistische stoornis. Ze hebben allemaal een eigen appartement met daarin een keuken, slaapkamer en woonkamer. Volledig aangepast aan deze doelgroep.

- Koloniewoninkjes aan de Koningin Wilhelminalaan en Naamen van Eemneslaan.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Toneelvereniging Erica is al in 1889 opgericht, en heeft zelfs nog enkele voorgangers; in 1867 komt het tot een fusie tussen reciteergezelschap De Vriendschap en rederijkerskamer Concordia, en wordt rederijkerskamer Generaal van den Bosch opgericht. Het verzoek in 1873 om kwijtschelding van een schuld van f 45,- aan de Maatschappij van Weldadigheid wordt door de commissarissen afgewezen en de vereniging wordt opgeheven. Pas in 1889 komt er weer een toneelvereniging; Erica. Jaarlijks in februari brengen ze een nieuw stuk op de planken in Ons Dorpshuis.

- Corsogroep De Kolonie in Wilhelminaoord bouwt jaarlijks een corsowagen voor het Bloemencorso in Frederiksoord (2e weekend van september).

- Stichting Kolonieconcerten organiseert in de herfst- en wintermaanden op zondagmiddagen klassieke kamermuziekconcerten in het voormalige koloniekerkje van Wilhelminaoord. Daarbij streven zij er naar om hoge kwaliteit te combineren met een breed scala aan instrumenten, en een programmering waarin het prachtige oudere kamermuziekrepertoire gekoppeld wordt aan het avontuurlijke, meer recente en hedendaagse repertoire.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Bamboekwekerij en Bamboe-expositietuin Mei Chu (Naamen van Eemneslaan 5, Wilhelminaoord). Mei Chu is de Chinese benaming voor “mooie bamboe”. In de tuin van 3 hectare wisselen ze 80 bamboesoorten af met Chinese en Japanse bomen, heesters en vaste planten. De tuin is in de afgelopen 15 jaar stukje bij beetje onder architectuur ontworpen en aangelegd. Als praktijkdocent en tuinontwerper, verbonden aan de tuinbouwschool, is het eigenaar Frank Berends gelukt om naast een mooie landschappelijke tuin ook een bijzonder sortiment bomen, heesters en vaste planten aan te planten. Voor bezoekers met kennis van bamboe, bomen en heesters heeft de tuin veel te bieden. Zo vind je er o.a. collecties van Viburnum (Gelderse roos), Euonymus (Kardinaalsmuts) en Wisteria (Blauwe regen). Deze collecties zijn uniek en als NPC (Nederlandse Planten Collecties) ondergebracht bij de Koninklijke Vereniging Boskoopse Cultures. Door het juiste ontwerp en beheer van de tuin is er in elk jaargetijde wel wat te beleven. Hoogtepunten in het jaar zijn wel de bloei van de Prunus en Malussen in het voorjaar, gevolgd door de bloei van de Wisteria’s. In het najaar met name de herfstkleuren van de Euonymus en de bessen van de Viburnums.

- Vroeger werden 'bleekneusjes', zoals ze weleens werden genoemd, oftewel kinderen die opgroeiden tussen het beton van 'de grote stad', naar groepsaccommodaties gestuurd bijv. op de Veluwe en in Drenthe, om frisse lucht op te doen en te genieten van bos en natuur. Dat blijkt nog steeds te gebeuren; "Buitencentrum Wilhelminaoord of 'School in Bos' is een stukje Den Haag in Drenthe. Het Buitencentrum wordt het hele jaar door gebruikt door Haagse basisscholen voor schoolexcursies. Leerlingen uit de groepen 7 en 8 verblijven met begeleiding een midweek in het centrum. Tijdens deze werkweek leren en ontdekken ze van alles over de natuur en het milieu. Er is ook een nagebouwd dorp met huizen uit de prehistorie. Daar leren ze om vuur te maken, manden te vlechten of vuursteen te bewerken." Aldus de website van het Buitencentrum. Onder het kopje Info kun je lezen waarom ze dat doen en hoe ze dat doen. - Dit filmpje geeft een impressie van het Buitencentrum. In het rechtermenu onder de link vind je nog een aantal filmpjes over het Buitencentrum. - In 2014 heeft 'School in Bos' het 40-jarig bestaan gevierd. In die periode heeft het centrum ca. 90.000 Haagse basisschoolleerlingen ontvangen.

- Knapzakroute Frederiksoord - Wilhelminaoord (17 km).

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Wilhelminaoord, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Wilhelminaoord (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Frederiksoord en buurdorp Wilhelminaoord.

- Nieuws: - Nieuws uit Wilhelminaoord, Frederiksoord en Nijensleek op Facebook. - Nieuws uit het dorp op Twitter. - Nieuws uit het dorp van de krant Da's Mooi.

- Belangenvereniging: - "Dorpsgemeenschap Frederiksoord - Wilhelminaoord en omgeving (DFW) mogen we oprecht een vereniging met een geschiedenis noemen. Al vroeg in de vorige eeuw bestond er een oranjecommissie voor het dorp die tijdens de viering van Koninginnedag een dag organiseerde voor jong en ouder, iets wat heden ten dage nog altijd plaatsvindt. In 1946 is er gekozen voor een officieel orgaan; DFW.

Naast al haar activiteiten voor zowel de jeugd als de volwassenen houdt het bestuur zich ook bezig met andere zaken. Onderwerpen als plattelandsontwikkelingen, bestemmingsplannen etc. komen dan ook regelmatig aan de orde. Zaken als woningbouw, erg belangrijk voor het voortbestaan van een gezonde leefgemeenschap, staan ook hoog op de lijst. Met voornamelijk woonstichting Actium zijn daar dan ook regelmatig contacten over om te kijken waar de mogelijkheden en verbeterpunten liggen. Gesprekspartners die invloed kunnen uitoefenen op onze dorpen zijn dan ook essentieel voor de toekomst. Met de gemeente Westerveld zijn maandelijkse contacten, rondgangen door de dorpen en diverse gespreksavonden om de inwoners van Frederiksoord en Wilhelminaoord te geven wat zij verdienen." Aldus de vereniging op haar site.

- Dorpshuis: - Ons Dorpshuis is in 1915 door de Maatschappij gebouwd voor onderwijs-, ontwikkelings- en ontspanningsdoeleinden en na dat te Paterswolde (eveneens 1915) het oudste plattelandsdorpshuis van Nederland. Ons Dorpshuis is de ontmoetingsplek voor Wilhelminaoord en buurdorpen Frederiksoord en Nijensleek. De plek om gezellig te praten, een drankje te nuttigen of een activiteit te beleven. - Artikel over de geschiedenis van Ons Dorpshuis. Ons Dorpshuis is een prachtige locatie waar sfeer en ongedwongenheid centraal staat. Tal van verenigingen en activiteiten vinden hier onderdak, zoals een zangkoor, de biljartclub, de breiclub, (gratis) gitaarles en volksdansen. Ons Dorpshuis is genomineerd voor de titel (Drents) Dorpshuis van het Jaar 2020.

- Onderwijs: - "Basisschool De Kievitshoek is gelegen aan de rand van Wilhelminaoord. De school wordt omgeven door veel groen en een ruim schoolplein. In 2008 is de school grondig gerenoveerd en uitgebreid. Het uitgangspunt van ons handelen is dat ieder kind uniek is en de mogelijkheid heeft zich te ontwikkelen. Daarnaast gaan wij ervan uit dat ieder kind zijn eigen specifieke talenten heeft. De ontwikkeling van kennis, vaardigheden en talenten doet een kind op zijn eigen wijze en in een min of meer eigen tempo. Wij willen dat een kind op De Kievitshoek tot zijn recht komt en dat het zich op zijn plaats voelt. Bij ons leert een kind dat het anderen moet respecteren, dat het tolerant moet zijn, dat het gevoelens mag uiten en gevoelens van een ander moet respecteren. Ons motto: Daar waar leren leuk is!"

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Old Forward is opgericht in 1898.

- In 2017 is Sportdorp Vitaal Wilhelminaoord e.o.* van start gegaan. Een Sportdorp is een samenwerkingsverband tussen sportverenigingen en andere lokale partijen in een wijk of dorpskern met als doel zoveel mogelijk inwoners, vanuit hun eigen behoefte, meer en vaker te laten sporten. Het sportaanbod kan worden vernieuwd, sportactiviteiten of -modules worden aangeboden. Een Sportdorp zorgt voor toename van leefbaarheid in een dorp of wijk en meer vitaliteit van de inwoners.
* Met 'e.o.' worden met name de buurdorpen Frederiksoord en Nijensleek bedoeld.

In juli 2019 is in het dorp een multifunctioneel sportcourt gereedgekomen. Het idee is geboren tijdens een van de bijeenkomsten van de werkgroep Vitaal Wilhelminaoord e.o. Die groep is sinds 2015 actief in het dorp en beoogt de inwoners van het dorp te stimuleren naar een gezondere leefstijl met beweging en gezonde voeding. Op initiatief van de werkgroep zijn er de laatste jaren verschillende activiteiten georganiseerd zoals een sportief wandelenproject en een bootcamp. Alle activiteiten waren in ieder geval gericht op beweging en gezonde voeding. Burgemeester Rikus Jager van de gemeente Westerveld heeft het multifunctioneel sportcourt officieel geopend. Jager vertelde onder de indruk te zijn van de omvang van het court. "Ik had gedacht een soort pannakooi te mogen openen, maar wat hier staat verdient het om in een grote stad te staan. Bijzonder, maar werkgroep Sportdorp bewijst dat het ook gewoon in een klein dorp kan."

- Zorg: - Woonzorgcentrum De Menning in Wilhelminaoord, gebouwd in 1967, bestaat uit drie woonlagen en heeft 46 appartementen, drie echtparenappartementen en vier kamers voor kortdurende opname. Daarnaast zijn er 26 aanleunwoningen. In De Menning wordt verzorgingshuiszorg geboden alsook specifieke zorg aan cliënten met beginnende en lichte dementie, zoals dagbegeleiding.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Wilhelminaoord.

Reacties

(2)

Er staat een storende fout in de tekst van uw verhaal over Wilhelminaoord. Wilhelminaoord (en Frederiksoord) zijn nml niet in 2014, maar reeds in november 2009 aangewezen als 'van rijkswege beschermde dorpsgezichten'. In januari 2017 is het gebied door het rijk voorgedragen voor een Werelderfgoedstatus bij UNESCO in Parijs. De Maatschappij van Weldadigheid bestaat nog steeds, en viert in 2018 haar 200-jarig jubileum.

Dank voor uw correctie! Ik had het jaar verwisseld met het jaar van het vaststellen van het bestemmingsplan. Dat is in 2014 vastgesteld. Ik heb e.e.a. gecorrigeerd. We hebben recentelijk een aparte pagina aangemaakt voor de Maatschappij en de Koloniën van Weldadigheid, waar ik nu ook naar heb gelinkt. Daar staat het verhaal over de Maatschappij en de Koloniën in bredere zin, zodat we dat niet steeds bij alle betreffende dorpen en buurtschappen uit de doeken hoeven te doen. Daar refereren we ook aan de Werelderfgoed-kandidatuur en het 200-jarig bestaan in 2018.

Reactie toevoegen