Status

- Zwartebroek is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Gelderse Vallei, gemeente Barneveld.

- Onder het dorp Zwartebroek viel t/m 2012 ook een klein deel van de buurtschap Appel. Vroeger viel het dorp zelf (in ieder geval nog in de Volkstelling van 1840) als buurtschap onder Voorthuizen. Voor de statistieken (CBS e.d.) is het dorp nog altijd een 'buurt' van de 'wijk' Voorthuizen.

- Zwartebroek heeft nauwe banden met buurdorp Terschuur. Gezamenlijk staan de dorpen ook wel bekend als Terbroek en in 2011 is zelfs een eigen gezamenlijk bier geïntroduceerd, het Terbroeks Bier.

Naam

Oudere vermeldingen
1650 Swartebroeck, 1802-1812 Het Swarte Broek, 1840 Zwartebroek. De plaats wordt in 1132 voor het eerst in schriftelijke bronnen vermeld.

Naamsverklaring
Samenstelling van zwart 'met een zwarte kleur' en broek 'laag moerassig land'. Het wijst op de donkere kleur van het 'broek', in 1890 gekwalificeerd als moerasveen.(1)

Ligging

Zwartebroek ligt NW van Barneveld en Terschuur, O van Hoevelaken.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Zwartebroek 90 huizen met 596 inwoners (en is daarmee in dat jaar zelfs nog iets groter dan het dorp Voorthuizen, waar het als buurtschap toen nog onder viel). Tegenwoordig heeft het dorp ca. 500 huizen met ca. 1.300 inwoners.

Geschiedenis

Al in de 12e eeuw is begonnen met de ontginning van dit gebied. Een betere afwatering komt tot stand. Het kaarsrechte wegenpatroon toont de oorspronkelijke ontginningsmethode duidelijk aan en geeft het landschap rond Zwartebroek een bijzonder aanzien. Eeuwenlang hebben de bewoners van deze streek in een moeras geleefd en hun brood verdiend met turf steken in het veen. De buurtschap wordt een dorp door de bouw van de Hervormde kerk in 1850.

Recente ontwikkelingen

- Het Dorpsplan Zwartebroek en Terschuur (2016) geeft inzicht in de door de dorpelingen wenselijk geachte ontwikkelingen voor deze dorpen in de komende jaren. In het filmpje dat t.b.v. het Dorpsplan Terbroek is gemaakt vertellen inwoners wat ze 10 jaar na het verschijnen van het Dorpsplan gerealiseerd zouden willen zien, of welke vraagtekens ze hebben over de toekomst van hun dorpen.

- Het Bestemmingsplan Zwartebroek / Terschuur / De Glind is in 2012 geactualiseerd.

Bezienswaardigheden

- Het dorp heeft 1 gemeentelijk monument, zijnde de Hervormde kerk. De eerste Hervormde kerk uit 1850 is in 1957 buiten gebruik gesteld, maar pas in 1989 gesloopt. De huidige Hervormde (PKN) kerk van de Hervormde Gemeente Zwartebroek - Terschuur op dezelfde plek (Eendrachtsstraat 32) dateert uit 1957. De kerk heeft 480 zitplaatsen. "Onze gemeente heeft nog niet zo’n lange geschiedenis. Pas sinds 1955 is zij een zelfstandige gemeente. Daarvoor behoorde zij bij de Hervormde Gemeente van Voorthuizen. In het begin kwam men bijeen in het nu afgebroken oude verenigingsgebouw, op de plaats waar nu de Rabobank staat. Uit oude gegevens van de kerkelijke gemeente van Voorthuizen blijkt dat er in het winterseizoen 1884-1885 voor het eerst Bijbellezingen zijn gehouden. In 1888 wordt er voor het eerst een kerkdienst belegd, onder verantwoordelijkheid van de Voorthuizense kerkenraad. Dit vond plaats op de eerste zondag van de maand. In de loop van vele jaren is dit uitgegroeid naar de huidige twee kerkdiensten per zondag. Naast de kerk beschikken we sinds 1983 over verenigingsgebouw De Hof. Dit gebouw staat achter de kerk. De pastorie is ouder dan de kerk, deze is namelijk gebouwd in 1947."

- De Gereformeerde Kerk (Platanenstraat 3) uit 1925 is in 1966 gesloopt. Behalve de toren. Die is verwerkt in de huidige Gereformeerde (PKN) kerk. De uitbreiding aan de achterzijde dateert uit 1989. Het orgel is in 1964 gebouwd door de firma M.K. Koppejan & Zoon (Ederveen) met gebruikmaking van ouder pijpwerk. Het later gewijzigde front dateert waarschijnlijk uit 1869 en is van de hand van K.M. van Puffelen. - Site Gereformeerde Kerk Zwartebroek.

- Het monument van de turfstekende man, op de hoek van de Platanenstraat en de Damweg, is een aandenken aan het verleden van dit gebied.

Evenementen en activiteiten

- "De naam van Stichting Terbroek is ontstaan door een combinatie van delen van de plaatsnamen Terschuur en Zwartebroek. Ten grondslag aan de stichting ligt het Millenniumfeest 2000. De enorme opkomst en steun die wij ontvingen, gaven ons de impuls om hier mee verder te gaan. Daarom is in 2001 Stichting Terbroek opgericht. Binnen onze dorpen bestonden tot die tijd diverse comités en samenwerkingen die verschillende activiteiten organiseerden. Die zijn allemaal in de stichting samengevoegd, zodat er sindsdien een aanspreekpunt is. Het logo bestaat uit de beelden die in de dorpen staan: De Turfsteker in Zwartebroek en de Voerman met zijn paard uit Terschuur. De stichting werft middelen om alle activiteiten tegen een zo laag mogelijke drempel aan te bieden. O.a. met de glossy 100% Terbroek, waarin de plaatselijke middenstand ons zeer trouw ondersteunt met advertenties. Maar ook de inwoners hebben ons overweldigend gesteund door massaal donateur te worden. De stichting organiseert alle activiteiten samen met een groep van in totaal ca. 50 vrijwilligers. Wij denken dat onze dorpen trots op deze stichting kunnen zijn!"

Natuur en recreatie

- Aan de nu nog bestaande rietgaten en riet langs de sloten is te zien dat het hier vroeger een moerassige streek is geweest. De elzenboom komt in het dorp veel voor. Dat deze boom hier zo goed gedijt, heeft te maken met de vochtige grond, de vele sloten, beekjes en rietmoerassen.

- Ontdek het mooie buitengebied van Terschuur en Zwartebroek met het Terbroeksepad (11 km). Wandelen langs water. elzenbroekbos, oude veengaten, door weilanden en via oude stegen. Beleef het bijzondere slagenlandschap. Klompen aan, rugzak op en gaan!

Links

- Nieuws: - Het 3x per jaar verschijnende glossy magazine 100% Terbroek (= Terschuur en Zwartebroek) is via de link ook online te lezen. Ziet er zeer professioneel uit, prachtig vormgegeven en ook inhoudelijk zeer de moeite waard. Dit is een van de meest professionele 'dorpskranten' van ons land (wij hebben er al heel wat gezien), zeker als je de grootte of beter gezegd kleinte van de dorpen in ogenschouw neemt (alleen het magazine van Gelderse dorp Laren is vergelijkbaar). Dus petje af!

- Belangenorganisatie: - "Al sinds 1925 is Plaatselijk Belang een begrip in onze dorpen. Voor die tijd was er de Rijwielpadvereniging. Deze had als doelstelling: het onderhoud van rijwiel- en voetpaden. Op verschillende plaatsen werd met een zekere regelmaat een hoeveelheid grint en leem gestort om de ontstane gaten te dichten. Dit werk werd gedaan door de leden van de vereniging. In 1925 is Plaatselijk Belang Zwartebroek-Terschuur opgericht. In 1945 vond er een samenvoeging plaats met de Wegenvereniging. In de loop der jaren is Plaatselijk Belang breed georiënteerd geraakt in vele zaken die voor onze dorpen van belang zijn. De vereniging heeft als doel het optimaliseren van het leefklimaat in onze dorpen, zodat er voor jong en ouder goede mogelijkheden zijn om op een zo prettig mogelijke manier te kunnen leven en werken.

In 2003 zijn in de gemeente Barneveld wijkplatforms opgericht. Aangezien er in onze dorpen al een Plaatselijk Belang bestond dat de belangen van de bewoners behartigt, is het wijkplatform hieraan toegevoegd. De lijnen met de gemeente zijn hierdoor korter geworden. Het wijkplatform bestaat uit de leden van Plaatselijk Belang, met daaraan toegevoegd iemand van de gemeente plus de wijkagent."

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Belleman.

- Onderwijs en kinderopvang: - "Waarom Kindcentrum Het Anker? Het principe van een kindcentrum is ontstaan vanuit een heldere visie. In Zwartebroek is een nauwe samenwerking tussen Kindcentrum Terbroek en basisschool Het Anker. De ‘versnippering’ tussen de functies en aanpak van basisonderwijs, kinderopvang, peuterspeelzaal en BSO wordt daarmee zoveel mogelijk opgeheven. In het dorp wordt één (doorgaande) leerlijn ontwikkeld en ingezet. Daarmee bieden school en kindcentrum een integrale pedagogische ondersteuning in de ontwikkeling van kinderen van 0 tot 13 jaar. Dat is de grote meerwaarde voor het kind, en voor de ouders. Die ondersteuning is gericht op Ontmoeten, Ontdekken en Ontwikkelen. Schools en buitenschools leren worden bewust en nadrukkelijk met elkaar in samenhang gebracht vanuit één heldere visie op de ontwikkeling van kinderen.

Het kan zijn dat een kind bij de start in groep 1 achterstanden heeft op sociaal-emotioneel, taaltechnisch, motorisch en/of cognitief gebied. Als de aanpak van die achterstanden dan pas begint, kan het kind daar de hele basisschoolperiode ‘last’ van houden. Een doorgaande leerlijn in de vorm van goede voorschoolse voorzieningen die doorlopen in groep 1 en 2 kan dan zorgen voor een betere ‘startpositie’ voor groep 3. Maar ook kan één lijn in opvang en onderwijs de nodige ondersteuning bieden voor kinderen met extra zorgbehoefte. Kindcentrum Het Anker in Zwartebroek biedt een voor Onderwijs en Opvang integrale pedagogische aanpak met een voor ouders herkenbaar en aantrekkelijk aanbod. De voordelen nog even op een rijtje: halen en brengen eenvoudiger met alles dichtbij elkaar; een goede band van kinderen met vaste professionals; het overblijven is goed geregeld; professionals met verschillende deskundigheden werken samen; een veilige en vertrouwde omgeving voor kinderen; aandacht voor een brede ontwikkeling van kinderen; soepele overgangen tussen onderwijs en opvang." - Zie ook deze video die toelicht wat Kindcentrum Het Anker te bieden heeft.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)