Status

- Woensel is een voormalige gemeente en dorp, thans stadsdeel in de provincie Noord-Brabant, in de regio Zuidoost-Brabant, en daarbinnen in de streek Kempen, gemeente Eindhoven. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1919.

- De gemeente Woensel is in 1821 vergroot met een deel van de gemeente 'Nederwetten en Eckart', zijnde de kern Eckart. Sindsdien heeft de gemeente tot 1896 'Woensel en Eckart' geheten, waarbij 'en Eckart' ook wel vervangen werd door de aanduiding 'c.a.'.

Naam

Oudere vermeldingen
1107 kopie 13e eeuw Gunsela, 1161 Gunsella, ca. 1200 Wnsela, 1249 prope Woncele, 1321 kopie 1659 Woenssel, 1326 Wonsel, 1355 en 1359 Woensel, 1665 Woenssel.

Naamsverklaring
"Voor het tweede deel van deze samenstelling twijfelt men tussen seli = zaal 'uit één ruimte bestaande woning' en lo 'licht, open bos'. In het eerste deel schuilt volgens sommigen de naam van Wodan, de oppergod van de Germanen, wiens naam nog voortleeft in woensdag. Steun voor deze verklaring ziet men in de vormen met g- die het gevolg zouden zijn van een taboe op het gebruik van de naam Wodan, maar die ook kunnen wijzen op Romaanse invloed. Misschien moeten we eerder denken aan een samentrekking van een met het Germaanse wôð-* 'woede' samengestelde persoonsnaam, zoals men die ook aanneemt bij de Duitse plaatsnaam Woteneshusen (Gutmannshausen in Thüringen)."(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Het stadsdeel Woensel ligt in het N van de stad Eindhoven.

Statistische gegevens

- In 1840 heeft de gemeente Woensel 428 huizen met 3.183 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 79/620 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Fellenoord 63/570, Lijmbeekstraat 88/650, Bagijnenbroek 38/326, Vlokhoven 75/477, Acht 55/350 en Eckart 30/190.

Geschiedenis

- Verhalen over de geschiedenis van Woensel (en Eckart) op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Recente ontwikkelingen

- In Woensel wonen in de grote aantallen eengezinswoningen uit de jaren zestig en zeventig steeds meer senioren, alleen of met zijn tweeën. Ze willen eventueel wel verhuizen, maar dan liefst binnen de eigen buurt. De nieuwe instroom bestaat voornamelijk uit alleenstaanden, eenoudergezinnen en jonge stellen. Daarom is er steeds meer behoefte aan kleine appartementen, in plaats van de huidige vier- of vijfkamerwoningen. Bovendien dreigt verloedering voor winkelstrips die te weinig klanten trekken. Ook de leegstand in winkelcentrum Woensel wordt onder meer veroorzaakt doordat de samenstelling van de huishoudens verandert. Het eerste alternatief is volgens Jorg van Waas van Woonbedrijf de sloop van woningen en vervangende nieuwbouw. "Maar dat voelt niet goed, want dan breek je woningen af die technisch gewoon nog goed zijn." Een andere optie is verkoop en nieuwbouw met de opbrengst. Maar het probleem is dat er dan wel locaties nodig zijn om te bouwen. Woonbedrijf wil nu bekijken of het mogelijk is die grote woningen te splitsen, liefst als heel blok. Maar dan moeten de zittende bewoners er wel (tijdelijk) uit. Bovendien zouden er ook appartementencomplexen bij gebouwd kunnen worden. Van Waas benadrukt dat er voldoende eengezinswoningen overblijven. "We bevorderen de doorstroming, dus er komen genoeg andere grondgebonden woningen vrij."

Woonbedrijf betwijfelt of in de grote hoogbouwprojecten in de binnenstad wel betaalbare sociale huurwoningen gebouwd kunnen worden. "Door de hoge bouwkosten en de complexe projecten is het maar zeer de vraag of dat kan. En als het kan, dan is de vraag wat je daar voor je geld krijgt. Als er een extra slaapkamer bij zit, heb je al geluk." Directeur Erik Leijten van projectontwikkelaar BPD kijkt ook naar Woensel, omdat hij betwijfelt of er in de binnenstad en rond de Fellenoord snel de benodigde 3500 woningen per jaar gebouwd kunnen worden: "Daar gaan we het niet redden, want de komende jaren komt er rond de Fellenoord nog geen woning bij." Daarom wil hij de discussie over nieuwbouw in de stad 'niet verengen tot alleen de binnenstad' en tot de vraag 'hoogbouw of niet'. Nog voor de zomer van 2020 willen Woonbedrijf en BPD met met een plan van aanpak komen en partners zoeken, zoals de gemeente Eindhoven.

Bezienswaardigheden

- Klooster Mariënhage (Augustijnendreef 15), waarvan de historie teruggaat tot de oorsprong van de stad in de 11e eeuw, is de afgelopen 125 jaar bewoond door de Orde der Augustijnen. Het kon zijn functie als klooster en kerk niet behouden, omdat zowel het aantal kerkgangers als het aantal paters afnam. Uitvaartverzekeraar Dela heeft het kloostercomplex gekocht en na zeven jaar renoveren is het oudste stukje Eindhoven in 2019 weer opengesteld. Tegenwoordig zit in het complex - dat tot de gemeentelijke herindeling van 1921 in het ZO puntje van de gemeente Woensel lag* - onder meer een hotel, een ceremoniehuis waar bruiloften en uitvaarten georganiseerd kunnen worden, en een brasserie.
* Op de gemeentekaart uit 1866 elders op deze pagina is het complex vermeld als Klooster ten Hagen, direct O van wat we nu het centrum van Eindhoven noemen, en wat destijds de hele gemeente Eindhoven was.

De paters zijn blij met deze herbestemming van de kerk. Dela heeft met alle respect de waarde en de betekenis van het gebouw bewaard. En al hun ceremonies, hoewel ze niet meer confessioneel getint zijn, zijn van hetzelfde respect voorzien, aldus de paters. Pater Pierre Stikkelbroeck: "Als ik om mij heen zie dat kerken in trampolinepaleizen, supermarkten of sportscholen veranderen, dan zie je dat die gebouwen zo veel aan waarde en betekenis verliezen, dat er geen verwijzing meer is naar wat het is geweest. En hier is dat niet het geval. Dela noemt het ook nog steeds de Paterkerk." Wat Stikkelbroeck betreft is Eindhoven een voorbeeld van hoe er met kloosters en kerken omgegaan moet worden, als ze een nieuwe functie krijgen. "Ik zou tegen iedereen willen zeggen die met hetzelfde probleem zit waar wij mee zaten: kom eens kijken om te zien hoe mooi het hier is opgelost."

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Woensel (online te bestellen).

Links

- Belangenorganisatie: - "Stichting Bewonersplatform Woensel Noord is opgericht in 2009. Dit stadsdeel bestaat uit 13 wijken met ongeveer 70.000 inwoners. Het doel van de stichting is om het belang van de bewoners van deze wijken te behartigen bij zaken die wijkoverschrijdend zijn. Elke wijk heeft zijn eigen bestuur en eigen zeggenschap, maar als er zaken zijn die voor meerdere wijken tegelijk spelen kan het platform daar een adviserende en coördinerende rol in spelen. Dit doen we in samenwerking met een aantal partners zoals wijkagenten, gebiedcoördinatoren, Wij Eindhoven, Rode Kruis, Buro Cement en Lumens.

Vijf á zes keer per jaar houden we een vergadering waarbij het streven is dat een afgevaardigde vanuit elke wijk en een vertegenwoordiging van de partners aanwezig is. Bij gespecialiseerde onderwerpen nodigen we een deskundige uit. We bespreken de lopende zaken en delen ervaringen. Ook nieuwe onderwerpen komen hier op tafel. Binnen het platform zijn diverse werkgroepen werkzaam zoals Preventie Team Eindhoven WN, Seniorenplatform WN, Eindhoven Airport, Hartveilig WN en Wervelend Woensel. Ook is er een categorie Woonbeleving waarin over diverse onderwerpen regelmatig bij de gemeente de stand van zaken wordt gevraagd, zoals woningbouw/AZC voorzienig Castiliëlaan, de eikenprocessierups, de rattenplaag en de hoogspanningslijnen. Het Bewonersplatform probeert zo actueel mogelijk belangrijke zaken voor het stadsdeel te behartigen; mochten er zaken spelen die wij nog niet hebben opgemerkt laat het ons dan weten."

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)