Yerseke

Plaats
Dorp
Reimerswaal
Zuid-Beveland
Zeeland

ZL gemeente Yerseke in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Yerseke in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Yerseke in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Yerseke

Terug naar boven

Status

- Yerseke is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Reimerswaal. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1969.

- Wapen van de voormalige gemeente Yerseke.

- Vroeger was er ook nog sprake van de buurtschap Yersekendam, die vandaag de dag in het N van het dorp is opgegaan. 1440-1441 Yrzekerdam, 16e eeuw kopie 18e eeuw Yersendamme, 1573 Yersickendam, 1608-1622 Yersickedam, ca. 1750 Yrsekendamme. Betekent dam 'waterkering dwars door een waterloop', ter afsluiting van een restgeul, bij Yerseke.(1)

Terug naar boven

Naam

Uitspraak
Ierseke.

In het Zeeuws
Iese.

Inwoners
Een inwoner van Yerseke is een Yesenaar. Gezien de Zeeuwse benaming en ook de Nederlandse uitspraak van de plaats, zul je dat wel moeten uitspreken als Iesenaar en niet als Jesenaar, wat wij in eerste instantie dachten.

Oudere vermeldingen
Ierseke, 966 ingevoegd ca. 1000 kopie 15e eeuw Gersake, 980 kopie 15e eeuw Gersicha, 1186 Gersecha, 1219 Gerseca, 1233 Yerseke, 1345 Jheersic, 1573 Yersicken, 1840 IJerseke.

Naamsverklaring
Waarschijnlijk oorspronkelijk een waternaam. Etymologie onbekend. Wel verklaard als een samenstelling van sik* 'kleine waterstroom', vergelijk het Oudengelse sîc 'kleine waterstroom, speciaal in moerassig laagland', en het Oudnederlandse ger* = geer 'wigvormig, spits toelopend stuk land', maar dit is niet waarschijnlijk. Verband met gers 'gras' of met een persoonsnaam Gersiko levert slechts vraagtekens op.(2)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

Yerseke ligt O van Goes en Kapelle, N van Kruiningen, aan de Oosterschelde. W van het dorp loopt het Kanaal door Beveland.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Yerseke 125 huizen met 734 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 91/547 (= huizen/inwoners) en buurtschap Yersekendam (in die tijd geschreven als IJersekendam) 34/187. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 2.800 huizen met ca. 6.900 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Lodijke
Hoeve Lodijke Z van Yerseke herinnert aan het voormalige gelijknamige dorp, ambacht en parochie W van de voormalige stad Reimerswaal in het Verdronken Land van Zuid-Beveland. De parochie is waarschijnlijk begin 13e eeuw gesticht en ten onder gegaan door de stormvloeden van 1530 en 1532. "In het land van Reimerswaal wonen de Heren van Lodijcke. Ook hun dorp treft de Kwade Sint Felix (de overstroming van 5 november 1530, zie ook bij Reimerswaal, red.). Het is een welvarend dorp, maar volgens de opvatting van de Heren ontbreekt er nog een haven. Ze sparen kosten noch moeite om de Staten van Zeeland en de Graaf van Holland zover te krijgen dat ze hun haven mogen graven. Steeds stuiten ze op tegenstand vanwege de invloed van de steden Goes en Reimerswaal, die wel een haven hebben.

Op 5 november 1530 haast het dijkleger zich naar de bedreigde punten. Rond het middaguur slaan de golven over de dijk en begint de binnenkant van de zeewering af te kalven. Boeren reppen zich naar het kasteel van de Heren om meer hulp te vragen. Hooghartig is het antwoord: ‘De Heren zijn van mening dat de zee hun zal geven wat Reimerswaal tot nu toe weigerde. De zee zal voor Lodijcke een haven graven. De Heren laten u groeten.’ Die middag stroomt het losgebroken water de polders in. Nu ligt het dorp Lodijcke nogal hoog en pas laat die middag geven de Heren toestemming om een nooddijk aan te leggen. Maar het is te laat. Nog voor de volgende zomer zal Lodijcke verdwenen zijn. Na meer dan vier eeuwen heet het vaarwater er nog altijd het Gat van Lodijcke." (NL44, 5-1990). Van het dorp resten nog wat fundamenten die bij eb droogvallen. De naam leeft nog voort in een hoeve Z van het dorp aan de Molenweg, en in een zandbank (Loodijke) en een geul (Lodijksche Gat) 4 km O van Yerseke, in de Oosterschelde, gem. Tholen.

Mosselcentrum van Europa
Yerseke is tot de 16e eeuw een landbouwdorp. De hevige stormen van de Sint Felixvloed, tijdens de 'kwade zaterdag' van 5 november 1530, zijn het begin van de ondergang van het land dat nu wordt aangeduid als het ”Verdronken land van Zuid-Beveland”. Halverwege de 16e eeuw komt het dorp aan het open water te liggen. Veel is daar aanvankelijk niet mee gedaan. Pas in de 19e eeuw is de oester- en mosselteelt op gang gekomen. Dat is het begin geweest van de groei van het dorp.

Tegenwoordig is Yerseke het mosselcentrum van Europa. De Nederlandse mosselvloot is ca. 80 schepen groot. In 1997 is voor het eerst een vaste datum vastgesteld waarop de eerste mosselen mogen worden verhandeld; de donderdag voor de 3e maandag van juli. De mossel is op deze manier een echt primeurproduct geworden, net zoals dat bij nieuwe haring en Beaujolais het geval is. De startdatum is in 1997 gecontroleerd door een beveiligingsbedrijf, omdat vooral Belgische restaurants er in het verleden veel voor over hadden om de Eerste Verse Zeeuwse Mosselen op tafel te kunnen zetten. Na zalm is de mossel het snelst groeiende product op de Nederlandse vismarkt.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "De Provincie Zeeland wil Yerseke, haar bedrijventerreinen en het omliggende landelijk gebied goed en veilig bereikbaar houden. De Zanddijk en Molendijk (N673) vormen de belangrijkste ontsluitingsroute van en naar het dorp en de A58. We hebben samen met de gemeenten Reimerswaal en Kapelle, Waterschap Scheldestromen, Rijkswaterstaat en belanghebbenden onderzoek gedaan naar oplossingen voor de verkeersproblemen van de N673. De verkeersdrukte is de laatste jaren toegenomen en er zijn al meerdere ongelukken gebeurd. De Zanddijk-Molendijk is niet ingericht op deze verkeersdrukte en kan ook al het zware vrachtverkeer niet goed verwerken. De weg is smal, kent smalle bermen, krappe bochten en een steil talud.

We hebben inmiddels de maximumsnelheid verlaagd van 80 naar 60 kilometer per uur, maar voor een vlotte en veilige doorstroming van het verkeer zijn structurele maatregelen nodig." (bron en voor nadere informatie over dit 'dossier' zie Provincie Zeeland) In mei 2020 heeft de provinice besloten, daarmee de voorkeur van de gemeente Reimerswaal volgend, om de bestaande N673 te verbreden en anderszins her in te richten. Drie alternatieve routes zijn om verschillende redenen afgevallen. Omwonenden zijn er niet blij mee en gaan bezwaar aantekenen. De intentie is dat in 2022 de eerste spa de grond in gaat, en dat het project uiterlijk in 2027 is afgerond.

- "De overweg Zanddijk zal binnen enkele jaren worden vervangen door een viaduct. Met dat voorstel heeft Provinciale Staten van Zeeland in november 2020 ingestemd. De bouw van het viaduct maakt deel uit van een groter project: de verbreding en aanpassing van de provinciale weg N673. ProRail is erg blij met dit besluit, omdat er hiermee weer een overweg kan worden opgeheven. Met het verbreden en aanpassen van de N673 wil de provincie Zeeland samen met de gemeente Reimerswaal de ontsluiting van Yerseke verbeteren. Een omvangrijk en kostbaar project, waarvoor in 2022 de eerste schop de grond in moet gaan. Bij de wegverbreding was de overweg Zanddijk een van de knelpunten. Alle partijen waren het erover eens dat het opheffen van de overweg de beste oplossing zou zijn.

Regiodirecteur Wendy de Wild: "We zijn erg blij met dit besluit en maken ons er hard voor, ook naar het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, om de realisatie van dit viaduct in Yerseke mogelijk te maken en hiermee de gelijkvloerse spoorkruising op te kunnen heffen. Wat ons betreft het resultaat van een hele goede en prettige samenwerking met de provincie Zeeland en de gemeente Reimerswaal. Daar wil ik ze ook via deze weg graag voor bedanken!" ProRail ziet het liefst alle overwegen in Nederland op termijn verdwijnen (en waar mogelijk vervangen worden door viaducten en tunnels). Overwegen kunnen storingen veroorzaken voor trein- en wegverkeer en er is altijd een risico - hoe klein ook - op ongelukken. Daarom is de meest veilige overweg geen overweg." (bron: ProRail, november 2020)

- De nieuwe woonwijk Steehof in het NW van Yerseke wordt in verschillende fasen ontwikkeld. De gronden in fase I en II zijn reeds uitgegeven. Omdat de verkaveling voor fase III rond 2010 is ontworpen voldeed deze anno 2019 niet meer aan de marktvraag. Daarom is besloten om een nieuwe verkaveling voor deze fase te maken. In totaal worden er 38 woningen gerealiseerd. Hiervan worden er 18 twee-aaneen en 20 vrijstaand gebouwd. De gemeente wenst samen met een particulier tussen de Stoofstraat en de woonwijk Steehof een langzaamverkeersverbinding aan te leggen, in combinatie met het aanleggen van een infiltratiestrook en het bouwen van enkele woningen. De daarvoor benodigde gronden worden door de gemeente aangekocht. Om genoemde ontwikkelingen mogelijk te maken is een nieuw bestemmingsplan Steehof-Stoofstraat opgesteld.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Yerseke heeft 3 rijksmonumenten: de Hervormde kerk, het voormalige gemeentehuis (Kerkplein 1, tegenwoordig Oosterscheldemuseum, waarvoor zie verderop in dit hoofdstuk) en het herenhuis uit 1877 aan de Dam nr. 6.

- De Hervormde (PKN) kerk (Kerkplein 5) van de Hervormde Gemeente Yerseke is het restant van een middeleeuwse gotische kerk.

- Kerk van de Hervormde Gemeente Rehoboth te Yerseke (Marijkestraat 39). Deze gemeente kan worden gerekend tot de modaliteit van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland en telt ongeveer 300 leden. Daarvan komt ongeveer de helft uit de omliggende dorpen.

- Gereformeerde (PKN) kerk (Damstraat 20) uit 1866.

- Een bezienswaardigheid in wording is de nieuwe kerk van de Gereformeerde Gemeente aan de Steeweg. De kerk, met ca. 2.400 leden, gaat 2.000 plaatsen bieden, met mogelijkheid tot uitbreiding naar 2.850. De huidige kerk (Oude Boogaert 2, uit 1964, verbouwd in 1983) is al jaren te klein, vandaar de bouwplannen voor een nieuwe 'megakerk', zoals hij in de media wordt genoemd. De gemeenteraad heeft op 11-7-2017 de plannen gefiatteerd, zij het met een krappe meerderheid: 10 voor en 8 tegen. De plannen zijn namelijk niet onomstreden, waarvoor zie het artikel onder de link, plus de daaronder gelinkte artikelen.

- Vrije Evangelische Gemeente.

- Nadat Yerseke het na de Reformatie drie eeuwen zonder moest stellen, kreeg het dorp in 1893 weer een RK kerk. Deze Sint Annakerk is een kleine kruiskerk met torentje en staat aan de Langeville. De kerk is sinds 2003 niet meer in functie. De katholieken uit het dorp zijn sindsdien aangewezen op Rilland of Hansweert. Het pand is recentelijk verbouwd en herbestemd tot B&B.

- Bronzen standbeeld van de mosselman aan de ingang van de vissershaven.

- De in redelijk authentieke staat verkerende oester- en mosselputten langs de Havendijk tonen hoe de commerciële mosselkweek hier eind 19e eeuw is begonnen.

- Gevelstenen in Yerseke.

- Het Oosterscheldemuseum is gehuisvest in het voormalige gemeentehuis uit 1914. In het museum krijg je aan de hand van de originele gebruiksvoorwerpen, gereedschappen, foto‘s en documenten, een duidelijk beeld van het verleden van Yerseke en van verleden, heden en toekomst van de mossel- en oestercultuur.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Koningsdag.

- Avondvierdaagse (mei).

- Sportvisserloop (op een woensdag in de 1e helft van juli, in 2021 voor de 10e keer). Naast de 10 km westrijdloop op gecertificeerd parcours, onderdeel van het Zeeuwse Stratenloopcircuit (3 rondjes), en de jeugdloop van 1,5 km is er sinds 2017 ook een 6,6 km recreantenloop (2 rondjes).

- De TMZ Ronde van Yerseke (op een zaterdag in juli) is een wielerronde voor vrije renners, in de categorieën D, S/P, Amateurs en Amateurs 40+.

- In de maanden juli en augustus is er elke vrijdag 's morgens weekmarkt op het Kerkplein en 's middags Culinaire Streekmarkt op de Paardenmarkt.

- De Mosselrace (op een zaterdag in de 1e helft van augustus) is een zeilwedstrijd voor gemeten en ongemeten kajuitzeiljachten en traditionele rond- en platbodemjachten op de Oosterschelde bij Yerseke. 's Avonds is er een feestavond in een feesttent.

- De Mosseldag (3e zaterdag in augustus) trekt ca. 45.000 bezoekers.

- Iedere zomervakantie wordt er in augustus een Vakantiebijbelweek georganiseerd door gemeenteleden van de Hervormde Gemeente, de Vrije Evangelische Gemeente, de Hervormde Kerk, en de Gereformeerde Kerk. Tijdens deze week zijn er iedere ochtend en een of twee avonden activiteiten voor kinderen in de basisschoolleeftijd (4-12 jaar). Ook kinderen die in Yerseke vakantie vieren bijv. campinggasten zijn van harte welkom. Centraal staat een thema waar bijbelverhalen bij worden verteld, verder wordt er gespeeld, sketches en poppenkast gespeeld, gezongen en geknutseld.

- Rommelmarkt (op een zaterdag half september).

- Oesterfestival (weekend eind september).

- Sinterklaas.

- Vroeger werd het oude jaar uitgezongen en het nieuwe jaar ingezongen. Nieuwjaarszingen kwam vroeger in heel Nederland voor en stamt af van de oude Germaanse midwinterfeesten, die duurden van half november tot half januari. Men probeerde de goden gunstig te stemmen zodat de dagen na de kortste dag (21 december) weer langer zouden worden. Tot ver in de vorige eeuw kwam het koenckelen nog voor op Zuid-Beveland. Het koenckelen was voorheen een verkapte vorm van bedelen en werd gezien als een extraatje bovenop de dagelijkse verdiensten. Nu koenckelt men alleen nog op oudjaar, dan gaan de kinderen van 4-12 jaar ‘s morgens langs de deuren met hun koenckelpot (ook wel foekepot en rommelpot genoemd) en zingen hierbij oudejaarsliedjes in ruil voor wat kleingeld of een paar snoepjes.

‘s Middags komen de Eerste Yerseksche Koenckelpot Fanfare* en de kinderen samen bij het Koenckelpot monument in het centrum van Yerseke. Tijdens het optreden krijgen de kinderen wat lekkers van de bakker. Daarna gaan ze samen naar zorgcentrum Moerzicht, waar het hoogtepunt van de rondgang is; de bewoners en de kinderen zingen uit volle borst de koenckelliederen uit de oude doos mee.
* Deze 'fanfare' omvat qua muziekinstrumenten de reeds vermelde koenckelpot, daarnaast de stampviool (daar hadden wij evenals van de koenckelpot ook nog nóóit van gehoord, red.) en de accordeon.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Het Zeeuwse Landschap heeft in 2009 6 gedempte poelen in natuurgebied Yerseke Moer W van het dorp opnieuw uitgegraven. Dat maakt het gebied aantrekkelijker voor broedende weidevogels. Die hebben namelijk ondiep water nodig. Het natuurgebied is zeer vogelrijk. Weidevogels zoals tureluur, kluut, kleine plevier en grutto broeden hier. Ook eenden, zoals de wintertaling en de slobeend broeden in flinke aantallen in het gebied. In de winter foerageren er duizenden ganzen: kolgans, rotgans, brandgans en de kleine rietgans doen het gebied aan.

Het hele jaar door kun je van het landschap genieten vanaf de openbare wegen die door het gebied slingeren. De rode wandelroute (2,5 km), die start op het kruispunt Schelvrijweg/ Reeweg, brengt je middenin het landschap, soms over een drassige bodem. Onderweg geven tekstpaneeltjes uitleg. De route is open van juli t/m oktober. De rest van het jaar is deze wandelroute gesloten om overwinterende ganzen en broedende weidevogels rust te geven. Wellicht kom je onderweg vee (koeien) tegen. Laat het vee met rust; honden zijn niet toegestaan.

Johan Rijnhout en Nancy van Poelje zijn (hobby)natuurfotografen, die al een aantal jaren o.a. vogels fotograferen, voornamelijk in de Yerseke Moer, waar het gehele jaar door tal van vogels zitten. In de loop der jaren hebben ze veel foto's verzameld, waardoor het idee ontstond om er een er een Facebookpagina voor te maken, zodat iedereen van hun foto's kan meegenieten. Mensen die zelf mooie foto's van het gebied hebben, mogen die er ook plaatsen.

- Met Groepsrondleidingen Yerseke kun je onder leiding van een VVV-gids o.a. een mosselbedrijf bezoeken.

- Watersportvereniging Yerseke.

- "Als familiebedrijf (Dhooge) zijn wij al meer dan 100 jaar actief (sinds 1906) in de kweek van schaal- en schelpdieren. Al onze producten zijn afkomstig van Nederlandse bodem. Onze kweekgronden bevinden zich in de Oosterschelde, het Grevelingenmeer en de Waddenzee. Iedere dag varen wij uit om onze zilte zaligheden te oogsten, te verplaatsen of te beschermen tegen natuurlijke vijanden (zeesterren, krabben, etc). Graag willen wij onze passie met jou delen. Dit doen wij het gehele jaar door op ons historische terrein aan de Havendijk in Yerseke. Bij de Oesterij - dagelijks geopend van 10-18 uur, gratis toegang - kun je een kijkje nemen hoe het er in onze sector aan toegaat, waarbij je natuurlijk ook kunt genieten van verse Zeeuwse delicatessen in onze proeverij. Tijdens je bezoek heb je een prachtig en uniek uitzicht over de historische oesterputten en de Oosterschelde. Veel van onze verse producten kun je ook meenemen vanuit onze shop voor thuis. Bij eventuele vragen staan wij altijd voor je klaar. Graag tot ziens!"

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Yerseke door Kees Wittenbols uit Breda.

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Yerseke op Facebook.

- Buurtvereniging: - Buurtvereniging Hogewerf-I omvat de straten Vroonland en Nederhof.

- MFC: - Het in 2010 gerealiseerde multifunctioneel centrum (MFC) Tehaere biedt onderdak aan de basisscholen Parelmoer en Het Kompas, een kinderdagverblijf, een buitenschoolse opvang, een peutergroep, het dorpshuis, een zorgcentrum en het CJG (Centrum voor Jeugd en Gezin).

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool Parelmoer. - Basisschool Het Kompas. - Kinderdagverblijf Kibeo. - Kinderopvang Het Oogappeltje.

- Lezen: - Leen een boek of ruil een boek in Minibieb Burenpolder. Voor alle buren van de Burenpolder en voor wie nog meer van lezen houdt. Je kunt bijv. ook een boek meenemen onderweg naar het strand(je) van Yerseke, zodat je daar wat te lezen heb. Je mag ook op bankje ernaast komen zitten om ter plekke een van de boeken te lezen.

- Jeugd: - De Ridder Boudewijngroep bestaat reeds meer dan 80 jaar en is de enige Scoutinggroep in Reimerswaal. Iedere zaterdag worden er opkomsten georganiseerd voor Welpen (7-11 jaar) en Zeeverkenners (11-16 jaar).

- Sport: - Voetvalvereniging v.v. Yerseke is opgericht in 1921. De evenementencommissie van de vereniging organiseert regelmatig leuke activiteiten op het voetbalcomplex, zoals Yese fest, Sinterklaas, en het Eindejaarsevenement.

- Tafeltennisvereniging Yerseke.

- Korfbalvereniging KV Volharding is opgericht in 1910 en staat daarmee in de top 10 van oudste korfbalverenigingen in Nederland. De vereniging heeft ca. 100 leden, met 2 seniorenploegen en 5 jeugdploegen. Ook hebben ze een 'kangeroeclub' voor de allerkleinste kinderen. Korfbal wordt gespeeld op zowel het veld als in de zaal. De veldwedstrijden spelen ze op sportveld Hogeweg. Hier beschikken ze over een mooi kunstgrasveld en een goed draaiende kantine. Iedereen is welkom in de kantine op trainingsavonden en wedstrijddagen. Trainingen vinden plaats op dinsdag en donderdag. De wedstrijden worden gehouden op zaterdag. De zaalwedstrijden worden gespeeld in de Reimerswaal te Kruiningen.

- Tennisvereniging T.V. Yerseke.

- Gymnastiekvereniging VZOS is opgericht in 1894.

- Handboogschutterij Sint Sebastiaan bestaat al sinds 1624 en is daarmee een van de oudste sportverenigingen in Nederland. Het is nog altijd een bruisende en sprankelende vereniging. Ze schieten met recurve- en met compoundbogen. De indoorafstanden zijn bij hen 18 en 25 meter. Outdoor schieten ze 30, 50, 70 en 90 meter. Op vrijdagavond hebben ze hun clubavond in hun eigen clubgebouw (Industrieweg 17). Nieuwe enthousiaste leden zijn altijd welkom. Probeer het eens uit, want niet geschoten is altijd mis... ;-)

- Toer Club Yerseke (TCY) is een gezellig, sportief groepje wielerenners. Ze fietsen iedere dinsdag- en donderdagavond vanaf 19.00 uur.

- Zorg: - Zorgboerderij Op je gemak begeleidt kinderen en jongeren met een beperking, zowel individueel als in kleine groepen. Zij richten zich vooral op kinderen met ADHD en/of ASS. Maar ook andere kinderen met een psychische beperking zijn welkom. De zorgboerderij biedt ook dagbesteding aan mensen die niet in het reguliere arbeidsproces kunnen deelnemen of als opstap naar betaald werk.

- Veiligheid: - Brandweer Yerseke.

- Bedrijfsleven / ondernemen: - Ondernemers Vereniging Yerseke organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten, zoals de Voorjaarsactie, Najaarsactie en verschillende braderieën en markten.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op begraafplaats Yerseke Molenlaan, met foto's van de grafzerken.

Reactie toevoegen