Woudrichem

Plaats
Stad
Altena
West-Brabant Land van Heusden en Altena
Noord-Brabant

gemeente_woudrichem_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Woudrichem anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Woudrichem anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

woudrichem_collage.jpg

Woudrichem, collage van stadsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Woudrichem, collage van stadsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Woudrichem.jpg

In Woudrichem aangeland

In Woudrichem aangeland

Woudrichem (2).JPG

Stadsgezicht van de vestingstad Woudrichem

Stadsgezicht van de vestingstad Woudrichem

Woudrichem..JPG

Korenmolen Nooit Gedagt in Woudrichem

Korenmolen Nooit Gedagt in Woudrichem

Woudrichem (3).JPG

Blik op de Martinuskerk op een mooie voorjaarsdag in Woudrichem

Blik op de Martinuskerk op een mooie voorjaarsdag in Woudrichem

Woudrichem (4).JPG

Woudrichem, bij de haven

Woudrichem, bij de haven

Woudrichem (5).JPG

In het oude centrum van Woudrichem

In het oude centrum van Woudrichem

Woudrichem

Terug naar boven

Status

- Woudrichem is een stad in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Land van Heusden en Altena, gemeente Altena. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2018.

- De gemeente Woudrichem is in 1973 vergroot met de gemeenten Almkerk, Andel, Giessen en Rijswijk.

- De gemeente Woudrichem omvatte naast de gelijknamige stad de dorpen Almkerk, Andel, Giessen, Rijswijk, Uitwijk en Waardhuizen, en de buurtschappen Bronkhorst, Duizend Morgen, Eng, Oudendijk, Stenenheul, Uppel en Zandwijk. De gemeente omvatte dus 1 stad, 6 dorpen en 7 buurtschappen.

- Wapen van de voormalige gemeente Woudrichem.

- Onder de stad Woudrichem valt ook de buurtschap Oudendijk.

Terug naar boven

Naam

In het Brabants
Woerkum of Woerkem.

Oudere vermeldingen
10e-11e eeuw Walderinghem, 1178 kopie 14e eeuw Waldrichem, 1259 Woldrichem, ca. 1280 Woudrikem.

Naamsverklaring
Samenstelling van heem 'woonstede, woning' en Waldering, gevormd door middel van het patronymisch suffix -ing bij de persoonsnaam Waldeher (uit het Germaanse Waldahari* = het Nederlandse Walter), dus letterlijk: 'huis van de nakomelingen van Walter'. Een plaatsnaam van dit type noemt men wel een -ingaheem naam.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

De voormalige gemeente Woudrichem grensde in het W aan Nieuwendijk, Werkendam en Sleeuwijk, in het N aan de provincie Zuid-Holland, de rivier de Boven-Merwede en Gorinchem, in het NO ook aan Zuid-Holland, Dalem, de provincie Gelderland, de rivier de Afgedamde Maas, kasteel Loevestein en Poederoijen, in het ZO aan Veen en 'Wijk en Aalburg' en in het Z aan Babyloniënbroek en Dussen, en lag O van de A27, het Nationale Park De Biesbosch en Dordrecht, OZO van Hardinxveld-Giessendam, ZW van Leerdam, W van Zaltbommel, N van Waalwijk en Kaatsheuvel, NNO van Dongen en NO van Geertruidenberg en Oosterhout. Aan de NO grens van de gemeente kwamen de rivieren de Waal, Afgedamde Maas en Boven-Merwede samen. De gelijknamige stad ligt N in de voormalige gemeente en op een drieprovinciënpunt: de plaats ligt zelf in Noord-Brabant, N ervan ligt het Zuid-Hollandse Gorinchem, O ervan ligt het Gelderse Poederoijen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Woudrichem 205 huizen met 1.309 inwoners, verdeeld in de gelijknamige stad 165/997 (= huizen/inwoners) en buurtschap Oudendijk 40/312. Eind 2018, bij haar opheffing, heeft de gemeente ca. 5.750 huizen met ca. 14.400 inwoners. De gelijknamige stad heeft ca. 1.850 huizen met ca. 4.600 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze stad, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- Het Visserijmuseum en Cultuurhistorisch Museum Woudrichem is voortgekomen uit het initiatief van een groep enthousiaste inwoners. Zij waren het die begonnen met het inzamelen van historisch materiaal over de riviervisserij. In enkele jaren was zoveel materiaal bijeengebracht dat besloten werd een museum in te richten. De verzameling geeft een vrijwel volledig overzicht van de Nederlandse riviervisserij. Woudrichem was één der belangrijkste vissersplaatsen, vooral wat betreft de zalmvisserij. In afzonderlijke afdelingen worden de diverse technieken getoond aan de hand van modellen en foto's. Er zijn originele visserscheepjes opgesteld en tal van gebruiksvoorwerpen.

- Verhalen over de geschiedenis van Woudrichem op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Woudrichem heeft 51 rijksmonumenten.

- Martinuskerk van de Hervormde (PKN) Gemeente Woudrichem.

- Beschrijving orgel Sint-Martinuskerk.

- De voorganger van de huidige Korenmolen Nooit Gedagt (Rijkswal 7) dateert oorspronkelijk uit 1662 en is een voorganger geweest van de molen die in 1945 ter plaatse is vernietigd. Naar men aanneemt heeft echter op deze plaats al veel eerder een molen gestaan. Blijkens een opsomming (van rond 1280) van goederen die van de Graaf van Holland in leen werden gehouden, blijkt reeds sprake te zijn van een windmolen te Woudrichem. Vroeger was het gebruikelijk dat een stad een of meerdere stadsmolens kende, waarvan het stadsbestuur eigenaar was. De molen werd verpacht aan een molenaar, die bevoegd was voor derden (boeren en bakkers) het graan tot meel te malen. De molenaar werd veelal in natura uitbetaald. Korenmolen Nooit Gedagt staat van oudsher op de stadswal van de vestingstad Woudrichem. De stadswal maakt onderdeel uit van de in 1583 in opdracht van Prins Willem van Oranje door Adriaan Antonisz opgerichte verdedigingswerken. De stad maakt samen met Gorinchem en Slot Loevestein deel uit van de zogeheten 'ijzeren driehoek'. De molen is in 1862 voorzien van de achtkant gemetselde bovenbouw. De onderbouw van vroegere datum bood eerst plaats aan een houten achtkant. Op 21 april 1945, in de nadagen van de oorlog, is de molen door de Duitse troepen opgeblazen.

In 1981 oppert het bestuur van het Visserij- en Cultuurhistorisch Museum het idee om de molen te herbouwen. In 1983 wordt een werkgroep ingesteld die de mogelijke herbouw gaat onderzoeken. In 1984 wordt Stichting Herbouw Molen Nooit Gedagt opgericht. De jaren daarna worden besteed aan ontwerpen en andere voorbereidingen en fondsenwerving (het project was begroot op 800.000 euro). Op 5 mei 1990 is de herbouw gestart en is door minister Alders de eerste paal geslagen. Op 31 mei 1996 vond de officiële opening plaats. De enige achtkante stenen stellingmolen van Nederland is vanaf de opening in 1996 door molenaar Peter Voogt op (semi-)professionele basis bemalen. In 2004 heeft Bart Mols zijn werkzaamheden overgenomen en vanaf 2006 is de exploitatie van het maalbedrijf en de molenwinkel als een zelfstandige onderneming beroepsmatig voortgezet. Op 28 april 2006 is onder grote belangstelling de nieuwe molenwinkel in Korenmolen Nooit Gedagt officieel geopend.

"De molen is nog dagelijks in bedrijf ter vervaardiging van meelproducten, voor zowel consument als retail en grootverbruik. Korenmolen Nooit Gedagt produceert volgens de HACCP-richtlijnen. In de molen is een ruim gesorteerde molenwinkel ingericht ten behoeve van particulieren, met een assortiment van meer dan 200 meel- en streekproducten. De molen is geopend van donderdag tot en met zondag. Op de site van Korenmolen Nooit Gedagt vind je alle benodigde informatie met betrekking tot assortiment en prijzen, openingstijden, ons team en overige bijzonderheden." - Nieuws van Korenmolen Nooit Gedagt op Facebook.

- Gevelstenen in Woudrichem.

- Stichting Stadsgidsengilde Woudrichem verzorgt o.a. rondleidingen door deze vestingstad. Een 15-tal zeer ervaren en enthousiaste gidsen/vrijwilligers, die veelal hun leven lang al in de stad wonen, verzorgt de rondleidingen. De rondleidingen hebben door de invulling van de gidsen altijd een persoonlijk getint thema maar verhalen altijd over het heden en verleden van de vesting en haar bewoners. Onderwerpen waar de gidsen vaak over vertellen, zijn: de monumentale panden; de relatie met de Hollandse Waterlinie; het verleden van de riviervisserij; de vestingwerken en de stads- en visrechten. Misschien wilt je ook wel de toren beklimmen, een bezoek brengen aan het Visserijmuseum en/of de molen bezichtigen? Je kunt in het contact met hen je wensen aangeven en dan zorgen zij voor een op maat gesneden rondleiding voor jou en je gasten.

Terug naar boven

Evenementen

- Stichting De Oude Vissershaven is opgericht in 1980. Hun doel is om het inzicht in de binnenvisserij in Nederland (en de riviervisserij in het bijzonder) te bevorderen, en een cultuurhistorisch overzicht te bieden aan iedereen die geïnteresseerd is. Zij doen dit door verschillende activiteiten te organiseren, waaronder de driejaarlijkse Visserijdagen. De eerstvolgende keer is in 2019.

- "Al vanaf 1971 wordt in het historische vesting- en vissersstadje Woudrichem, ook bekend als Woerkum, jaarlijks het Festival Weekend gehouden. Het evenement vindt elk jaar plaats rond het weekend van Hemelvaartsdag (in 2020 voor de 50e keer), met als grote publiekstrekker het unieke Woerkums Kampioenschap vis bakken (in 2020 voor de 24e keer), maar zeker ook de traditionele Jaarmarkt en de Kinderrommelmarkt. Als op Hemelvaartsdag om 12.30 uur de eerste vis de pan in gaat, de liederen van de visserskoren klinken en ambachtslieden de oude ambachten demonstreren, is de sfeer van het visserijverleden weer terug in het heden. De muzikale activiteiten staan garant voor een extra feestelijke sfeer. Ook staan de winkeltjes uitnodigend open en zijn er tussen de kramen gezellige terrasjes.

Door de eeuwen heen waren er in Woudrichem veel vissers, die hun brood verdienden in de riviervisserij. Op veel plaatsen zijn er mooie herinneringen aan de visserijtijd. Het Visserijmuseum en de Stadshaven met zijn historische werf zijn maar 2 voorbeelden. Laat je betoveren door het rustieke karakter van "Woerkum" en de omgeving. Ook buiten de evenementen om is het leuk om in het stadje langs te komen. Uniek gelegen op het 3-rivierenpunt van Afgedamde Maas, Waal en Merwede met Slot Loevestein op steenworp afstand. Op onze website informeren wij je graag hoe je een bezoek aan onze vesting tot een uniek dagje uit maakt. Stichting Festival Comité stelt zich tot doel de historische vesting te promoten en de herinnering aan de visserijtijd levend te houden door de organisatie van hét gezelligste weekend van het jaar in de vesting. "De sfeer van het visserijverleden voor even terug in het heden!""

- Avond-4-daagse (juni).

- Kunstroute Woudrichem (weekend in september).

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Fiets- en voetveer Woudrichem - Loevestein. - Fiets- en voetveer Woudrichem - Gorinchem.

- Stadshaven.

- Sport- en Cultureel Centrum 't Rondeel.

Terug naar boven

Beeld

- Oud Woerkum is een site van Woerkummers Aart en Anja de Joode met veel oude foto's, ansichten, knipsels en verzamelobjecten betreffende de oorspronkelijke gemeente Woudrichem (= naast deze stad verder nog de buurtschap Oudendijk).

- Fotoreportage van Woudrichem door Kees Wittenbols uit Breda.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Woudrichem (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Woudrichem.

- Nieuws: - Nieuws uit de kernen van de voormalige gemeente Woudrichem op de site van het Brabants Dagblad.

- TV: - Woudrichem genoot al een behoorlijke landelijke bekendheid vanwege zijn toeristische attractiviteit. Die naamsbekendheid is nog verder vergroot door de SBS6 tv-serie Dokter Tinus. Dokter Tinus is een Nederlandse bewerking van de succesvolle Engelse serie Doc Martin, waarin een briljante vaatchirurg uit de grote stad zijn functie moet opgeven vanwege een bloedfobie (Hermatofobie). Hij wijkt uit naar een klein dorp, ver weg van de Randstad, om zich daar te vestigen als de enige praktiserende huisarts. Al snel blijkt dat het verschil tussen de stad en het platteland groter is dan gedacht, met alle, vaak grappige gevolgen van dien. De hoofdrol wordt gespeeld door Thom Hoffmann. Overige rollen zijn o.a. weggelegd voor Johnny Kraaikamp jr., Jennifer Hoffman, Margreet Blanken, Tygo Gernandt, en Juliette van Ardenne.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool Eben-Haëzer. - Kinderopvang BuitenGewoon.

- Muziek: - Blaasorkest Hofkapel Nooit Gedagt is in 1974 opgericht. Sinds de start was het orkest altijd als vaste Hofkapel verbonden aan de carnavalsvereniging van Woudrichem. De naam van het orkest is ontleend aan de Woudrichemse achtkante korenmolen Nooit Gedagt. Afhankelijk van het karakter van het optreden wordt een passend tenue uitgekozen. Een van de karakteristieke onderdelen is sinds de start van het orkest de blauwe baret met rode pluim. Buiten de carnavalsactiviteiten wordt overal opgetreden waar dat door organisatoren passend wordt geacht.

Het motto van het orkest "wij maken van elk feest een evenement" geeft uiting aan de brede inzetbaarheid. De samenstelling van het repertoire zorgt bovendien dat het orkest geschikt is voor alle soorten publiek van alle leeftijden. Het repertoire dat het orkest ten gehore brengt is nagenoeg tijdloos. Door de achtergronden van de leden, die hun sporen in de jazz- en klassieke wereld ruimschoots hebben verdiend, is gekozen voor een zeer gevarieerd repertoire dat varieert van operamuziek, smartlappen en swing tot evergreens. In 2008 heeft de hofkapel een CD gemaakt onder de titel EigenWijs. Hiervan zijn nog enkele exemplaren beschikbaar. - Het Vischwijvenkoor is opgericht in 2004 en is begonnen met 10 dames. Inmiddels bestaat het koor uit ca. 25 dames. Zij zingen veel op smartlappenfestivals, korendagen, braderieën, bruiloften en in verzorgingshuizen.

- Welzijn: - Stichting De Vleet is een brede welzijnsinstelling in de voormalige gemeente Woudrichem. Er wordt gewerkt vanuit gebouw De Veste, maar de stichting is ook actief in de andere kernen. Ze bieden veel leuke activiteiten en cursussen voor jong en ouder; informatie, hulp en advies; en een plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, elkaar kunnen inspireren, een plek waar mensen met elkaar samenwerken en waar iedereen zich thuis voelt.

Reactie toevoegen