Woerdense Verlaat

Plaats
Dorp
Nieuwkoop
Groene Hart Holland Rijnland
Zuid-Holland

woerdense_verlaat_collage.jpg

Woerdense Verlaat is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streken Groene Hart en Holland Rijnland, gemeente Nieuwkoop. (© Jan Dijkstra, Houten)

Woerdense Verlaat is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streken Groene Hart en Holland Rijnland, gemeente Nieuwkoop. (© Jan Dijkstra, Houten)

Woerdense Verlaat met kerk JD [640x480].jpg

Woerdense Verlaat, dorpsgezicht met kerk

Woerdense Verlaat, dorpsgezicht met kerk

Woerdense Verlaat..jpg

Woerdense Verlaat komen we hier binnen bij de Grecht

Woerdense Verlaat komen we hier binnen bij de Grecht

Woerdense Verlaat. (2).jpg

Woerdense Verlaat, riviertje de Grecht, met schuit met grond die kan worden ingevaren bij een dijkdoorbraak.

Woerdense Verlaat, riviertje de Grecht, met schuit met grond die kan worden ingevaren bij een dijkdoorbraak.

Woerdense Verlaat.jpg

Woerdense Verlaat, een dorp aan het water

Woerdense Verlaat, een dorp aan het water

woerdense_verlaat_artikel_over_grenscorrecties_1989.jpg

W.J. Eijs zet hier mooi in tekst en beeld op een rijtje hoe de bijna Baarle-Nassau-achtige situatie in Woerdense Verlaat d.m.v. de grenscorrecties van 1989 is opgelost. Het complete artikel hebben wij gelinkt nabij het eind van het hoofdstuk Geschiedenis.

W.J. Eijs zet hier mooi in tekst en beeld op een rijtje hoe de bijna Baarle-Nassau-achtige situatie in Woerdense Verlaat d.m.v. de grenscorrecties van 1989 is opgelost. Het complete artikel hebben wij gelinkt nabij het eind van het hoofdstuk Geschiedenis.

woerdense_verlaat_oranjevereniging_prinses_margriet_50jaar.jpg

Oranjevereniging Prinses Margriet in Woerdense Verlaat heeft in 2016 het 50-jarig bestaan gevierd

Oranjevereniging Prinses Margriet in Woerdense Verlaat heeft in 2016 het 50-jarig bestaan gevierd

woerdense_verlaat_ansichtkaart_baan_ca._1930_kopie.jpg

Woerdense Verlaat, Baan, ansichtkaart uit ca. 1930 (in 1931 verzonden, de kaart zelf kan dus ouder zijn). Weet iemand welke locatie dit is? De straatnaam Baan bestaat immers niet (meer) in dit dorp.

Woerdense Verlaat, Baan, ansichtkaart uit ca. 1930 (in 1931 verzonden, de kaart zelf kan dus ouder zijn). Weet iemand welke locatie dit is? De straatnaam Baan bestaat immers niet (meer) in dit dorp.

Woerdense Verlaat

Terug naar boven

Status

- Woerdense Verlaat is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streken Groene Hart en Holland Rijnland, gemeente Nieuwkoop.

- Vanouds kwamen hier 3 gemeentegrenzen bij elkaar. Woerdense Verlaat viel dan ook onder deze 3 gemeenten: Kamerik in het ZO, Wilnis in het N en Nieuwkoop in het W. Bij de totstandkoming van het huidige postcodesysteem in 1978 heeft het dorp dan ook 3 postcodes gekregen (3651-3653): een voor iedere gemeente. Een uitgangspunt van het postcodesysteem is namelijk dat een 4-cijferige postcode altijd maar onder 1 gemeente mag vallen. Bij de gemeentelijke herindelingen van 1989 is het dorp middels grenscorrecties geheel onder de gemeente Nieuwkoop komen te vallen.

- Onder het dorp Woerdense Verlaat vallen ook de buurtschappen Achttienhoven, Slikkendam en Westveen en, voor de postadressen, een deel van de buurtschap Oude Meije en een zeer klein deel van het dorp Meije (= 2 panden grenzend aan de weg Meije, zijnde 1 pand aan de Hollandsekade en 1 pand aan de Bosweg).

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1494 kopie "eene sluyse mitt eenen verlate", 1575 Twoerder verlaet, 1602 't Verlaet, 1639 Woerder verlaet, 1743 Woertse Verlaet, 1748 het Woersche Verlaet, 1866 (Kuijperkaart) Woerdsche Verlaat, idem Woerdsch Verlaat, 1936 Woerdensche-Verlaat.

Naamsverklaring
Betekent verlaat 'kleine (schut)sluis' van Woerden, naar de midden 15e eeuw aangelegde sluis tussen de Grecht en de Kromme Mijdrecht.(1)

Terug naar boven

Ligging

Woerdense Verlaat ligt N van Woerden, O van Nieuwkoop, ZO van Noorden, rond de driesprong van de Grecht, de Kollensloot en de Amstel. Het dorpsgebied grenst in het Z, O en NO aan de provincie Utrecht, in het NW aan de buurtschap Noordse Dorp en in het NW aan de Nieuwkoopse Plassen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Woerdense Verlaat heeft ca. 300 huizen met ca. 770 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Grensgebied
Het dorp is in 1524 ontstaan rond de in 1448 gebouwde sluis in de Grecht, die het Woerdense Verlaat wordt genoemd. De bebouwing groeit in twee gewesten: Holland en Utrecht. Het Hollandse deel, gelegen ten westen van de Grecht en ten zuiden van de Kollenwetering, valt onder het gerecht Nieuwkoop. Het Utrechtse deel ten noorden van de Kollenwetering en rond de Meent, maakt deel uit van het gerecht Wilnis, terwijl het zuidelijk gelegen stuk daarvan tot het gerecht Kamerik behoort. Na 1813 worden de gerechten tot gemeenten omgevormd en blijft het dorp verdeeld over drie gemeenten. Pas na de gemeentelijke herindelingen van 1989 in deze regio wordt het dorp middels grenscorrecties geheel bij de gemeente Nieuwkoop gevoegd.

Grecht
De Grecht loopt in noord-zuid richting van Woerdense Verlaat naar de Oude Rijn. Vanuit het dorp loopt hij eerst tamelijk recht. Dan neemt hij de vorm aan van een slingerend riviertje, waarna hij net voorbij het gemaal in de Middelwetering weer het uiterlijk van een kanaaltje aanneemt. Het grillige verloop van de Grecht weerspiegelt de ontstaansgeschiedenis van deze waterloop. In 1366 wordt een wetering gegraven van de Gemeenlandskade naar de Oude Rijn. Hiermee wordt de afwatering van de polders Achttienhoven en Kamerik-Mijzijde verbeterd. Doorslaggevend voor de aanleg van deze wetering is echter het handelsbelang van de stad Woerden. Door het opschuiven van de grenzen van Holland in oostelijke richting is het Stichts gebleven Miland een enclave in Holland gaan vormen. Dwars door dit Stichtse gebied wordt nu een rechtstreekse waterweg van Woerden naar de Kromme Mijdrecht en via de Amstel verder naar Amsterdam verkregen. De Grecht wordt daardoor al snel een belangrijke scheepvaartverbinding tussen Woerden en het noorden.

Nieuwe Grecht
De in 1448 gebouwde sluis in Woerdense Verlaat zorgt tijdens het schutten van de boten voor wateroverlast in de polder Kamerik-Mijzijde. Dit is decennialang een bron van conflict geweest tussen de Woerdenaren en de Kamerikse boeren. Aanvankelijk wordt besloten de sluis te dichten en op deze plaats een overtoom (= mechanisme om een schip over een dam heen te verplaatsen) te maken. Deze vormt echter een belemmering voor de scheepvaart. Het probleem is uiteindelijk in 1494 opgelost door een nieuwe Grecht te graven, zo veel mogelijk aan de westkant van de landerijen van Kamerik-Mijzijde, en die van de polder te scheiden door een kade. De boeren moeten dit zelf bekostigen.

Fort
In het dorp heeft een fort gelegen, vlakbij de sluis, aan de Hollandse kant, als onderdeel van de (oude) Hollandse Waterlinie. Deze liep vanaf Muiden aan de toenmalige Zuiderzee, via Nieuwersluis, Woerdense Verlaat, Zwammerdam, Bodegraven en Schoonhoven naar Gorinchem. In 1672 wordt Holland aangevallen door Frankrijk, Engeland en de Duitse bisdommen Keulen en Munster. Een Frans leger van 80.000–100.000 soldaten komt vanuit het oosten aan en is op weg naar Utrecht en Amsterdam. Haastig wordt de Hollandse Waterlinie ingericht. De Fransen komen door de invallende dooi niet verder en laten het dorp bij hun invallen nagenoeg ongemoeid. (bron: Dorpsplan)

- Reportage met inwoner Guus Elkhuizen over verleden en heden van Woerdense Verlaat.

- Het artikel 'Het gebied rond Woerdense Verlaat en de Oudendam in de middeleeuwen' (door W.J. Eijs, in Heemtijdinghen, orgaan van de Stichts-Hollandse Historische Vereniging, 1998, nr. 4, p. 84-89) beschrijft het dorpsgebied vóórdat het door grenscorrecties in 1989 geheel bij de provincie Zuid-Holland komt. Ook de waterlopen in de omgeving, zoals Kromme Mijdrecht en Amstel-Drechtkanaal, met hun huidige en vroegere lopen en benamingen, worden erin geanalyseerd en beschreven. Hij verklaart ook dat en waarom de Kromme Mijdrecht (deels) ook wel Amstel werd en wordt genoemd.

- Geschiedenis van de sluis en de Kollenbrug in Woerdense Verlaat.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Ramon Alblas, Roelinda van den Haak en haar oma Joke Hoogendoorn vertellen in dit artikel in het AD (november 2018) over de veranderingen in Woerdense Verlaat door de jaren heen.

- In het Dorpsplan Woerdense Verlaat (2014) wordt verwoord wat de inwoners samen met de gemeente in de komende jaren voor het dorp willen bereiken.

- In 2012 is de nieuwe Kollenbrug in Woerdense Verlaat gereed gekomen. De nieuwe brug over het punt waar de rivieren Grecht en Kromme Mijdrecht in elkaar overgaan, is breder, veiliger en duurzamer dan de voorganger, die dateerde uit de jaren zestig van de 20e eeuw. Curieus is overigens dat hier langs de Kromme Mijdrecht de Amstelkade loopt (waardoor je geneigd bent te denken dat het water erlangs dan wel de Amstel zal zijn), terwijl de Kromme Mijdrecht pas vele kilometers noordelijker in de Amstel uitkomt.

- Bestemmingsplan Noorden, Woerdense Verlaat en Vrouwenakker (2013).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Woerdense Verlaat heeft 1 rijksmonument: de Westveense Molen. Aangezien deze in de buurtschap Westveen ligt, beschrijven wij die verder aldaar.

- De buurtschap Woerdense Verlaat wordt een dorp door de bouw van een gereformeerde kerk in 1939. Deze kerk is in 1963 afgebroken en opgevolgd door de huidige (PKN) Gereformeerde kerk (Korte Meentweg 17).

- De sluis Woerdense Verlaat zorgt voor de vaarverbinding tussen de Kollensloot en de Grecht. Door het intensieve gebruik van de sluis verkeerden onderdelen zoals de deuren anno 2016 in slechte staat. De sluis voldeed ook niet meer aan de aangescherpte wet- en regelgeving op het gebied van veiligheid en arbeidsomstandigheden (ARBO). Daarom heeft het waterschap de sluis in 2017 gerenoveerd. Het bediengebouw is vervangen door een nieuwe die voldoet aan de eisen en normen van deze tijd. Hierbij is ook de volledige elektrotechnische installatie vervangen. De werktuigbouwkundige onderdelen van de sluis, zoals de loopbrug, de aandrijvingen van de deuren en het bewegingswerk van het omloopriool zijn gereviseerd. Ook het houtwerk is gerenoveerd. Alle 8 sluisdeuren zijn vervangen en het remming- en geleidewerk is vanaf de waterlijn opnieuw opgebouwd. In juli 2017 is de sluis feestelijk officieel opgeleverd.

"De renovatie is in nauwe samenwerking met de inwoners van Woerdense Verlaat uitgevoerd. Al tijdens de voorbereidingen van het project werd duidelijk dat de sluis een centrale plek inneemt in het dorp. De dorpsraad kwam met verschillende wensen. Ze wilden graag bediening op de sluis zelf in plaats van zelfbediening, zoals de laatste tijd gebruikelijk is. De voetgangersbrug over de sluis wilden ze ook graag behouden. Er wordt veel gebruik gemaakt van deze route door inwoners en recreanten. Het waterschap heeft hier bij het ontwerp rekening mee kunnen houden. De gebruikers en inwoners zijn blij met het resultaat. Ook de sluiswachter is erg tevreden over het nieuwe bedieningshuisje. De omgeving heeft over het ontwerp hiervan intensief meegedacht. Tijdens de oplevering overhandigde hoogheemraad Bernard de Jong een plaat aan de Dorpsraad. Deze plaat van de sluis staat symbool voor de oude sluisdeuren. De acht oude deuren zijn overgedragen aan de Dorpsraad. Rinie Verburg, lid van de Dorpsraad, gaf aan hier erg blij mee te zijn. ‘We hebben al ideeën hoe we de deuren in kunnen zetten in het dorp’." (bron: Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden)

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Soundmix- / Playbackshow (op een zaterdag in februari).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Aan de Hollandsekade en de Bosweg WZW van Woerdense Verlaat ligt het bosgebied Lusthof De Haeck. Oorspronkelijk was dit een privé jacht- en visgebied van dr. W.H. Teupken. Deze uit Den Haag afkomstige arts is in 1933 met de aanleg begonnen. Dit oude gecultiveerde natuurgebiedje is in de loop der jaren veranderd in een afwisselend wandelbos.

Weinig wandelroutes zijn zo gevarieerd als die door De Haeck. De wandelroute door het sprookjesachtige Lusthof de Haeck (3,3 km) voert je over een smal, bochtig pad langs bomen, kleurrijke mossen, paddenstoelen, over bruggetjes en langs watertjes waarin gele lis bloeit en gagel staat. Er zijn legakkers met knalgele dotterbloemen en moerasspirea en schraallandjes met orchideeën en het vleesetende zonnedauw. Aan de rand van Lusthof de Haeck staat een uitkijktoren van 4 meter hoog. Hier vandaan heb je een prachtig uitzicht over de rietlanden van de Nieuwkoopse Plassen, de 'Wije van de Vliet' en 'Bleigaten'. Met een beetje geluk zie je lepelaars, zwarte sternen of purperreigers voorbij vliegen. Ze vliegen dan terug van het gebied waar ze voedsel zoeken naar de kolonies.

- Woerdense Verlaat is gelegen aan de rand van de Nieuwkoopse plassen. In de 10e eeuw graaft men sloten vanaf de oever van de rivier de Meije om zo het land te ontginnen en graan en hennep te verbouwen. Al snel gaat men over op beweiding en hooilandbeheer, omdat het land te nat is voor landbouw. Vanaf de 14e eeuw neemt de vraag naar brandstof toe en baggert men het veen op, dat tot turf wordt gedroogd. In het landschap ontstaat een patroon van lange stroken water en land. Deze worden ook wel petgaten en legakkers genoemd.

Bij heftige stormen slaan delen van de legakkers weg. Zo zijn W en ZW van Woerdense Verlaat grote plassen ontstaan, waaronder de Noordereinderplas en de Zuidereinderplas. Rond 1850 stopt de grootschalige veenwinning, waarna natuurlijke processen weer meer invloed krijgen. Verlanding (open water dat geleidelijk weer land wordt) is een belangrijk natuurlijk proces in de Nieuwkoopse Plassen. Voor nadere informatie over dit natuur- en recreatiegebied zie bij Nieuwkoop.

- De kaden van de NO van Woerdense Verlaat lopende Heinoomsvaart, die vroeger tussen het dorp en Wilnis liep, en tegenwoordig in het N deel is gedempt, zijn verhoogd en versterkt. Het betreft het 1,6 km lange deel tussen de Westveense Brug in het dorp tot aan de Ennipwetering / Geer / Oudhuizersluis NO hiervan. Een ecoloog heeft het werk begeleid en ervoor gezorgd dat beschermde planten en dieren langs het traject zorgvuldig zijn herplaatst.

- De intentie is om een nieuw, ca. 6 ha groot landgoed Oudendam te realiseren, O van de dorpskern, O van het bedrijventerrein, aan de N zijde van de Lange Meentweg. Een landgoed op de voorgestelde plaats is een aanwinst voor het dorp Woerdense Verlaat. Het ligt op de overgang van het bebouwd gebied van het dorp naar de open veenweiden. Nog meer dan voorheen zal het plangebied in de toekomst een uitloopgebied vormen voor de dorpelingen die een natuurrijk 'ommetje' willen maken. Het plangebied van landgoed Oudendam grenst in het noorden - aan de noordkant van de Heinoomsvaart - aan het toekomstige natuurgebied De Bovenlanden, dat deel uitmaakt van o.a. de Ecologische Hoofdstructuur.

Het landgoed kan hierbij aansluiten. Daarnaast kan een landgoed op deze plaats een goede inbedding geven aan het bedrijventerrein tussen het landgoed en de dorpskern van Woerdense Verlaat. Het
bedrijventerrein grenst nu direct aan open weiden en is van veraf zichtbaar. De thans aanwezige enigszins ruwe landschappelijke overgang kan met de realisering van het landgoed worden gereduceerd en verzacht. Het
bedrijventerrein zal - door de realisatie van het landgoed - deels aan het zicht worden onttrokken, wat bijdraagt aan de landschappelijke inpassing ervan. De reeds aanwezige ijsbaan kan prima worden ingepast in de recreatieve functies van het landgoed.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Woerdense Verlaat (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Woerdense Verlaat.

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Woerdense Verlaat is aanspreekpunt voor de inwoners van het dorp en voor de gemeente Nieuwkoop. Dit komt ook terug in het logo van de dorpsraad in de vorm van een sluis. Een sluis heeft een verbindende functie en daarnaast is het natuurlijk ook een verwijzing naar het ontstaan van het dorp. Verder vervult de Dorpsraad een ondersteunende rol bij de ontwikkeling van initiatieven in het dorp.

- Onderwijs en kinderopvang: - De vereniging voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs te Wilnis en Noorden is opgericht in 1905. In 1907 wordt de eerste school in Woerdense Verlaat geopend, gelegen aan de Uitweg. In 1953 wordt deze school gesloten en wordt de school aan de Korte Meentweg in gebruik genomen. In 1958 wordt kleuterschool De Springplank opgericht. Met de komst van de basisschool in 1985 worden beide scholen weer ondergebracht bij één vereniging en vormen de scholen samen de Christelijk Nationale School voor Basisonderwijs. Sinds schooljaar 2001/2002 draagt de school de naam PCB De Meent. Meent betekent 'gemeenschappelijke weide'. Die naam is o.a. gekozen omdat de school er is voor alle leerlingen uit de dorpsgemeenschap.

Enkele jaren geleden heeft scholenkoepel SPCO Groene Hart de school overgenomen. Sindsdien is het onderwijs verder verbeterd en is het aantal leerlingen gegroeid tot ca. 60. Met de ca, 15 kinderen in het kinderdagverblijf is dit een goede basis voor de volgende stap: het realiseren van een nieuw integraal kindcentrum (IKC) met een ‘huiskamerfunctie’, ruimte voor kinderopvang en verenigingen, en daarnaast woningen voor de jongeren en senioren van Woerdense Verlaat. Aldus het plan dat bestuurder Jos de Wit eind 2019 heeft gelanceerd.

Zo’n 70 procent van de leerlingen van De Meent woont in het dorp. "Kennelijk is de school ook aantrekkelijk voor kinderen van buiten. Er zit een spirit in dit onderwijs, met een goede visie. Dat verdient een behoorlijk gebouw. Het onderwijzend personeel maakt er al jaren het beste van, maar het uit 1953 stammende schoolgebouw van De Meent is echt niet meer van deze tijd. De komst van een IKC geeft bovendien een nieuwe impuls aan het dorp", stelt De Wit. Het plan is voorgelegd aan de gemeente, die zich moet gaan buigen over haalbaarheid, waaronder de financiering. Kinderdagverblijf Polderpret, de Dorpsraad en Vereniging Gebouw Beatrix hebben hun handtekening al onder het plan gezet. Ook de inwoners reageren enthousiast; na de presentatie van het plan op een informatiebijeenkomst in het dorp volgde een minuten durend applaus. "Dat was hartverwarmend", aldus De Wit.

- "KDV Polderpret is een kleinschalig kinderdagverblijf met veel persoonlijk en direct contact met ouders. Wij willen jouw kind(eren) op een professionele manier opvangen, ze stimuleren in hun ontwikkeling, maar er vooral ook voor zorgen dat de kinderen zich bij ons thuis voelen en een fijne tijd hebben. Dat doen we door veel activiteiten aan te bieden aan de kinderen op allerlei gebieden en op allerlei niveau's. Kinderen worden constant uitgedaagd. Bekijk ons pedagogisch beleid op deze website! Kinderopvang, Peuteropvang en Buitenschoolse opvang. Opvang in: Nieuwkoop, Noorden, Aarlanderveen, Woerdense Verlaat, Alphen aan den Rijn (antroposofische opvang). Onze kenmerken: VVE gecertificeerd. Thema BSO’s. Grote groepsruimten en grote buitenspeelplekken. Lage tarieven."

- Sport: - Voetbalvereniging Sportief is opgericht in 1960 en is er voor het dorp Woerdense Verlaat en de buurtschap Noordse Buurt. De sportaccommodatie ligt aan de Floraweg in Noordse Buurt.

Reacties

(3)

Wie weet waar dit is? Ga naar Google en tik in: Woerdense Verlaat Baan en klik dan op afbeeldingen.
Ik hoor het graag.
Gr. Sjaak Kooijman.

Ik heb de ansichtkaart op onze pagina geplaatst, want hij staat in een webwinkel te koop en als hij daar verkocht is, wordt hij verwijderd en is hij dus niet meer te zien. De straatnaam Baan bestaat niet (meer) in dit dorp, dus ik ben met u benieuwd welke huidige locatie dit is. Als er iemand reageert, laat ik het u weten.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

De Baan was het gedeelte tussen de sluis en de milandweg nu nachtegaalspad geheten.
met vr.groet K.Verkerk

Reactie toevoegen