Zwanenburg

Plaats
Dorp
Haarlemmermeer
Noord-Holland

zwanenburg_nieuw_dorpshuis_eerste_paal_november_2018.jpg

In 2013 is er al geld beschikbaar gesteld voor de herinrichting van het dorpshart van Zwanenburg. Door procedurele perikelen heeft het 'even' geduurd, maar op 19-11-2018 kon dan gestart worden met de bouw van het nieuwe dorpshuis. In 2020 komt het gereed.

In 2013 is er al geld beschikbaar gesteld voor de herinrichting van het dorpshart van Zwanenburg. Door procedurele perikelen heeft het 'even' geduurd, maar op 19-11-2018 kon dan gestart worden met de bouw van het nieuwe dorpshuis. In 2020 komt het gereed.

zwanenburg_lindenlaan_ca._1930_kopie.jpg

Zwanenburg is pas na de Tweede Wereldoorlog in hoog tempo uitgegroeid tot het huidige grote dorp. Voorheen werd het als buurtschap van Halfweg beschouwd, zoals op deze ansichtkaart uit ca. 1930 met de toen net aangelegde Lindenlaan te lezen is.

Zwanenburg is pas na de Tweede Wereldoorlog in hoog tempo uitgegroeid tot het huidige grote dorp. Voorheen werd het als buurtschap van Halfweg beschouwd, zoals op deze ansichtkaart uit ca. 1930 met de toen net aangelegde Lindenlaan te lezen is.

Zwanenburg

Terug naar boven

Status

- Zwanenburg is een dorp in de provincie Noord-Holland, gemeente Haarlemmermeer.

- De inwoners van dit dorp werken op veel gebieden samen en delen veel voorzieningen met het aan de overzijde van de Ringvaart van de Haarlemmermeer gelegen kleinere dorp Halfweg (t/m 2018 gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude). Zij worden in de praktijk dan ook als tweelingdorp Zwanenburg-Halfweg beschouwd.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Swanenburg, 1615 ThuysteHart, 1635 het Huis-te-Zwanenburg anders het Huis-ter-Hart, 1680 herdruk 1745 t Gemeen Lants Huys Genaemt Swanenburch, 1851 "Zwanenburg of het Gemeenelandshuis-van-Rijnland".

Naamgeving
De plaatsnaam is op 28-8-1913 door de gemeenteraad vastgesteld. Het dorp is vernoemd naar het gelijknamige huis in Halfweg, dat eertijds dienst deed als Gemeenlandshuis van Rijnland (in 1863 betrokken door Suikerfabriek Holland, later gefuseerd tot het bekende CSM).

Naamsverklaring
Samenstelling van burg, hier 'statig huis' en het meervoud van de vogelnaam zwaan (Cygnus).(1)

Terug naar boven

Ligging

Zwanenburg lag t/m 2018 in het uiterste N van de gemeente Haarlemmermeer - in 2019 is de N hiervan gelegen gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude aan de gemeente Haarlemmermeer toegevoegd - en grenst in het N aan de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder en aan het dorp Halfweg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Zwanenburg heeft ca. 3.000 huizen met ca. 7.500 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

"Evenals vele andere dijkdorpen dankt ook dit dorp zijn eerste aanzet tot kernvorming aan de vestiging van landarbeiders en polderwerkers langs de ringdijk. De vestiging ter plaatse werd nog bevorderd door de ligging tegenover de reeds bestaande woonkern Halfweg op het oude land. Over de eerste ontwikkeling van het dorp lezen we bij Van Paassen c.s.: "Een typisch voorbeeld van zo’n randbuurt levert Zwanenburg, dat in 1894 als dorpje van overwegend landarbeiders, polderwerkers, verveners en baggeraars reeds ongeveer 1.250 inwoners telde." Langs de dijk, op een stuk minder goede maar goedkopere grond dan buiten de polder, bouwden deze mensen hun huizen. Sommigen van hen werkten in bedrijven te Halfweg, anderen in de IJpolders of ook wel in de Haarlemmermeer zelf.

Het dorp werd in die tijd veelal beschouwd werd als de arbeidersbuurt van het aan de overkant van de ringvaart gelegen Halfweg. Indien men dan ook spreekt over de geschiedenis en ontstaan van het dorp, dan is het onmogelijk om voorbij te gaan aan Halfweg dat, hoewel behorend tot de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude, door de jaren heen met Zwanenburg een sociaal-economische eenheid heeft gevormd, tot uitdrukking komend in een gemeenschappelijk verenigingsleven en een gezamenlijk gebruik van de ter plaatse aanwezige voorzieningen als kerken, scholen, winkels e.d. Het zwaartepunt van het kerkelijk en maatschappelijk leven lag aanvankelijk vrijwel geheel in Halfweg. Niet alleen werden hier de kerken gebouwd en op een enkele uitzondering na ook de scholen, maar tevens was Halfweg de vestigingsplaats van het merendeel der verenigingen.

Evenals voor Hoofddorp en Nieuw-Vennep werd, na de inwerkingtreding van de woningwet in 1901, door de gemeente aangevangen met het maken van een uitbreidingsplan voor Zwanenburg. Dit plan, evenals dat voor Nieuw-Vennep vervaardigd door gemeente-bouwopzichter Gevers, werd begin 1913 vastgesteld. Uit de toelichting bij dit plan citeren we een passage die kenmerkend is voor de wijze waarop de uitbreiding van dorpen plaatsvond vóór er van daadwerkelijke overheidsbemoeienis op dit terrein sprake was: 'Aan den ringdijk nabij Halfweg heeft zich in de laatste jaren een buurtschap gevormd die zich voortdurend uitbreidt. Dit is te verklaren deels uit de gunstige ligging van dit gedeelte van de gemeente Haarlemmermeer, vlak bij het dorp Halfweg alwaar de beide grote steden Haarlem en Amsterdam per electrische tram gemakkelijk te bereiken zijn. Maar anderdeels is de vrij belangrijke uitbreiding van de bevolking in deze buurt het gevolg van de wijze, waarop een paar grondeigenaren het aan particulieren gemakkelijk maken om in het bezit te komen van een eigen huis met flinken tuin. Deze grondeigenaren hebben reeds eenige jaren geleden hunne gronden verkaveld en daarop wegen geprojecteerd en aangelegd, teneinde den verkoop van kleine strookjes grond daardoor mogelijk te maken en te bevorderen.'

Hoewel met de vaststelling van dit plan aan de eisen van de woningwet werd voldaan - een belangrijke overweging was o.a. om de bestaande bebouwing te sanctioneren -, kan toch niet gezegd worden dat dit uitbreidingsplan een bevredigend kader vormde voor de relatief snelle ruimtelijke ontwikkeling die het dorp in de eerste decennia van deze eeuw doormaakte. Daarvoor waren de uitbreidingen - er vestigden zich met name in de jaren twintig tamelijk veel stedelijke forensen (overwegend arbeiders) - te weinig planmatig opgezet en had men zich geen idee gevormd waartoe de vergroting van het dorp zou moeten leiden. Eerst in de jaren dertig kwam men langzamerhand tot het inzicht dat de ruimtelijke ontwikkeling van de dorpen een betere begeleiding vereiste. Zwanenburg had zich toen (in 1936} inmiddels ontwikkeld van een op Halfweg georiënteerde buurt tot een zelfstandig dorp dat reeds ongeveer 4000 inwoners telde. Door de stedebouwkundige Wieger Bruin, die daarvóór (in 1934) reeds een plan voor Badhoevedorp vervaardigd had, werd toen ook voor Zwanenburg een nieuw, aan de eisen des tijds aangepast uitbreidingsplan ontworpen, dat in 1941 door de gemeenteraad werd vastgesteld.

Evenals Hoofddorp en Nieuw-Vennep heeft ook Zwanenburg na de Tweede Wereldoorlog een opmerkelijke uitbreiding ondergaan. De ontwikkeling in het dorp onderscheidde zich echter van die in eerstgenoemde dorpen door het feit dat de bevolkingsgroei er - evenals te Badhoevedorp - met name in het begin van de jaren zestig plaatsvond. Telde men in het dorp in 1958 overigens reeds meer dan 6000 inwoners, begin 1965 was het inwonertal toegenomen tot bijna 9000. De woningbouwactiviteit is in de jaren daarna sterk afgenomen omdat door de geluidshinderproblematiek de bouwmogelijkheden in deze omgeving aanzienlijk beperkt zijn. Naar verwachting zal hierdoor ook in de nabije toekomst ter plaatse slechts op beperkte schaal woningbouw gerealiseerd kunnen worden.

De gestage bevolkingsgroei na de tweede wereldoorlog heeft ook hier een uitbreiding van het aantal voorzieningen met zich meegebracht Ten gevolge hiervan voegden zich bij de twee in 1945 bestaande scholen (een lagere school en een kleuterschool) sindsdien liefst 9 andere schoolgebouwen (van kleuter- tot mavoschool). Daarnaast kon in die tijd ook een modern geoutilleerd zwembad, een uitgebreid sportveldencomplex, een verzorgingscentrum voor bejaarden, als ook een nieuw jeugdcentrum in gebruik worden genomen. In het dorp functioneert sinds 1969 ook een dienstencentrum voor oudere ingezetenen. Aan het eind van de jaren zestig kwam cultureel centrum De Olm tot stand, alsmede een hulpsecretarie met trouwzaal en een politiebureau. Voorts werd het dorp verrijkt met een modern winkelcentrum; in totaal telde men hier eind 1974 ongeveer 70 winkelbedrijven.

Door de situering van het dorp, vlak bij Amsterdam, heeft het forensisme altijd een belangrijke rol gespeeld. Oorspronkelijk was dit als woonforensisme vrijwel uitsluitend op Amsterdam gericht. In de jaren zestig is er echter ook steeds meer een tegengestelde tendens ontstaan. Deze is vooral bevorderd door het feit dat een aantal van oorsprong Amsterdamse bedrijven zich vanwege de gunstige verbindingen en uitbreidingsmogelijkheden in Zwanenburg hervestigde. Met name het verenigingsleven ter plaatse heeft van bovenvermelde ontwikkeling geprofiteerd, terwijl daarnaast uiteraard ook de realisering van een aantal belangrijke voorzieningen op verenigingsgebied - zoals we hierboven vermeldden - aan de bloei hiervan hebben bijgedragen. (bron: 'Haarlemmermeer, schets van historie en ontwikkeling'. Gemeente Haarlemmermeer, Sociografisch Bureau De Meerlanden, 1975)

Omdat er in de jaren negentig nog sprake was van de mogelijke vorming van een stadsprovincie Amsterdam, heeft de toenmalige Dorpsvereniging Zwanenburg-Halfweg in 1995 voorgesteld om een nieuwe gemeente in te stellen, bestaande uit deze dorpen met de bijbehorende, omliggende kernen. Die gemeente zou ca. 15.000 inwoners omvatten en een landelijke buffer moeten vormen tussen de stedelijke en verstedelijkende omgeving. Zover is het dus niet gekomen... In de jaren negentig zijn er ook diverse plannen gelanceerd om het dorp af te breken en al dan niet te verplaatsen, in verband met de beoogde groei van Schiphol. Ook dat is er dus nooit van gekomen...

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de in 2008 opgerichte Stichting Historisch Halfweg, die de geschiedenis bestudeert van de kernen in de sinds 2019 voormalige gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude plus het dorp Zwanenburg. De stichting heeft o.a. als doel het met plezier in kaart brengen en in brede kring openbaar maken van de geschiedenis van haar werkgebied. De stichting heeft drie bestuursleden, maar het eigenlijke werk gebeurt door de ca. 12 werkgroepleden. Zij vergaderen maandelijks en bespreken belangwekkende geschiedkundige zaken binnen het werkgebied.

Verschillende werkgroepleden onderzoeken bepaalde aspecten van de lokale geschiedenis. Zo lopen anno 2018 de volgende onderzoeken: de verdwenen middenstand rond het Dr. Baumannplein; de verdwenen molens; Ruigoord; interviews met oude Halfweggers; het verzamelen van beelden en foto's van vroeger; de lokale geschiedeniscanon. Reeds uitgevoerde activiteiten: de organisatie van maandelijkse bijeenkomsten, waarin de resultaten van door werkgroepen uitgevoerd onderzoek worden besproken; het verzamelen van informatie over de lokale geschiedenis. Duizenden documenten en foto's zijn inmiddels digitaal opgeslagen; het houden van lezingen, fietstochten en rondwandelingen met gidsen.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Onder de naam 'Hart van Zwanenburg' investeert de gemeente de komende jaren in het dorpshart: het gebied van de Dennenlaan tussen de Zwanenburgerdijk en de Nolenslaan - Iepenlaan. Voor dit gebied is één ruimtelijk programma gemaakt. Doel van dit programma is om alle bestaande kleinschalige initiatieven en ideeën voor de dorpskern in samenhang te bekijken en aan te pakken, zodat de totale ontwikkeling van het centrum op een hoger plan kan komen. De sociaal-culturele voorzieningen worden verbeterd, zoals een groter en beter uitgerust nieuw dorpshuis. Het centrum van het dorp gaat in de toekomst echt als dorpshart fungeren, wat de leefbaarheid van het dorp ten goede komt. Stichting Belang Leefbaarheid Zwanenburg-Halfweg zet zich in voor realisatie van de plannen.

De Raad van State heeft in februari 2018 de beroepen tegen de bouw van het nieuwe dorpshart niet-ontvankelijk en ongegrond verklaard (hier vind je de volledige uitspraak van de Raad van State). De inwoners zijn blij dat de plannen nu definitief gerealiseerd kunnen worden. In 2016 heeft de Raad van State namelijk ook al het oorspronkelijke bestemmingsplan vernietigd, tot frustratie van de inwoners, die al lang wachten op de opknapbeurt van hun dorp. Stichting Leefomgeving Schiphol heeft namelijk al in 2013 8,2 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de verbetering van de woon- en leefomstandigheden in het dorp.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- "Begraafplaats 'Houtrijk en Polanen Zwanenburg' ligt aan het einde van de Kerkhoflaan. Deze in 1857 ingerichte begraafplaats is de oudste in de Haarlemmermeer. De eerste begrafenis vond hier plaats in 1858. In 2011 is de klokkenstoel op de begraafplaats in gebruik genomen. Dit is meteen ook een connectie met het aangrenzende dorp, omdat de klok én de haan afkomstig zijn van de welbekende Grote Kerk van buurdorp Halfweg. Aangezien deze kerk in 2013 is afgebroken, was dit een mooie manier om er iets van 'in leven te houden'."

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Feestweek Zwanenburg-Halfweg (eind mei/begin juni, in 2019 voor de 19e keer).

- Kortebaandraverij Zwanenburg-Halfweg (paardensport, op een zaterdag eind juni). Op de wielerbaan van HSC De Bataaf bouwt de organisatie jaarlijks aan een groots evenement dat elk jaar aan populariteit wint. De trainers, pikeurs en eigenaren van de paarden komen graag naar dit evenement en ook het publiek weet de baan steeds beter te vinden. Naast de kortebaansport is er ook ander amusement voor groot en klein. Zo is er na afloop live muziek en vermaken de kinderen zich de gehele middag met de diverse kinderattracties. De toegang is gratis.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- De provincie Noord-Holland en de gemeente Haarlemmermeer hebben in 2018 samen Park Zwanenburg gekocht van het Rijk. De reden om het park van het Rijk te kopen is omdat het ingericht is als recreatiegebied en veel inwoners uit het dorp en buurdorp Halfweg hier gebruik van maken. Het Rijk stoot vastgoed af en heeft in dat kader ook dit park te koop gezet. Het beheer en onderhoud blijft bij Recreatieschap Spaarnwoude, dat het park al sinds 2010 beheert.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Zwanenburg, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Zwanenburg (online te bestellen).

Terug naar boven

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Algemeen: - Site van en over Zwanenburg en Halfweg.

- Nieuws: - Witte Weekblad Badhoevedorp en Zwanenburg.

- Belangenvereniging: - Dorpsraad Zwanenburg-Halfweg (voor 2001 Dorpsvereniging...) is een politiek en financieel onafhankelijke vereniging met als doelen: de onderlinge samenwerking tussen de inwoners van de genoemde dorpen te bevorderen; de burgerzin en het saamhorigheidsgevoel te bevorderen; initiatieven vanuit de bevolking, die een algemeen belang dienen, te steunen; de belangen van de beide dorpen bij de diverse overheden te behartigen en te verdedigen.

- Dorpshuis: - Sinds 1969 was cultureel centrum De Olm dé ontmoetingsplek voor de inwoners van het tweelingdorp. De Olm was de thuisbasis van diverse verenigingen. Ook bood De Olm vergader- en zaalfaciliteiten die door bedrijven en verenigingen gehuurd konden worden. Eind 2018 ging, na jarenlange voorbereidingen, de bouw van een nieuw dorpshuis met sporthal van start. De start van de nieuwbouw is lange tijd opgehouden door allerlei bezwaarprocedures. Het duurde zolang, dat menig inwoner de hoop al had opgegeven. Toch moest er iets gebeuren want Cultureel Centrum De Olm was langzamerhand in een erg slechte conditie gekomen. Het nieuwe Dorpshuis is in het voorjaar van 2020 gereedgekomen. Het bestuur van de in 2009 opgerichte Stichting Zwanenburg-Halfweg heeft zich ingezet voor de realisatie van het dorpshuis. De stichting is na de realisatie verantwoordelijk voor het beheer en de exploitatie van het dorpshuis.

Heren 5 architecten leverde - met inbreng van de bewoners - het winnende ontwerp voor het nieuwe dorpshuis. Een fraai ontwerp dat ook voldeed aan alle wensen van de gemeente Haarlemmermeer. Met een sporthal, bibliotheek, activiteitenruimtes voor meerdere verenigingen, koffiebar en terras aan het water en een collectieve huiskamer. Het dorpshuis heeft opvallende kapvormen. Meer en minder stijgende daklijnen wisselen elkaar af. Dat was een behoorlijke uitdaging voor K. Dekker Bouw & Infra. Aan de binnenzijde is het gebouw ruim en licht. In het kader van duurzaamheid is gekozen voor duurzame materialen. Voor de dakbedekking is een lichtgrijze kunststof FPO gekozen in verband met de lange levensduur, kerosinebestendigheid en reflectie van het zonlicht. Door de reflectie warmt het gebouw minder op en hoeft er minder gekoeld te worden. Op de zuidgevel is zonwerende beglazing toegepast. Verwarming en koeling worden geregeld door een warmtekoudeopslag, waarvoor de energie wordt aangeleverd door pv-panelen, gekoppeld aan een batterijsysteem met opslag. Ook isolatie en kierdichting hebben extra aandacht gekregen. Met deze maatregelen is het dorpshuis nu 'all-electric' en klaar voor een lange, duurzame toekomst.

- Duurzaamheid: - De gemeente Haarlemmermeer heeft een gebied langs de A9 bij Zwanenburg aangewezen als ideale locatie voor de aanleg van een zonnepark. Vier boeren in dit gebied willen hier wel grond voor beschikbaar stellen. Het plan is om op een gebied van maximaal 100 hectare een zonnepark te realiseren. De boeren denken dat een zonnepark hen een sterke financiele basis onder het bedrijf kan geven. Ze hebben plannen om het zonnepark zelf te ontwikkelen. De boeren hopen medio 2021 de vergunning te krijgen. Dan zou het park in 2022 gebouwd kunnen worden. Dorpsbewoners zien het plan niet zitten. Ze vinden dat het zonnepark veel te groot wordt. Het zonnepark zal op ongeveer een kilometer van het dorp komen te liggen. Volgens de betrokken boeren zullen de panelen vanuit het dorp nauwelijks te zien zijn. Ze willen het zonnepark in overleg met de omgeving inpassen, waarbij de panelen zo min mogelijk te zien zijn. Daarnaast willen ze ervoor zorgen dat de buurt ook financieel kan meeprofiteren, mocht daar belangstelling voor zijn.

- Bedrijfsleven / ondernemen: - Ondernemingsvereniging Halfweg, Zwanenburg, Boesingheliede & omstreken zet zich in voor de bedrijven en winkels die gevestigd zijn in het werkgebied. De vereniging heeft ruim 130 leden.

Reactie toevoegen