Status

- Zunderdorp is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek Waterland, gemeente Amsterdam. T/m 1920 gemeente Nieuwendam.

- Het dorp Zunderdorp heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Amsterdam. Bestuurlijk valt het dorp onder stadsdeel Amsterdam Noord, en daarbinnen onder Landelijk Noord.

- Onder het dorp Zunderdorp vallen ook de buurtschappen Het Schouw (deels) en 't Nopeind.

Naam

Oudere vermeldingen
1342 Zosenerdorp, 1343 Zoezenerdorp, 1345 Zuezenerdorp, 1371 Sunderdorp, 1494 Zonderdorp, 1514 Zonderdorp, 1573 Sijnderdorp, 1647 Sindeldorp, 1731 Zunderdorp.

Naamsverklaring
De oudste vormen zijn moeilijk te verklaren en het is de vraag of de identificatie met Zunderdorp wel correct is. Zosener lijkt te wijzen op een verdwenen plaatsnaam Zosen*, Zusen* (mogelijk een oude benaming van Nieuwendam), naar de vorm een datief meervoud van een waternaam als Soes*, waarvoor vergelijk Soest. In 1373 wordt in de omgeving een veer 'tot Zosenerdamme' vermeld. Verdere herkomst en betekenis zijn onbekend. De verklaring die de plaatsnaam in verband brengt met zuiden is onjuist. Eerder zonder in de betekenis 'afgezonderd, afgesplitst, toegeëigend', waarvoor zie Zonderwijk.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Op de site I Amsterdam vinden we de volgende verklaring: "De naam Zunderdorp komt van het woord ‘sundels’. Dit waren smalle sloten die van het dorp naar het IJ liepen, toen nog een zeearm van de Zuiderzee. Over deze vaarten vervoerden de Zunderdorpers eeuwenlang melk naar de hoofdstad."

Ligging

Zunderdorp ligt N van de stad Amsterdam, N van het IJ en maakt binnen stadsdeel Noord deel uit van het gebied Landelijk Noord.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Zunderdorp 45 huizen met 271 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 180 huizen met ca. 450 inwoners.

Geschiedenis

Poppendam
Poppendam is een voormalig dorpje ten oosten van Zunderdorp. Slechts de weg Poppendammergouw, de aan die weg gelegen hoeve Poppendam en de streeknaam Poppendammer Weeren herinneren nog aan het dorpje. De handvol huizen aan de Poppendammergouw zou je wellicht nog als buurtschap Poppendam kunnen beschouwen, maar dat wordt voor zover ons bekend nergens als zodanig benoemd.

Amsterdam is de hoofdstad en tevens de grootste stad van ons land. Iedere leerling vanaf groep 4 heeft die kennis paraat. Toch had dit voor hetzelfde geld een heel andere plaats kunnen zijn, namelijk Poppendam. Dit dorpje was in de middeleeuwen een heuse concurrent van Amsterdam bij het binnenhalen van overzeese handel. Het is een van de oudste nederzettingen in deze streek - Waterland - geweest, zelfs ouder dan Amsterdam. Waterland, gelegen ten noordoosten van Amsterdam, is een laaggelegen veengebied waarbij oorspronkelijk veel veenriviertjes in de Zuiderzee uitmondden. Om te voorkomen dat het zoute zeewater via deze riviertjes diep het land kon binnendringen, werden veel van deze stroompjes afgedamd. (nog afmaken, red.) De tekst over Poppendam is samengesteld door en © geograaf drs. Bert Stulp. Meer informatie over verdwenen dorpen vindt u in zijn v.a. 2009 verschenen boeken over Verdwenen dorpen in Nederland.

Volgermeer
In het uiterste NO van het dorpsgebied, tegen de grens met het dorp Broek in Waterland, ligt de Volgermeer, voorheen Veenderij Zunderdorp. Tussen 1920 en 1955 is hier turf gewonnen door de oude veenbodem af te graven en te drogen op legakkers. Dat gebeurde met een baggermachine. Per schip werd de turf via de sluis onder de Veenderijbrug afgevoerd naar de stad en de dorpen in de omgeving. Turf was in die tijd een belangrijke brandstof. Vanaf 1927 werden de petgaten op de Volgermeer opgevuld met huis- en stadsvuil, tot wel vijf meter boven het water. Zo werd nieuw land gemaakt voor agrarische doeleinden. Het gebied werd geleidelijk dé stortplaats van de gemeente Amsterdam. Per boot gingen dagelijks de open afvalschuiten naar de Volgermeer. In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw is er erg veel industrieel en chemisch afval gestort.

In de Volgermeer liggen minstens 10.000 vaten chemisch afval met allerlei giftige stoffen waaronder dioxine. Dioxine wordt beschouwd als een van de giftigste stoffen door de mens gemaakt. Het gif was vooral afkomstig van het bedrijf Philips Duphar in het Westelijk Havengebied. In april 1980 werd dit gif ontdekt. De Volgermeer bleek met een oppervlakte van 100 hectare de grootste gifbelt van Nederland te zijn. Het in 1980 opgerichte Burgerkomitee Volgermeer heeft door actievoeren bereikt dat de gemeente Amsterdam de stortplaats in februari 1981 sloot. Het vuil ligt ingebed in de veenbodem. Hierin blijken de giftige stoffen vrijwel geheel vast te liggen. Daarom is gekozen voor een vrij eenvoudige manier van saneren: afdekken aan de bovenzijde, waardoor direct contact met het gif niet meer mogelijk is, en blijven controleren of er geen vervuild grondwater plaatsvindt.

De afdeklaag bestaat uit een aantal lagen. Op het vuil liggen grondlagen om het vuilnis te egaliseren. Hierop rust een 2 mm dikke folie, speciaal ontwikkeld voor stortplaatsen. Op de folie ligt een ‘natte leeflaag’, die bestaat uit schone grond en water, dat wordt vastgehouden door dijkjes van klei. Een natte leeflaag past goed in het landschap en de natuur van Waterland. Door het voedselarme regenwater is de Volgermeerpolder veranderd van een stortplaats in een natuurgebied met zeldzame planten en dieren. Regenwater is een uitstekende basis voor waardevolle natuur, voedselarm en daardoor soortenrijk. In de waterpartijen zal op termijn veen worden gevormd. De basis voor veenvorming is een natte bodem. Na het zaaien of planten van riet gaat op deze bodem een dicht rietveld ontstaan. Op termijn komt het water hoger en kan het riet drijvende matten gaan vormen, die meebewegen op het waterpeil. In deze ‘drijftillen’ verzamelt zich daardoor het pure regenwater en ontstaat na enige decennia een soortenrijke vegetatie van veenmos, veenpluis en zonnedauw. Dit zijn de kenmerkende planten van een levend hoogveen. Daarmee is de cirkel rond: het oorspronkelijke hoogveen is terug op de Volgermeer. (bron: Burgerkomitee Volgermeer)

Over de geschiedenis van de Volgermeer is in 2005 een prachtig boek verschenen, getiteld: 'Gifpolder Volgermeer: van veen tot veen'. Auteurs: Goof Buijs, Stephanie Kaars en Jeroen Trommelen. Fotografie: Bert Verhoeff. Het boek beschrijft de geschiedenis van de grootste gifbelt van Nederland. Tientallen betrokkenen zijn geïnterviewd en de voorheen gesloten archieven van afvalproducent Philips Duphar zijn geraadpleegd. Daarnaast wordt de rijke historie als veengebied vóór het giftijdperk beschreven.

- Zie verder de pagina Geschiedenis van Zunderdorp.

Recente ontwikkelingen

- "Het kerkplein ligt op een centrale en mooie plek in Zunderdorp. Het was echter een plek waar veel auto’s parkeerden, en het zag er rommelig uit. Daar moest meer van te maken zijn. In 2014 heeft de Dorpsraad de dorpsenquête gehouden. Hieruit is onder meer een werkgroep ontstaan voor de herinrichting van het Kerkplein. De gemeente werd benaderd en er is een gezamenlijk initiatief van gemaakt. De stedelijk ontwerper van de gemeente maakte eerst een historische analyse en gebruikte het idee dat de kerken in ons laagland vaak op een terp staan. In het eerste ontwerp stond al de natuurstenen band die de terp-belijning rond de kerk accentueert. Ook vond de ontwerper het belangrijk dat de vormgeving rustig zou blijven, zodat de historische en landschappelijke kwaliteiten van deze plek beter tot hun recht zouden komen.

Belangrijk was dat de opgeheven parkeerplaatsen elders in het dorp gecompenseerd zouden worden, met ook plek voor de bestelbussen die vaak bij het Kerkplein stonden; de compensatie is gekomen vlakbij de papierbak, met een extra lantaarnpaal voor de veiligheid. We wilden dat de dorpsbewoners samen activiteiten konden houden op het plein; het gras rond de kerk is geplaatst op een speciale ondergrond, waar je met een groep kunt staan zonder het gras te vertrappen. De plek voor de bezoekers om ergens te kunnen zitten moest behouden blijven; de bankjes zijn meer richting de waterkant gegaan. Er is ook een watertappunt bij gekomen. Er kwam het idee om in de natuurstenen band rond de kerk een gedicht te graveren van dominee Jaap Zijlstra, die in 2015 is overleden en in Zunderdorp ligt begraven. Ga vooral zijn prachtige gedicht “De wolken varen boven” lezen! De kerk heeft hier ook aan bijgedragen.

Er is plek gemaakt voor de mooie oude grafzerk van politieman Ligtermoed, die in 1925 overlijdt als gevolg van de torenbrand waarbij de spits van de kerktoren valt. Dat blijft zo mooi in herinnering. De gemeente klaagde al jaren dat er op de Achterlaan, door geparkeerde auto's, voor de vuilniswagen en nooddiensten soms onvoldoende ruimte was om door te rijden. Het parkeren is daar nu anders ingericht. Het onderhoud van het groen moest passen in het beheerplan van de gemeente. Het is zo ingericht dat de maaiers goed bij het gras kunnen. Niet alle wensen konden een plekje krijgen in het plan. De langgekoesterde wens van velen om de muziekkapel weer in Zunderdorp terug te brengen, bleek helaas niet haalbaar.

In een oude dorpskern blijf het passen en meten met de ruimte. Er is een compromis gesloten dat er bij de geitjes toch geparkeerd kon worden, door de ondergrond van het gras te verstevigen; dit weer tot verdriet van degene die hierdoor het uitzicht naar het weiland weer opgevuld zagen met auto’s. Zo gaat dat met compromissen... Er komen parkeerpunaises die aangeven waar je wel en niet kunt parkeren. Zoals reeds vermeld was dit een gezamenlijk initiatief van de gemeente met Dorpsraad Zunderdorp. Ik hoop dat jullie de veranderingen mooi vinden geworden. Mochten jullie nog vragen hebben, spreek me gerust aan. Natasja Middelhoven, vanuit de Dorpsraad trekker van de werkgroep Herinrichting Kerkplein." (bron: dorpskrant 't Zwaantje, mei'/juni 2018)

- Dorpsontwikkelingsplan Zunderdorp.

Bezienswaardigheden

- Zunderdorp heeft 10 rijksmonumenten. Naast de kerk met toren (dat zijn 2 rijksmonumenten) betreft dat 8 voor de streek kenmerkende houten huizen en boerderijen.

- De Protestantse kerk (Achterlaan 12) is een witgepleisterde zaalkerk met steunberen, in 1711 gebouwd tegen de laatgotische toren zonder steunberen van de vorige kerk. De toren dateert uit de 15e eeuw, telt drie geledingen en is voorzien van een balustrade en een tentdak. Opvallend zijn de natuurstenen hoekblokken. Het kerkinterieur wordt overdekt door een houten tongewelf met trekbalken op geprofileerde sleutelstukken en korbelen (volgens de V.L. herbouwd 1711 en 1824; het eerste jaartal is waarschijnlijk, het tweede betreft een herstelling na een brand). Het orgel is een eenklaviers orgel (rijksmonument), geleverd door de firma G.A. Goldschmeding (Amsterdam) in 1907, maar afkomstig uit de werkplaats van orgelmaker Mart. Vermeulen (Woerden). Het instrument is karakteristiek door de vormgeving van front en klaviatuur en bevat belangwekkend 18e-, 19e- en 20e-eeuws pijpwerk. In 2010 is het instrument gerestaureerd door Flentrop Orgelbouw te Zaandam. - Site van de Protestantse Gemeente Zunderdorp. - Beschrijving van het kerkorgel in tekst en beeld.

Evenementen

- De Oranjevereniging verzorgt de Dodenherdenking op 4 mei en de jaarlijkse feestelijkheden rondom Koningsdag.

- Dodenherdenking (4 mei).

- "De Boerenmarkt (op een zaterdag in juni, 1x in de 3 jaar, de laatste keer was in 2018, dus eerstvolgende keer is in 2021) wordt georganiseerd door de kerk van Zunderdorp, voetbalvereniging HBOK en Stichting Diensten met Belangstellenden (DmB) uit Amsterdam. De opbrengst van de dag is voor deze drie goede doelen. Het is een enorm feest voor het hele dorp en de wijde omgeving en daarnaast is het ook een heel groot evenement, maar liefst 200 vrijwilligers werken mee en er staan 80 marktkramen rondom de kerk en op het weiland t.o. het Jeugdgebouw. Je kunt er al je dagelijkse boodschappen kopen. De kramen zijn gevuld met fruit, bloemen, planten, cadeaus, nieuwe spullen, heel veel etenswaren, spelletjes, een aanbiedingenlijn en nog heel veel meer! Er is een grote rommelmarkt en Zorgboerderij Ons Verlangen komt met allemaal verschillende dieren.

Ook staan er nieuwe en oude landbouwvoertuigen, worden er voetbalclinics gegeven, is de pastorietuin omgetoverd tot een theetuin, kun je een massage krijgen, de Waterlandse melkschuit bewonderen, ponyrijden en meedoen met Oud Hollandse spelletjes of hooivork darten. Je kunt je de hele dag vermaken, want naast de genoemde activiteiten draait het Rad van Avontuur, zijn er verlotingen, muziekoptredens, is er een fotostudio en er is genoeg te eten en te drinken. Bijna alles wat aangeboden wordt, is geschonken door dorpsbewoners en mensen uit de omgeving en door verschillende bedrijven. Alles is voor het goede doel! Er worden dus geen kramen verhuurd aan particulieren of bedrijven. Alles is in eigen beheer. In de voorverkoop en op de Boerenmarkt is er een grote verloting. Loten kosten € 1,-per stuk. Er zijn prachtige prijzen te winnen. Win € 500,- vakantiegeld of een overnachting in een van de bed and breakfasts in het dorp of maak kans op nog heel veel andere prijzen. Loten kun je kopen bij Hilda van Meerveld of Guus Klijn Ook is er de “heel Zunderdorp bakt-kraam”. Inwoners bakken een lekkere taart, cake, of iets anders lekkers voor deze kraam." - Verslag Boerenmarkt 2015 (onder de link vind je een uitvoerig verslag in tekst, foto's en films),

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je hier schaatsen op natuurijs op de lokale waterloop 't Zwet. De in 1909 opgerichte IJsclub Zunderdorp* zorgt dan voor een tent waar je je kunt omkleden, en allicht is daar dan ook het een en ander voor de 'inwendige mens' verkrijgbaar.
* Hier kun je lezen over de geschiedenis van de IJsclub.

Landschap, natuur en recreatie

- "Ilse Zaal, gedeputeerde Landbouw van de provincie Noord-Holland, heeft in augustus 2020 samen met Frank de Wit, voorzitter van Agrarische Natuur- en Landschapsvereniging Water, Land & Dijken een bordje onthuld bij een aangelegde natuurvriendelijke oever langs een sloot bij Zunderdorp. De vereniging heeft de afgelopen 2 jaar 25 kilometer aan natuurvriendelijke oevers kunnen aanleggen in het veenweidegebied bij het dorp. Door de aanleg van deze oevers wordt de afkalving van de slootkant gestopt, en ontstaat er een drassige zone met waterplanten, wat een kleurrijk lint langs de sloot vormt. Dit draagt weer bij aan de biodiversiteit en de ecologische waterkwaliteit.
De aanleg is mogelijk gemaakt dankzij POP3 financiering en samenwerking tussen de Europese Unie, de provincie Noord-Holland en agrariërs." (bron: Provincie Noord-Holland)

- "Waag het ritje over de slingerende, smalle Buikslotermeerdijk in Amsterdam-Noord, ZW van de dorpskern van Zunderdorp, en ervaar hoe een rondje golfen in Amsterdam ook kan zijn. Mocht je zo’n vijf jaar geleden voor het laatst bij Golfbaan Waterland een rondje hebben gelopen, kom dan zeker nog eens terug. Onze greenkeepers hebben de baan grondig aangepakt. Onze sterk verbeterde en nog altijd authentieke polder-/parkbaan biedt je nog altijd mooie en groene vergezichten. Wij hebben niet voor niets in 2014 de NGF A-status behaald. En op de fairway mag dan inmiddels honderden meters aan drainage liggen, de vele waterhindernissen daaromheen liegen er nog steeds niet om. Bij Golfbaan Waterland Amsterdam houden we onze golftradities graag in ere. Water is er daar een van. De baan biedt dan ook nog steeds voldoende uitdaging. Voor zowel de ervaren golfer als de beginner."

Jos Dreesens en de anno 2019 75-jarige mevr. Guus Klein uit Zunderdorp hebben een heel bijzondere hobby; ze verzamelen verdwaalde golfballen die vanaf Golfbaan Waterland in de omgeving terecht zijn gekomen. Mevr. Klein gaat 2x per week op pad om zwerfvuil in en rond het dorp te verzamelen. Daarbij komt ze van alles tegen. Waaronder golfballen van de nabijgelegen golfbaan. Ze besloot in ca. 2008 om ze te gaan verkopen voor een goed doel. Ze zet de ballen een tijdje in een teil met sop en borstelt ze dan een voor een met een nagelborsteltje tot ze weer brandschoon zijn. De afgelopen 10 jaar heeft ze er al ruim 28.000 ingezameld. Een ideaal inzamelmoment is als de baggeraars de sloot hebben gebaggerd. Tussen de drab die zij in de berm deponeren zitten soms honderden golfballen. Hetzelfde geldt als de berm naast de golfbaan net is gemaaid. Dhr. Dreesens en mevr. Klein verkopen de golfballen voor 20 cent per stuk (minimale afname 100 stuks). De opbrengst komt ten goede aan de kerk van Zunderdorp en aan Oud in Afrika, een hulporganisatie voor senioren in Ethiopië, waar Dreesens zich voor inzet. Wie geïnteresseerd is in de aankoop van deze golfballen, kan contact opnemen met Jos Dreesens, Achtergouwtje 7, tel. 06-53955569.

- "In oktober 2018 was er weer een vrijwilligersdag in de Volgermeerpolder NO van Zunderdorp. De dag was zeer geslaagd. Er waren verschillende activiteiten waar de vrijwilligers aan konden deelnemen, zoals het verwijderen van reuzenberenklauw, het aanbrengen van paaltjes en lint om vogelvraat in de pilotsawa’s te beperken, het verwijderen van jonge elzen- en wilgenopslag en het realiseren van een vogelkijkwand met Stadshout Amsterdam. De opkomst was met circa 30 personen weer goed te noemen, evenals het weer. Er werd in verschillende groepjes hard gewerkt en met resultaat! Kom eens een kijkje nemen door de vogelkijkwand en bewonder al die verschillende vogels die op de Volgermeerpolder leven." (bron: Burgerkomitee Volgermeer)

Beeld

- Fotoserie van Zunderdorp van fotograaf Martin Stevens.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Zunderdorp (online te bestellen).

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Zunderdorp op Facebook. - Zo’n 10 keer per jaar verschijnt huis-aan-huis blad ’t Zwaantje in Landelijk Noord (= Durgerdam, Holysloot, Ransdorp, Schellingwoude en Zunderdorp). ’t Zwaantje wordt door de Centrale Dorpenraad, de Dorpsraden en Werkgroepen gebruikt om met de bewoners van Landelijk Noord te communiceren. Tevens kunnen o.a. verenigingen en particulieren kopij aanleveren, die gratis geplaatst wordt. Voor het plaatsen van kopij van meer commerciële aard wordt een bijdrage gevraagd.

- Belangenorganisaties: - Dorpsraad Zunderdorp.

- "Het doel van het in 1980 opgerichte Burgerkomitee Volgermeer is het behartigen van de collectieve belangen van omwonenden en andere belanghebbenden in de NO van Zunderdorp gelegen Volgermeer. Ook na de - onder Geschiedenis beschreven, red. - sanering is het zaak om de monitoring en het onderhoud van de Volgermeer scherp in de gaten te houden en waar nodig zaken aan de orde te stellen. Onze werkwijze kenmerkt zich door contact te zoeken met politici, ambtenaren en overheden. Dit resulteerde de afgelopen jaren in structureel overleg tussen omwonenden en overheid en inspraak in plannen en uitvoering. Het Burgerkomitee is een van de oudste milieugroepen in Nederland. Waar nodig schuwen we niet de publiciteit te zoeken dan wel andere actiemiddelen in te zetten. De Volgermeer is nu weer van en voor de omwonenden. We nodigen omwonenden en geïnteresseerden met ideeën te komen voor projecten of activiteiten. We denken aan het organiseren van excursies, educatieve of kunstzinnige activiteiten. Denk ook aan het helpen bij het beheer, inventariseren van de natuur (vogels, planten). Laat ons je idee weten, en stuur een mail naar: info@volgermeer.nl."

- Sport: - Het kleine Zunderdorp heeft ook een eigen voetbalvereniging, met een heel bijzondere naam: HBOK. Wij zijn altijd benieuwd wat die afkortingen betekenen. In dit geval betekent het 'Het Begon op Klompen'. Die zijn we nog niet eerder tegengekomen, dus wellicht een voor ons land unieke verenigingsnaam. Nog iets heel bijzonders is dat HBOK naast Ajax de enige voetbalclub in Amsterdam is die op eigen grond voetbalt, waardoor ze er zelf alle zeggenschap over hebben. De andere kant van de medaille is dat ze ook zelf voor alle kosten opdraaien.

Aan het einde van de jaren veertig wordt er door jongemannen uit Zunderdorp regelmatig gevoetbald op het plein voor de Hervormde Kerk, wat hen door enkele notabelen bepaald niet in dank wordt afgenomen. Het gebeurt zelfs dat de jongeren door de lokale politie van het plein worden verdreven. Gezien het feit dat deze belhamels op klompen voetballen, zal dat destijds voor flink wat overlast hebben gezorgd. In 1951 neemt men het initiatief om een voetbalclub in het dorp op te richten. De jongens gaan langs de huizen om geld in te zamelen. Omdat er standaard op klompen wordt gevoetbald, is de clubnaam 'Het Begon Op Klompen' al snel gevonden. Eind 2015 is een splinternieuw kunstgrasveld gerealiseerd. Dit past binnen de ambitie van de club om zo goed en zo hoog mogelijk te spelen. De club speelt momenteel in de 2e klasse en dat is voor zo'n kleine vereniging noemenswaardig te noemen. Zie verder de pagina Geschiedenis HBOK.

Woon je in Amsterdam e.o. en heb je zin om je bij een voetbalvereniging aan te sluiten? Of een zoon en/of dochter die daarvoor voelt? Kom dan eens kennismaken met HBOK in Zunderdorp, een kleine, intieme voetbalvereniging waar iedereen elkaar nog kent. Hun missie: senioren en kinderen (jongens en meisjes) met plezier en zoveel mogelijk op hun eigen niveau (nog) beter te leren voetballen. Ze zijn vooral nog op zoek naar jongens en meiden in de leeftijdscategorie 5 t/m 16 jaar. Ze hebben geen wachtlijsten. Bij HBOK voetbal je in een landelijke omgeving en toch dichtbij Amsterdam; het ligt maar 10 fietsminuten van het Buikslotermeerplein.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Zunderdorp.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)