Status

- Wogmeer is een buurtschap in de provincie Noord-Holland, in de streek West-Friesland, gemeente Koggenland. T/m 1978 deels gemeente Hensbroek, t/m 2006 tevens deels gemeente Obdam.

- De buurtschap Wogmeer valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder het dorp Hensbroek en voor een klein O deel onder het dorp Spierdijk (ca. 30 panden, huisnrs. 84-130 en 97-135) (een vergelijkbare situatie dus als met de buurtschap Bobeldijk aan de andere kant van Spierdijk).

- Buurtschap Wogmeer heeft blauwe plaatsnaamborden en heeft dus een bebouwde kom (met 50 km-zone), wat bij buurtschappen doorgaans niet het geval is omdat ze daar meestal te dunbebouwd voor zijn.

Naam

Oudere vermeldingen
1343-1345 Wogmeir, 1535/1537/1607 Wogmeer, droogmakerij: 1665 Wog Meer.

Naamsverklaring
Oorspronkelijk een waternaam, wel verklaard als een samenstelling van de persoonsnaam Wogo*(?) en meer 'waterplas'. Misschien te verbinden met wag* 'bewogen water, golf' (zie ook Weiwerd), met lange vocaal Middelnederlands wage, Nieuwhoogduits Woge 'golf'.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

De buurtschap Wogmeer ligt rond de gelijknamige weg, Z van Obdam, O van Hensbroek, W van Spierdijk. Vanouds heette deze weg, die dwars door de Wogmeerpolder loopt, Middenweg. De inwoners vonden het een goed plan om deze weg Wogmeer te noemen. Dat is in 1979, gelijk met de herindeling van dat moment, ingegaan. De heemkundekring heeft een Omnummerlijst gemaakt, met per pand de oude en nieuwe straatnaam met huisnummer (ook de huisnummers zijn namelijk veranderd).

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Wogmeer 29 huizen met 205 inwoners onder de gemeente Hensbroek en 15 huizen met 94 inwoners onder de gemeente Obdam. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 120 huizen met ca. 300 inwoners. De dijk om de Wogmeerpolder is ruim 12 km lang.

Geschiedenis

De inpoldering van de binnenmeren spreekt nog altijd tot de verbeelding. De Beemster is een beroemd voorbeeld. Minder bekend is dat veel van de oudste, 16e-eeuwse droogmakerijen in West-Friesland liggen. De kunst van het inpolderen is als het ware hier, in West-Friesland, uitgevonden. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de toepassing van getrapte bemaling. Met deze bemaling konden meren worden drooggemalen die dieper waren dan de diepgang van een schepradwatermolen.

De polder Wogmeer is vermoedelijk het eerste binnenmeer dat met getrapte bemaling is drooggemalen. Bij de westelijke ringvaart, op de grens van Hensbroek en Ursem, bouwden de bedijkers vier schepradmolens. Die voerden het meerwater met een tussenkolk in twee trappen op tot in de Uitgang. Twee schepradmolens aan het westeinde van de Uitgang sloegen het water vervolgens uit op de Heerhugowaard.

"In 1607 werd het octrooi tot inpoldering van dit meer vernieuwd ("renovatie van zeeckere octroy in den jare 1598 bij hem geïmpetreert, omme de Wogmeer, leggende besuyden Opdam, te moegen drooch ende tot landt maecken"). Jacob van Duvenvoorden (1574-1623), heer van Obdam en Hensbroek, startte de drooglegging en in 1609 volgde de verkaveling van de polder onder supervisie van de Alkmaarse landmeter Gerrit Dirksz Langedijk."(2)

Gerrit Dirksz Langedijk was verantwoordelijk voor de technische leiding van de bedijking van de Wogmeer. Hij was ook bij de Beemster betrokken. Het gaat misschien wat te ver om deze polder een ‘proefpolder’ voor de Beemster te noemen. Maar de investeerders en collega-landmeters zullen van zijn Westfriese ervaringen dankbaar gebruik hebben gemaakt. Over de waterhuishouding van de omliggende dorpen Obdam, Hensbroek en Ursem en de droogmaking van de Wogmeer zijn veel bronnen bewaard gebleven. Deze berusten grotendeels in het Westfries Archief. De originele handschriften zijn voor de ongeoefende lezer vaak moeilijk leesbaar. Om ze toch toegankelijk te maken zijn er transcripties van gemaakt. (© Westfries Archief)

De inpoldering is in 1612 geheel voltooid. De buurtschap heeft dan ook in 2012 het 400-jarig bestaan van de Wogmeerpolder gevierd (zie ook de videoreportage feest 400 jaar Wogmeer). Om de polder loopt een ruim 12 km lange dijk. De contouren van de ovale polder, waar de lintbebouwing van de buurtschap dwars doorheen loopt, zijn op plattegronden goed te zien.

Bezienswaardigheden

- De buurtschap heeft 1 rijksmonument in het Hensbroeker deel: van de 6 molens die bij de drooglegging van het Wogmeer zijn gebruikt, is er slechts een bewaard gebleven: Molen Nieuw Leven (Molenpad 6). Oorspronkelijk werd de polder bemalen door een dubbele driegang. In 1803 zijn bij de vervijzeling de ondermolens gesloopt en de middelmolens tot ondermolens verbouwd. Een der gesloopte molens is naar de Berkmeer verplaatst. Tot 1844 staat de tussenboezem in verbinding met de polder Hensbroek. In 1879 worden de noordelijke bovenmolen en de zuidelijke ondermolen gesloopt en vervangen door twee stoomvijzelgemalen die dus ook in een trap maalden. De nog bestaande molen is dus de noordelijke ondermolen, die uitmaalt op een tussenboezem genaamd De Uitgang. De bijbehorende bovenmolen, die het water nog eens 1,30 m omhoogbracht, is in desolate toestand in 1948 gesloopt. De tussenboezem wordt nu door een elektrisch vijzelgemaal ter plaatse bemalen.

De huidige, in 1922 ontwiekte (onder)molen is in de herfst van 1944 weer hersteld, vandaar de naam Nieuw Leven. In het laatste oorlogsjaar verzorgt de molen in zijn eentje de bemaling, wegens het afsluiten van de elektriciteitsvoorziening. In de ringvaart was een tijdelijke overstort gemaakt naar de polder Hensbroek, zodat de molen van die polder tevens als bovenmolen voor de polder Wogmeer diende. In 1975 is een elektromotor op de molenvijzel geplaatst, maar vijf jaar later, na ernstige schade aan de elektrische aandrijving, vervangen door een nieuw vijzelgemaal op de plaats van het oude benedenstoomgemaal. De achterwaterloop is in 2000/2001 verdiept, waarbij de beschoeping van de vijzel is verlengd. De molen kan in en uit zijn werk worden gezet via de ijzerbalk, die met een hefboom wordt bediend. Het gevlucht van deze binnenkruier is uitgerust met het systeem Fauël met steekborden op beide roeden. De molen, die in 1980 definitief buiten bedrijf is gesteld, is sinds 1980 eigendom van Stichting De Westfriese Molens.

- De buurtschap heeft eveneens 1 rijksmonument in het Spierdijker deel, zijnde de Greta Hoeve op Wogmeer 88. Stolpboerderij van het afgeleide Westfriese type, in oorsprong mogelijk ouder, doch in huidige vorm merendeels daterend uit de periodes rond 1870 en 1915. Op rechthoekig grondplan gebouwde boerderij onder rietgedekt schilddak met omgaande pannenrand in zwarte Hollandse pan. In het rechter dakschild staat een ronde schoorsteen op vierkante basis met een steen met het jaartal 1868. De boerderij is gedeeld in twee woningen. Zonder het monumentale karakter van de boerderij te schaden, zijn het muurwerk en de gevelindeling van de linkerzijde en achterzijde gewijzigd. De aangebouwde stenen schuur aan de zuidzijde valt buiten de bescherming.

- Buurtschap Wogmeer heeft ook nog heel wat monumentale boerderijen. Een heel bijzondere is de boerderij op nr. 105. Vroeger was dit een proefboerderij, waar nieuwe landbouwtechnieken werden uitgeprobeerd en toegepast. De laatste boerenzoon besloot in 2002 een nieuw experiment te beginnen: De Nieuwe Proef. Een woongroep met 8 appartementen in de boerderij, waar gewoond en gewerkt wordt.

Een nieuwe manier van wonen met respect voor mens, natuur en milieu, ingevuld volgens de behoeftes en verlangens van nu. Duurzaamheid dragen de bewoners hoog in het vaandel. In de eerste plaats door de grote boerderij bewoonbaar te houden en open te stellen voor meerdere huishoudens. En in de tweede plaats door de groenten zoveel mogelijk zelf te verbouwen en energie op te wekken door middel van zonnepanelen en een eigen windmolen. Zie ook de reportage over De Nieuwe Proef in de Volkskrant, 6-5-2009.

Jaarlijkse evenementen

- Tijdens de Kermis Wogmeer (za/zo/ma eind juli) organiseert Stichting Volksvermaak op de maandagmiddag (in 2019 voor de 69e keer) ook een Kinderkermis, met diverse spelletjes en versnaperingen voor kinderen van 0 tot 12 jaar. Ouderen kunnen sjoelen en meedoen aan het Rad van Fortuin en het Kees de Vries-spel. Verder organiseert de stichting jaarlijks ook nog een Najaarsavond.

Landschap, natuur en recreatie

- Groene Wissel Wogmeer is een wandeling van 17 km vanaf NS-station Obdam rond de Wogmeerpolder. Met foto's.

- Dezelfde wandeling rond de Wogmeerpolder, op een andere manier beschreven en afgebeeld. "Van 2002 tot 2004 is vereniging TeVoet bezig geweest om de overstapjes in de hekken van deze rondwandeling vernieuwd te krijgen. In de zomer van 2004 is dat gelukt, dankzij het hoogheemraadschap en een actieve provincieambtenaar, waardoor dit werk in september 2004 af was. De ringdijk is al lang openbaar toegankelijk. Slechts een klein deel van de dijk is verhard (dit betreffen doodlopende weggetjes), meer dan 90 procent van de wandeling is over gras. Op dit moment zijn er 72 overstapjes, waardoor de ringdijk door iedereen goed te belopen is. De ringdijk is slechts op een aantal delen duidelijk als een ringdijk in het landschap te herkennen. Er is echter altijd een duidelijke ringsloot aan de buitenkant van de polder, zodat je altijd kunt zien waar de 'dijk' loopt." Aldus de gelinkte website.

- Overzicht van waargenomen dier- en/of plantensoorten in buurtschap Wogmeer (tip: als je onder de tab 'Waarnemingen' weinig of geen resultaten ziet, leg de datum dan een stuk, bijvoorbeeld een jaar, terug).

- "Vanwege de besmettelijkheid controleert Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) meerdere malen per jaar haar areaal iepen op iepziekte. Iepziekte is een agressieve schimmelziekte die door kleine zwarte kevers, de iepenspintkevers, of door boomwortelcontact wordt verspreid. Als een boom de iepziekte heeft verdroogt en sterft hij. Ook kan hij de ziekte overbrengen op andere iepen. Dit betekent dat zieke bomen zo snel mogelijk (binnen twee weken) moeten worden verwijderd. Uit een in juli 2021 uitgevoerde inspectie is gebleken dat langs de Wogmeer tussen de Verlaatsweg en de Kapelleweg vele iepen waren aangetast door iepziekte. Minstens 48 iepen vertoonden de kenmerken van deze ziekte. Enkele weken ervóór bij de eerste inspectieronde was de ziekte nog niet waargenomen en kort erna dus al bij 48 bomen. Er was dus haast geboden om verdere verspreiding te voorkomen. De bomen zijn eind juli door een erkende iepenaannemer verwijderd. Die heeft het werk zodanig uitgtevoerd dat de ziekte ook als gevolg van de uitvoering niet verder kon worden verspreid." (bron: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK))

Beeld

- Oude foto's, ansichtkaarten, krantenartikelen e.d. van FMA* Wogmeer op Facebook.
* FMA staat voor Freek Masteling Archief. Freek Masteling was voorheen eigenaar van het 'winkelcentrum' van de buurtschap. Freek heeft zijn fotocollectie geschonken aan deze stichting, zodat het voor de buurtschap bewaard zou blijven.

Links

- Algemeen: - Site van en over buurtschap Wogmeer.

- Zorg: - Jos, Anita en Bart Klaver hebben een melkveebedrijf in buurtschap Wogmeer en daarbij sinds 2005 ook Zorgboerderij Klaverweide. Naast hun opleidingen in de landbouw en zorg bieden zij zorg met hun nuchtere Noord-Hollandse mentaliteit, met beide benen op de grond. Op de zorgboerderij bieden ze een zinvolle dagbesteding aan nog thuiswonende ouderen die last hebben van bijv. dementie, parkinson, de gevolgen van een herseninfarct of sociaal isolement. Ouderen met psycho-geriatrische klachten kunnen bij hen terecht voor dagbesteding en dagopvang. Samen klusjes doen op de boerderij, in de kas zaaien en oogsten, timmeren in de werkplaats, knutselen in de kantine of een gezellig dagje er tussenuit.

De rust, ruimte en regelmaat geven structuur aan de dag. Doordat de deelnemers zinvol meehelpen in en om de boerderij kunnen zij langer thuis blijven wonen. Ze beogen voor iedereen naar zijn/haar interesse een zinvolle dag te verzorgen, en daarmee in te spelen op wat iemand nog wél kan. Het is ook een verlichting voor de mantelzorger; doordat deelnemers overdag actief bezig zijn blijven ze fysiek en mentaal gezonder en slapen ze over het algemeen beter.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)