Status

- Wolfhaag is een buurtschap in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Vaals.

- De buurtschap Wolfhaag valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Vaals.

- De buurtschap Wolfhaag heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.

Naam

In het Limburgs
Ejen Woofhaag.

Oudere vermeldingen
1665 Wolffhaegen.

Naamsverklaring
Betekent óf een nederzetting, omgeven door een heg / haag tegen wolven, óf nederzetting van een man met de naam Wolf (Wolfram, Wolfgang enz.). In het gebied rond Vaals zijn verschillende haag-namen te vinden, bijvoorbeeld Vaalserhag en Knopshag, in het Akense gebied Reutershag, Wolfshag (in Orsbach) en een hoeve ‘ejen Haan’ (= in de haag, Senserbachweg 218 Aken-Lemiers, nu ‘Stutenhof’).

Ligging

De buurtschap Wolfhaag ligt rond de gelijknamige weg (ZW van het dorp Vaals) en rond de Gemmenicherweg, Meelenbroekerweg en Schuttebergsweg, grenzend aan België, tegenover het Belgische Gemmenich in het Z, met grensovergang. Deze ligt op een hoogte van ca. 275 meter. Men zei dan ook weleens gekscherend dat op deze plek de hoogst geplaatste ambtenaar van Nederland woonde… De buurtschap ligt verder W van de stad Aken in Duitsland, NO van de plaats Plombières in België, ZO van het dorp Holset en ZZO van het dorp Lemiers.

Statistische gegevens

In 1840 omvat buurtschap Wolfhaag 33 huizen met 190 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 60 huizen met ca. 160 inwoners.

Geschiedenis

Vermoedelijk tussen 1320 en 1340 kreeg de abdij (Aken)Burtscheid volgens de vroegstbekende vermelding van Wolfhaag van de gebroeders Nicolaus, Theodericus en Facinus ‘de Wolfhagen’ 30 denaren als cijns van hun huis en hof en 38 morgen grond. Heer Arnoldus de Gymenig had deze cijns op 9 januari 1320 samen met het Kerperbos aan de abdij geschonken.

Tot de rotte van Wolfhaag behoorden vroeger ook de hoeve Weijer en de Volmolen aan de Weijerweg. De rotte heeft altijd tot de parochie St. Paulus Vaals behoord, uitgezonderd de periode van mei 1938 t/m april 1939. (© Heemkundekring Sankt-Tolbert Vaals)

Bezienswaardigheden

- Lourdesgrot aan een zijtak van de Gemmenicherweg.

- Vakwerkhuizen op Wolfhagerheide (Schuttebergsweg).

- Aan de Schuttebergsweg ligt een oorlogsmonument voor de aan het eind van de Tweede Wereldoorlog omgekomen buurtgenoten. Het was in 1949 een initiatief van pater Michael Rademacher, wiens ouders aan de Schuttebergsweg woonden. Het initiatief is overgenomen door de jonkheden van Raren en Wolfhaag. Het monument staat op de plek waar de Amerikanen vanaf 14 september 1944 wekenlang pas op de plaats maakten, omdat de Duitsers aan de Schneeberg nog zwaar geschut hadden staan.

Landschap, natuur en recreatie

- De buurtschap is bij wielrenners populair en bekend van de Pas van Wolfhaag, die bijna net zo zwaar is als de in dit kader beruchte Keutenberg bij Valkenburg. Net naast Hotel Vaals start de beklimming naar de top van de Eschberg, die onderdeel is van de Amstel Gold Race. De straat heet de Schuttebergweg. Dit is een echte aanrader. Je hebt amper last van ander verkeer, het is hier namelijk erg rustig en het wegdek is perfect. Genieten met hoofdletters dus (en/of afzien met hoofdletters. Het is maar net hoe je het bekijkt...).

- In 2011 is bij Wolfhaag een project rond plattelandsontwikkeling in de gemeenten Vaals en Gulpen-Wittem van start gegaan. Het doel van dit project is om natuur, landbouw, waterbeheer en recreatie nieuwe impulsen te geven. Verspreid gelegen natuurgebieden worden met elkaar verbonden tot een robuust en goed functionerend landschap, dat aantrekkelijk is voor plant, dier en mens. Het project biedt tevens interessante mogelijkheden tot kavelruil voor agrariërs.

- "In 2013 is de geelbuikvuurpad teruggekeerd in de natuur in buurtschap Wolfhaag bij Vaals. ARK Natuurontwikkeling en Bureau Natuurbalans hebben in juni van dat jaar enkele honderden geelbuikvuurpaddenlarven de vrijheid gegeven. De geelbuikvuurpad is in Nederland een zeer zeldzame soort geworden en komt alleen in Zuid-Limburg voor. Met het herstel van zompige en modderige natte graslanden die van nature bij bronbeekjes horen is het leefgebied van deze pad weer teruggekeerd.

Bijna uitgestorven. De geelbuikvuurpad is met zijn geelgevlekte buik en hartvormige pupil een bijzondere verschijning. In Zuid-Limburg kwam het padje enkele tientallen jaren geleden nog in grote aantallen voor. Door achteruitgang van zijn leefgebied was de soort bijna uitgestorven. De afgelopen jaren zijn geelbuikvuurpadden uitgezet in verschillende groeves in Zuid-Limburg. Door de gunstige omstandigheden in die groeves floreert de pad op deze plekken. Helaas liggen de Limburgse groeves geïsoleerd in het landschap, waardoor de padden zich niet verder konden verspreiden.

Gebied weer geschikt. ARK natuurontwikkeling, Waterschap Roer en Overmaas en Dienst landelijk Gebied werkten bij Vaals aan beekherstel en daarmee aan het herstel van het leefgebied van de geelbuikvuurpad en dat van vele andere soorten. Graslanden met beekjes, natte modderige plekken en zelfs de met water gevulde voetstappen van runderen vormen het oorspronkelijke voorplantingsgebied van geelbuikvuurpadden. Dit is in Wolfhaag hersteld door drainagebuizen te verwijderen. Natuurlijke processen zoals begrazing met Schotse hooglanders en erosie doen de rest. De graslanden en bronbeekjes in deze omgeving worden door dit alles steeds natuurlijker en zo interessanter voor geelbuikvuurpadden.

Verbindingen. Omdat de Zuid-Limburgse beekjes zich kriskras door het Zuid-Limburgse landschap slingeren is het voor de geelbuikvuurpad ook weer mogelijk om zich te verplaatsen via deze beken. Door het water te volgen kunnen ze nieuwe leefgebieden koloniseren. Met deze eerste uitzetting in Wolfhaag hebben ARK en Natuurbalans een volgende stap gezet naar een nieuwe toekomst voor de geelbuikvuurpad." (bron: Natuurbalans en ARK Natuurontwikkeling, juni 2013)

- "Sinds september 2013 is het voor het eerst in Nederland mogelijk om deeleigenaar te worden van een natuurgebied. Voor 1.000 euro konden particulieren, maatschappelijke organisaties en bedrijven een certificaat van aandeel kopen in Maalschap Wolfhaag. Vanaf dat moment zijn de certificaathouders mede-eigenaar van het schitterende natuurgebied rond deze buurtschap. Samen zorgen de certificaathouders voor de instandhouding van het gebied. Door hun investering dragen zij bovendien bij aan de verdere ontwikkeling van natuur en landschap in het gebied. Het concept is geïnspireerd op de historische organisatievorm voor het collectieve bezit en beheer van natuur en bos, het Maalschap.

Samen met ARK Natuurontwikkeling ontwikkelde bureau Overland het concept voor Maalschap Wolfhaag, en gezamenlijk wordt ook de verdere uitvoering ter hand genomen. Sinds 2011 werkt ARK Natuurontwikkeling in opdracht van de provincie Limburg in de gemeente Vaals aan gebiedsontwikkeling, waarvan zowel landbouw als natuur profiteren. Met de provincie Limburg is afgesproken dat ARK het ontwikkelde natuurgebied in 2017 oplevert en overdraagt aan Staatsbosbeheer.

Omdat de Nederlandse overheid niet langer de vanzelfsprekende financier van natuur is en de directe betrokkenheid van burgers bij natuur steeds belangrijker wordt, willen ARK en Overland hier een nieuwe stap in het natuurbeheer zetten en het natuurgebied overdragen aan een groep particulieren die gezamenlijk eigenaar wordt van het terrein: Maalschap Wolfhaag. De opbrengst uit de verkoop van de natuur investeert ARK in extra natuur en landschap in het gebied. Voor nadere informatie zie - de Flyer, - de Achtergrondbrochure en - het Persbericht over het Maalschap." (bron: Bureau Overland)

- "In maart 2021 heeft ARK Natuurontwikkeling de laatste hand gelegd aan de inrichting van het nieuwe natuurgebied Meelenbroek (15 hectare) in de gemeente Vaals. Het gebied ligt aan de voet van het Vijlenerbos, het grootste loofbos van Zuid-Limburg, bij buurtschap Wolfhaag. De naam ‘broek’ verraadt al dat het hier nat is, althans in de lagere delen. De flankerende hellingen zijn in natte tijden eveneens nat, omdat de leembodem slecht doorlatend is.

Wilde dieren profiteren. Het nieuwe natuurgebied Meelenbroek sluit aan op andere natuurgebieden (ca. 50 ha) die ARK in samenwerking met FREE Nature in de periode 2010-2017 in deze omgeving heeft ontwikkeld, en in 2017 heeft overgedragen aan Staatsbosbeheer. Het nieuwe gebied wordt net als de aangrenzende natuurgebieden extensief en jaarrond begraasd door runderen. Samen vormen ze een robuust complex van natuurgraslanden met struwelen, kleine bosjes, bronbeekjes en ruigten. Bijzondere soorten als grauwe klauwier, hazelmuis en wilde kat profiteren hiervan. De ruige natuurgraslanden zijn voor de wilde kat mogelijk ook een geschikt tussenstation, als ze vanuit het Vijlenerbos op zoek gaan naar nieuw leefgebied in Zuid-Limburg.

Aanplant van struweelhagen. De inrichting van het nieuwe natuurgebied behelsde het opruimen van oude afrasteringen, het aanplanten van struweelhagen - met o.a. meidoorn, wilde rozen, sleedoorn, wegedoorn, hazelaar, kardinaalsmuts, spaanse aak, gelderse roos, kruisbes, hulst, winterlinde, haagbeuk en zoete kers - en het plaatsen van nieuwe afrasteringen en klappoortjes. Als over enkele jaren de struwelen goed zijn aangeslagen kan een deel van de afrasteringen verwijderd worden. De grazers zullen er aan knabbelen, waardoor compacte struwelen ontstaan, waarin kleine zoogdieren en vogels veilig kunnen wegkruipen of broeden.

Duizenden struiken en bomen voor het klimaat. De aanplant van ca. 7.000 struiken en bomen in Meelenbroek bij Wolfhaag is onderdeel van het klimaatproject dat ARK uitvoert in het grensoverschrijdende Boven-Geuldal en Gulpdal. Dit klimaatproject, met financiering van de EU (Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling; POP3-water) en de Nationale Postcode Loterij, beoogt het vasthouden en vertraagd afvoeren van (regen)water. Het aanplanten van honderdduizenden struiken en bomen in de gemeenten Vaals, Gulpen-Wittem, Voeren en Plombières is hierbij een van de maatregelen, naast de verwijdering van drainages, het aanleggen van vochtige laagtes, het verondiepen van bronbeken en de spontane verruwing van de (helling)graslanden door extensieve jaarrondbegrazing.

Natuurlijke begrazing met Hooglanders. Al in januari 2021, toen het grootste deel van de inrichting van Meelenbroek was voltooid, hebben ARK en FREE Nature er een kleine kudde Hooglanders geïntroduceerd (vier koeien, hun kalveren en een stier), afkomstig uit de naastgelegen begrazingsgebieden. De runderen van Meelenbroek kijken nu uit op het prachtige resultaat van tien jaar graaswerk dat ze bij Wolfhaag hebben uitgevoerd. Er zijn natuurlijke hellingen ontstaan met bronweides, (braam)struwelen en zachte overgangen tussen grasland en bos. Meerdere grauwe klauwieren broeden hier (zie de video onder de link), de wilde kat foerageert en slaapt er, en wandelaars genieten hier van een uniek, ruig stuk landschap in het Heuvelland. In Meelenbroek is voor de Hooglanders de komende tien jaar genoeg werk aan de winkel om de strak-groene, voormalige agrarische graslanden om te vormen naar structuurrijke graslanden. De grote grazers vervullen hierbij een sleutelrol!" (bron: ARK Natuurontwikkeling, maart 2021)

Links

- Reportage over Wolfhaag in het Reformatorisch Dagblad (2012).