Status

- Zorgvlied is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Westerveld. T/m 1997 gemeente Diever.

- Buur-buurtschappen Wateren en Oude Willem hebben beide een eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek en zijn daarmee formele woonplaatsen, maar vallen in de praktijk onder het dorp Zorgvlied. De 3 plaatsen werken intensief samen, wat o.a. ook tot uitdrukking komt in de namen van de ondernemersvereniging en de dorpsraad.

- Dorpswapen van Zorgvlied.

- Onder het dorp Zorgvlied valt ook het grootste deel van buurtschap De Monden.

Naam

Oudere vermeldingen
De naam Zorgvlied als plaatsnaam komt voor het eerst als zodanig voor in 1863, met de spelling Zorgvliet. Voorheen werd het tot de huidige buur-buurtschap Wateren gerekend. Vanaf 1867 komt - ook - de spelling met d voor.

Naamsverklaring
Oorspronkelijk de naam van een landgoed, met ongeveer de betekenis 'geweken zorgen'. (1)

Ligging

Zorgvlied ligt NW van Diever, NO van Vledder, ZO van Elsloo, ZW van Appelscha en grenst in het W en N aan de provincie Fryslân.

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 komt Zorgvlied nog niet voor, omdat de schaarse bebouwing die hier toen was (met name het Instituut voor de Landbouw) rond die tijd onder de nabijgelegen buurtschap Wateren viel. De huidige dorpskern is pas later in de 19e eeuw ontstaan. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 60 huizen met ca. 160 inwoners.

Geschiedenis

Van 1819 tot 1823 kocht de Maatschappij van Weldadigheid grote stukken heide aan die om Groot en Klein Wateren lagen in de marke van Diever en Wateren. Tegen de Friese grens werd in 1823 het Instituut voor de Landbouw gesticht. Deze school was een van de eerste in Nederland. Tot 1859 heeft zij - de school werd ook wel "kweekschool" genoemd - gefunctioneerd als opleidingsinstituut voor de Maatschappij van Weldadigheid. Het gebouw is nog goed te herkennen in het dorpsbeeld (rechts van de RK kerk) en biedt tegenwoordig onderdak aan vier bejaardenwoningen.

In 1859 werden de gronden en de school verkocht aan J.F. de Ruyter de Wildt, een ver familielid van de beroemde admiraal. De Ruyter de Wildt bouwde o.a. de villa "Castera Vetera", die voltooid werd in 1862. In 1879 werd e.e.a. verkocht aan Lodewijk Guillaume Verwer. Deze noemde de villa "Huize Zorgvlied". Hij haalde Brabantse tabaksplanters en Friese katholieke boeren naar zijn landgoed. In 1880 begon hij in een huiskapel met RK erediensten. In 1893 werd in deze kleine katholieke enclave de parochie Wateren-Zorgvlied een feit. Pastoor van deze parochie was van 1994 tot 2003 dr. J.H.J. (Hans) van den Hende, die later bisschop werd van Breda en van Rotterdam. Verwer overleed in 1910. Hij liet 250 ha land na met villa's en boerderijen. Zijn fraaie landhuis is helaas in 1930 gesloopt, maar de naam bleef voortleven als naam van het dorp dat vandaag de dag een belangrijk toeristisch centrum is.(2)

- Geschiedenis van Zorgvlied.

- Onder het menu Dorpsverhalen op de lokale dorpssite vind je ca. 15 prachtige verhalen uit de rijke geschiedenis van het dorpje Zorgvlied, bijvoorbeeld over het poststation (een soort postkantoor maar dan een rang lager), het tolhuis enz. enz.

Bezienswaardigheden

- Zorgvlied heeft 2 rijksmonumenten, zijnde de RK Andreaskerk en de Hervormde kapel met orgel.

- Zorgvlied heeft 6 gemeentelijke monumenten.

- De RK Andreaskerk (Dorpsstraat 31) is in 1924 gebouwd in traditionalistische stijl, naar ontwerp van de Amsterdamse architect H. Bijl, in opdracht van de Heilige Andreasparochie. Aannemer was Van der Liefvoort uit Arnhem. De ontwikkeling van Zorgvlied en de parochie zijn nauw verbonden met de geschiedenis van de Maatschappij van Weldadigheid. Centrale rol daarbij speelt de figuur van Lodewijk Guillaume Verwer, die samen met zijn vrouw Johanna Cornelia Ludovica van Wensen staan afgebeeld in de glas-in-lood ramen van de absis.

In 1893 ontstond in de ontginningen tegen de Friese grens de parochie Wateren-Zorgvlied. Dit is vooral het werk geweest van Lodewijk Guillaume Verwer, ontginner en industrieel, die op zijn landgoed in villa Castera Vetera - door hem in 1880 omgedoopt in Huize Zorgvliedt of Zorgvliet - een huiskapel voor de katholieke bevolking inrichtte en er missen liet verzorgen door de huiskapelaan. Daarvoor had paus Leo XIII in 1880 toestemming verleend. Op hoge feestdagen moest men echter naar de kerk van Steenwijk, waartoe het dorp behoorde. In 1885 is met de familie Verwer als grote weldoener een deel van de bijgebouwen verbouwd tot een klein kerkje van 5.5 x 9.6 m. De Andreaskerk uit 1924 is van cultuurhistorisch belang vanwege de functie en betekenis in verband met de Maatschappij van Weldadigheid, van architectuurhistorisch belang vanwege de vormgeving en de gaafheid van in- en exterieur, en van stedebouwkundig belang vanwege de beeldbepalende ligging.

- Houten Hervormde (PKN) Obadjakapel (Dorpsstraat 5) uit 1904. De kapel is vernoemd naar de profeet Obadja. De profetie van Obadja is beschreven in het gelijknamige bijbelboek. Dit boek behoort tot de zogeheten twaalf profeten. De kapel is rond 1970 verlengd, waarbij de voorgevel naar voren is verplaatst. Klokkenstoel met klok uit 1765 van een anonieme gieter (diameter 31 cm). Het eenklaviers kabinetorgel is in 1785 gemaakt door J.G. Strümphler en is een apart rijksmonument. Van belang is verder o.a. de spantconstructie bestaande uit van snijwerk voorziene stijlen, liggers en korbelen. Houten plafond waarin enkele decoratieve plafondroosters. De kapel is van cultuurhistorisch en architectuurhistorisch belang vanwege het type, het materiaalgebruik en de vormgeving. Mede van belang vanwege het orgel. De kapel heeft uniciteitswaarde. De kapel valt onder Evangelisatievereniging Obadja.

- Op 20-7-2012 is de laatste herstelde grenspaal op de Drents/Friese grens te Zorgvied officieel en feestelijk herplaatst.

- Gevelstenen in Zorgvlied.

Jaarlijkse evenementen

- Trekkerbehendigheidswedstrijd (op een zaterdag in juni).

- Tentfeest Zorgvlied (weekend in juni, alleen in de oneven jaren).

- De Paardenvierdaagse wordt jaarlijks gehouden in week 37 (september). Het dorp en omgeving staan dan in het teken van de recreatieve paardensport. Enthousiaste deelnemers uit alle delen van Nederland komen hierheen om 4 dagen lang 'aangespannen' of 'onder het zadel' te genieten van het Drents Friese Wold en omgeving. 4 gevarieerde routes, elk met een lengte van ca. 25 km worden uitgezet. De prachtige ongerepte natuur van Nationaal Park Drents Friese Wold en Boschoord blijkt een eldorado voor ruiters en menners. Ruimte, rust en de gemoedelijke sfeer zijn de kenmerken van de Paardenvierdaagse.

- Kerstfair (weekend voor kerst) in Hotel Villa Nova.

Natuur en recreatie

- Trage Tocht Zorgvlied (16 km) is een mooie en bijzonder rustige wandeling in een afgelegen gebied op de rand van Drente en Friesland. De route cirkelt rondom het landgoed Boschoord van de Maatschappij van Weldadigheid. Ooit bedoeld als een nieuwe landbouwkolonie, maar jammerlijk snel na de oprichting begin 19e eeuw opgeheven en bebost. Bijzonder zijn nog wel de getuigen in het veld, zoals diverse koloniehuisjes, een kolonieschool en de kolonievaart. Maar ook de kenmerkende eikenlanen zijn nog rijkelijk aanwezig. Die zijn aangelegd als ontginningsassen van waaruit de akkers bewerkt moesten worden. De wandeling langs en over het uitgestrekte Doldersummerveld is een absolute topper. Het hobbelige veld, dat wordt beheerd door het Drents Landschap, is een vochtig heidereservaat en maakt deel uit van het natuurgebied en Nationaal Park Drents-Friese Wold. Hier komt het bijzondere plantje de beenbreek voor. Bovenop de kijktoren heb je een fraai uitzicht over het hele gebied. Halverwege de route is het in Doldersum goed rusten bij restaurant Grenzeloos en Zo.

- "Knapzakroute 36 Zorgvlied - Doldersum is met zijn lengte van ca. 21 km de langste van alle Knapzakroutes, maar je kunt deze route gemakkelijk in twee lussen lopen. Een aangelijnde hond kan mee, maar helaas niet op het Doldersummerveld vanwege de schapen en runderen. Deze route gaat een groot deel door het bos en langs de randen van het Doldersummerveld. De bossen zijn in de 19e eeuw aangelegd door de Maatschappij van Weldadigheid. De meeste bossen waar de Knapzakroute je doorheen brengt, zijn een rechtstreeks gevolg van de keuze voor bosbouw die de Maatschappij van Weldadigheid halverwege de 19e eeuw hier maakte. Hout bracht uiteindelijk meer op dan de aardappels van de kolonisten... Van deze Maatschappij kom je onderweg diverse wetenswaardigheden tegen die in het routeboekje worden toegelicht. Zo loop je over het Vrouwenveld en langs de Vrouwenlaan. En als je in de buurt van Boschoord (genoemd naar generaal Johannes van den Bosch, oprichter van de Maatschappij) loopt, zie je geen koloniehuisjes meer die daar gestaan hebben. Op de oude kaart rond 1900 (in het PDF-boekje) is dit nog wel te zien. Dit gebied werd vroeger aangeduid als Kolonie VII. Je passeert de vroegere school van het dorp nog, voordat je verder door de bossen naar Doldersum gaat.

Op de Brink in dat dorp staat een gedenknaald voor Willem Huender. Deze notaris heeft ervoor gezorgd dat de wegen naar Vledder en Appelscha 100 jaar geleden verhard werden. Ook heeft de weg naar Appelscha zijn naam gekregen. Aan deze weg is het Informatiecentrum Huenderhoeve dat zich in een voormalige schaapskooi bevindt. Vanuit het dorp ga je eerst weer door het bos om even later bij een uitkijktoren uit te komen. Vanaf hier heb je een prachtig gezicht over een van de grootste en rijkste heidevelden van Drenthe. Je kunt je dan niet voorstellen dat er al twee keer een grote heidebrand geweest is en alles zwartgeblakerd was. Via een paar lanen loop je Zorgvlied aan de oostzijde binnen. Je kunt de route online lopen als je bereik hebt, met GPX, de route uitprinten waar de routetekst bij staat of het PDF-boekje met routeinformatie en kaarten downloaden." (bron: BOKD)

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Zorgvlied (online te bestellen).

Links/voorzieningen

- Algemeen: - De site van en over Zorgvlied is een initiatief van ondernemersvereniging Willem Waterzorg. Een leuk gevonden samenstelling van de plaatsen in het werkgebied van de vereniging: naast het genoemde dorp zijn dat verder nog de buurtschappen Oude Willem en Wateren.

- Belangenorganisatie: - "Vereniging voor Plaatselijk Belang Zorgvlied - Wateren - Oude Willem (in de volksmond 'PB ZWO') stelt zich ten doel het behartigen van de leefbaarheid van het dorp en de buurtschappen en hun bewoners, in de ruimste zin. Onder meer door contacten met de gemeente en relevante (overheids)instanties en door het bevorderen van de sociale en culturele contacten tussen de leden."

- Activiteitenvereniging: - Tied Zat is in 1997 opgericht als oudejaarsvereniging door een groep jonge mensen in de kernen Zorgvlied, Wateren en Oude Willem. Een oudejaarsvereniging is geen onbekend fenomeen in de regio, die sinds de jaren zestig bekend staat vanwege de oudejaarsploegen en haar tradities. Het meest bekend zijn de 'nieuwjaarsstunts', die altijd kort na de jaarwisseling plaatsvinden. De dorpelingen komen dan bijeen om elkaar uiteraard een gelukkig nieuwjaar te wensen, maar er is meer. De oudejaarsvereniging blikt terug op het afgelopen jaar, en deelt giften uit aan de gemeenschap (verenigingen en algemeen belang). Dit alles wordt gefinancierd uit inkomsten uit activiteiten, maar met name door giften van de dorpsbewoners.

Daarnaast is er vaak ook een stunt: een object dat ergens weggehaald is, en getoond wordt. Dit object wordt zonder schade weggehaald en ook weer in originele staat teruggeplaatst. Met een stunt proberen ze op een ludieke manier aandacht te vragen voor de lokale gemeenschappen, en zaken die daar spelen. Vaak gaat het om zaken die in het nieuws zijn geweest en daardoor veel aandacht krijgen. Enkele voorbeelden zijn de Kameleonboot (als reactie op het 'natter' maken van de omgeving rondom Zorgvlied), het beeld van Bartje (dat door de provincie 'in de ijskast' werd gezet) en het zwaartepunt van Nederland (met het oog op de stijgende zeespiegel).

Daarnaast is Tied Zat in de overige maanden in het jaar ook uiterst actief voor de gemeenschap. Zo verzorgen zij onder andere het onderhoud van openbaar groen in de dorpskern, maken ze de dorspkern mooier door o.a. bloembakken en decemberverlichting en helpen ze bij diverse activiteiten zoals het ringsteken, en verzorgen zij de parkeergelegenheid bij de bekende 'Jaarmarkt Wateren' en het daarbij horende Feestweekend. Daarnaast organiseren ze ook zelf meerdere activiteiten om de leefbaarheid en gezelligheid te bevorderen. Dit zijn de jaarlijkse Trekkerbehendigheidwedstrijd op de 3e zaterdag van juni, en het Beachvolleybaltoernooi in de bouwvak. Beide evenementen staan al enige tijd op de agenda en verlopen succesvol. Het trekt zowel deelnemers en publiek uit de dorpen en omgeving, als mensen van de vele campings en vakantieparken. De toeristische sector is van belang voor Zorgvlied, Wateren en Oude Willem en hier besteedt Tied Zat dan ook veel aandacht aan.

De laatste jaren is het zwaartepunt van activiteiten min of meer verschoven van de winter (het stunten en de jaarwisseling waar de vereniging voor opgericht is) naar de vele activiteiten in de andere maanden. Toch blijft Tied Zat altijd actief op zoek naar stunts, en dat is nog steeds waarmee men de meeste bekendheid heeft in de omgeving en in den lande. Tied Zat staat bij de KvK zodoende ook ingeschreven als activiteitenvereniging, en staat midden in een actieve gemeenschap!

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Trinitas is opgericht in 2012. De vereniging is ontstaan uit een fusie tussen de voetbalverenigingen O.Z.C en Boijl (opgericht in 1936). Door teruglopende ledenaantallen waren beide voetbalverenigingen in de toekomst genoodzaakt om ingrijpende maatregelen te nemen. Door te fuseren is een nieuwe levensvatbare vereniging ontstaan. Voetbalvereniging O.Z.C. is in 1993 ontstaan uit een fusie tussen ODIS (Elsloo) en s.v. Zorgvlied. Ook inwoners van buurdorp Langedijke voetbalden bij O.Z.C.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Zorgvlied. Niet te verwarren met de gelijknamige begraafplaats in Amsterdam.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Wikipedia,
  
  , (2020)