Status

- Zweeloo is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Coevorden. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1997.

- Wapen van de voormalige gemeente Zweeloo.

- Gezien het feit dat Aalden en Zweeloo vrijwel aan elkaar zijn gegroeid en er ook op veel gebieden wordt samengewerkt en veel voorzieningen worden gedeeld, worden ze vaak als tweelingdorp beschouwd.

Naam

In het Drents
Sweel, Zweel. Een inwoner van dit dorp is een Zweeler.

Oudere vermeldingen
1298-1304 Suele, 1335 Swele, 1381-1383 Swele, Swelle, Zwele, Zwelle, 1901 Zweeloo, 1903 Zweelo.

Naamsverklaring
Verwant met het werkwoord zwellen, vanwege de heuvelachige grond. Oorspronkelijk geen lo-naam. Vergelijk Zwolle.(1)

Ligging

Zweeloo ligt N van Coevorden, W van Emmen, direct NO van Aalden.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Zweeloo 129 huizen met 947 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 35/267 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen - wat het in die tijd nog waren - Benneveld 22/158, Aalden 17/116, Meppen 33/238 en Wezup 22/168. Verder omvatte de gemeente nog het dorp Wezuperbrug, maar dat bestond in 1840 nog niet. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 160 huizen met ca. 400 inwoners.

Geschiedenis

Vincent van Gogh
Op 1 november 1883 maakte Vincent vanuit Veenoord een dagtocht naar Zweeloo. Hij kon meerijden met zijn logementhouder Scholte. De dag maakte een diepe indruk op hem en hij schreef zijn broer over die dag die “als een droom” voorbij ging. Vincent hoopte hier collega-kunstenaars te vinden en met name Max Liebermann, over wie hij veel had gehoord van zijn broer Theo. Vincent trof Liebermann of andere kunstenaars hier echter niet aan en besloot niet op zijn huisbaas te wachten om mee terug te rijden, maar liep zelf terug. Vincent maakte tijdens zijn dagtrip diverse tekeningen. Zo schetste hij een appelboomgaardje dat Liebermann ooit ook op doek had vastgelegd, tekende hij een spinster en maakte hij een schetsje van het Hervormde kerkje in het dorp, dat hem deed denken aan het schilderij L’Eglise de Greville van Jean-Francois Millet dat hij in Parijs had gezien.

'Prinses'
Uitzonderlijk rijke graven uit de vroege middeleeuwen zijn in Drenthe maar weinig gevonden. Daarom is het graf van 'de Prinses van Zweeloo' zo bijzonder. Nadat het in 1952 aangetroffen ingekiste graf naar het laboratorium was gebracht, kwamen bij onderzoek zeer bijzondere sieraden aan het licht. Uit de kleding bleek dat het moest gaan om een dame van hoge welstand, vandaar de naam die men voor haar bedacht heeft. Normaal gesproken blijft in de Drentse zandbodem textiel niet bewaard. Maar op de plaatsen waar het textiel in aanraking kwam met metaal, is door de corrosie van het metaal het weefsel wel bewaard gebleven. Uit onderzoek van een aantal van dergelijke minuscule textielfragmentjes is duidelijk geworden dat de 'prinses' begraven werd in linnen kleding. Het was geweven in ruitkeper van 18 draden per cm. Een zeer fijn weefsel dus. Bijzonder is verder dat tegelijk met de stof aan de beide randen een kaartweefsel is meegeweven. Het moet in die tijd een weeftechnisch hoogstandje zijn geweest. Dat bleek wel bij de reconstructie. Niet alleen moest er een speciaal weefgetouw voor worden gebouwd, het weven zelf was zo ingewikkeld dat het drie maanden duurde voor het karwei geklaard was.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp en deze voormalige gemeente, kun je terecht bij de volgende instantie en sites:

- Historische Vereniging Zweeloo is opgericht in 1988 en heeft ca. 500 leden. De vereniging heeft ten doel het bevorderen van de studie en het verbreiden van de kennis van de geschiedenis van deze voormalige gemeente in de ruimste zin en het fungeren als ontmoetingspunt voor allen die zich bij de geschiedenis van het werkgebied betrokken voelen. De vereniging tracht haar doel onder meer te bereiken door: het instellen van werk-en studiegroepen, die zich op een bepaald terrein of onderwerp van de geschiedenis van de voormalige gemeente bezighouden; het organiseren van lezingen, excursies en tentoonstellingen, alsmede het doen van publicaties (o.a. in het periodiek Oet ‘t Carspel Sweel).

- Geschiedenis van Zweeloo in de Encyclopedie van Drenthe.

Bezienswaardigheden

- Zweeloo heeft 10 rijksmonumenten.

- De Hervormde (PKN) kerk (De Wheem 10) is gebouwd op de fundamenten van zijn voorganger, een houten kerkje uit de 12e eeuw. Het gebouw vertoont de kenmerken van de overgangsperiode tussen de romaanse en de gotische bouwstijl. De kerk bevindt zich aan de zuidoostelijke zijde van het dorp Zweeloo net aan de rand van de bebouwde kom. De kerk zou, wellicht vanwege het bezit van de 14e-eeuwse Mariaklok, die in de dakruiter hangt, aan Maria gewijd geweest kunnen zijn. De klok bleef tijdens de Tweede Wereldoorlog vanwege de grote historische waarde gespaard. Het daktorentje aan de westkant is voor een deel nog gedekt met houten schaliën of dokken. De ramen zijn spitsbogig met romanogotische kenmerken, maar niet alle authentiek. In de jaren 1929/1930 is de kerk ingrijpend gerestaureerd, waarbij er nieuwe vensters zijn toegevoegd.

In het interieur zijn opvallende elementen: het romaanse doopvont van Bentheimer zandsteen uit de 13e eeuw, de gotische wijwaterbak uit de 15e eeuw en de preekstoel met houtsnijwerk uit 1709. Het doopvont is na de reformatie uit de kerk verwijderd en heeft daarna dienstgedaan als drinkbak voor vee en als slijpsteen voor messen. Het Drents Museum heeft het doopvont teruggevonden en gekocht en het vervolgens weer teruggeplaatst in de kerk van Zweeloo. Het museum beschikt nog over een oude smeedijzeren offerbus uit de 17e eeuw, die afkomstig is uit deze kerk. Deze offerbus is ;door de kerkvoogden rond 1892 aan het museum afgestaan. Het kerkorgel is in 1904 vervaardigd door orgelbouwer Jan Proper en in 2006 gerestaureerd door de Gebroeders Reil. Het heeft één manuaal, zeven registers en een aangehangen pedaal. Op het kerkhof rond de kerk ligt onder meer schrijver en predikant Alexander Lodewijk Lesturgeon begraven. Hij was een van de drie podagristen en stond aan de bakermat van de Drentstalige literatuur. Lesturgeon was hier predikant van 1864 tot zijn overlijden in 1878. Tijdens zijn verblijf in Drenthe heeft Vincent van Gogh een schets van deze kerk gemaakt.

Jaarlijkse evenementen

- LEEF! is een jaarlijkse markt/fair (weekend in april) waarvan de opbrengst ten goede komt aan het - behouden van - zwembad Zweeloo. LEEF! op Facebook.

- Rommelmarkt in de Hof van Been (op een zaterdag eind juni).

- Popfestival Sweelpop (op een vrijdag in augustus).

- Masters Springen (paardensport, augustus).

- Openluchtspel (augustus).

- "Carbidschieten blijft een mooie traditie. Te midden van de weilanden in de Zweeler dorpen staan partytenten, een flink aantal bierkratten en daarvoor stellages met melkbussen. Het bier vindt gretig aftrek. Er was volop muziek en de sfeer was gemoedelijk. Routiniers vullen de melkbussen met een mengsel van carbid en water. Het explosieve gas dat vrijkomt wordt met een gasbrander tot ontploffing gebracht. In het weiland van Askes is de Sweeler Carbid Academie druk bezig om de jonge garde klaar te stomen voor het grote werk. Het instituut is in 2012 opgezet om de jeugd van Zweeloo en omgeving op veilige en verantwoorde wijze carbid te laten schieten.

De Sweeler Carbid Academy werkt met 15 instructeurs, die aan maximaal 50 kinderen les geven. De jeugd van het voortgezet onderwijs is van harte welkom. “Als je groot genoeg bent om naar Emmen of Oosterhesselen te fietsen ben je ook groot genoeg om met echte melkbussen te schieten. Voor deze jeugd tot 16 jaar hebben we vanaf 13.00 het “heftige uurtje” en mogen ze onder toeziend oog van de instructeurs met echte melkbussen schieten", aldus nestor Joop Timmer. Daarna - vanaf 14.00 uur - gaan de 'oudere jongeren' van Zweeloo zelf aan de gang en tot hoe laat...? "Haha" een schaterlach en glimoogjes... "misschien wel tot middernacht ;-) “ Het carbidschieten is in 2014 als 50e traditie op de nationale lijst van Immaterieel Erfgoed geplaatst. "Deze status", zo zegt Joop Timmer, "is een belangrijk middel om de mensen te helpen deze traditie door te geven aan de toekomst. Het carbidschieten is een perfect voorbeeld van levend erfgoed. Dit zorgt voor een gevoel van verbondenheid en trots en een band met het verleden." Aldus de verslagen van dorpskrant Oes Eig'n Kraantien m.b.t. het carbidschieten op oudjaarsdag 2019.

Landschap, natuur en recreatie

- "Knapzakroute 63 Oosterhesselen - Zweeloo is ongeveer 19 kilometer, maar mocht je dat te veel vinden dan kan de route eenvoudig in twee delen worden gelopen: een van 12 kilometer en een van 8 kilometer. Onderweg kom je diverse wetenswaardigheden tegen. In laatstgenoemd dorp kom je langs plekken waar bekende schilders hun werk gemaakt hebben. Bij het startpunt van de route in het dorp heeft Max Liebermann zijn beroemdste doek geschilderd, ‘Het Bleekveld’ genaamd. Als we het dorp verlaten, komen we langs de kerk die in de 13e eeuw gebouwd is en langs 'De Prinses van Zweeloo' gaat. Genoemd naar de resten van een vrouw die daar in een linnen gewaad en een wollen mantel in een graf gevonden is. In de jaren vijftig van de vorige eeuw zijn daar in totaal 110 graven bestudeerd. Verder loop je bijvoorbeeld door de Kerkhorsten over het Bodenpad. Dit was de kortste route om van Oosterhesselen naar Aalden te gaan. Dit pad werd onder andere door de postbode gebruikt. In Oud-Aalden loop je langs prachtige oude boerderijen uit de 17e eeuw.

Via natuurgebied de Stroeten gaat de route op weg naar Benneveld langs de Westerstroom. Deze beek heeft verschillende namen. Op de grens van Aalden en Zweeloo heet het Aelderstroom en na De Klencke wordt het Drostendiep. Uiteindelijk gaat het water via Loodiep en Schoonebekerdiep naar de Vecht in Overijssel. Veel gebieden waar je langs komt, zijn in de tweede helft van de 20e eeuw ontgonnen. Een van de weinige plekken in de buurt die overgebleven is, is het Klenckerveld. Een van de mooiste heidevelden van Drenthe." (bron: BOKD)

- Sweel Cultureel brengt ieder jaar weer een veelzijdig programma met professionele artiesten op het gebied van muziek (zowel populair als klassiek), cabaret en toneel. Sweel Cultureel heeft geen eigen theater maar gebruikt mooie locaties in het dorp en omgeving.

- Zwembad Zweeloo.

- Stichting Kunstenaarsdorp Zweeloo (SKZ) heeft ten doel het stimuleren en bevorderen van de schilderkunst en kunst in het algemeen aan zowel inwoners, jong en oud, en bezoekers / toeristen van de dorpen in deze voormalige gemeente. De stichting realiseert dit door het organiseren van manifestaties (zoals in 2014 Tableau Vivant Zweeloo), exposities, kunstmarkten, wandel- en fietsroutes, lezingen en publicaties. Sinds 2013 is in Bistro Tante Sweel een gedeelte ingericht als KunstenaarsHerberg, waar je een expositie vindt over de 19e eeuwse schilders uit deze omgeving, alsook informatie over overige exposities en activiteiten, zoals wandel- en fietsroutes in de omgeving.

- Het project het Stroetenveld is in 2011 afgerond. Het kleinste beekdal van Drenthe heeft weer een brongebied gekregen, vrij van landbouw en ingericht zoals het vroeger was. De ingreep is te danken aan de Ruilverkaveling Mars- en Westerstroom. Deze is in 2006 na ruim 40 jaar afgesloten, met een goede samenhang tussen landbouw, landschap en natuur. De Geeserstroom is een van de parels, het Stroetenveld is destijds aangewezen voor herstel. Zie verder het artikel over het Stroetenveld in het kwartaalblad van Het Drentse Lanschap, juni 2011 (pag. 26/29).

- Wandelroute Stroeten (ca. 5,5 km).

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Zweeloo, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Oude ansichten en foto's en filmpjes betreffende Zweeloo.

- Filmpje (10 min.) over Zweeloo anno 1966.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Zweeloo (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Zweeloo.

- Belangenorganisatie: - Dorpsbelangen Sweel (zie ook het menu 'DB Sweel' bovenaan de pagina).

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Spil heeft eind 2018 een nieuw dak met zonnepanelen gekregen, dankzij bijdragen van diverse fondsen. Het bestuur van De Spil is blij dat het oude dak is vervangen, want dat lekte op sommige plaatsen. Ook was er nog asbest in verwerkt. Naast de vervanging van het dak is de verlichting vervangen door LED-lampen. De zonnepanelen zijn voldoende om het eigen elektriciteitsverbruik te dekken, wat leidt tot een flinke besparing op de energierekening.

- Muziek: - "Sinds de oprichting in 2001 is mannenkoor The Sweel Singers gegroeid naar ca. 40 zingende leden. Het koor staat onder leiding van dirigent Jochem Weggemans, met muzikale begeleiding van accordeonist Arie Boelens en drummer Harry Sommer. Naast shanty's zingt ons koor ook bekende liedjes van o.a. John Denver, Ancora, BZN, het drentse duo Harm en Roelof, the Dubliners, Dana Winner enz. Er wordt vierstemmig gezongen. The Sweel Singers is een graag geziene gast op festivals, braderieën en volksfeesten. We worden dan ook regelmatig uitgenodigd voor een muzikale bijdrage aan een evenement. Ook wordt af en toe opgetreden in verzorgingshuizen, waar een aangepast repertoire liedjes wordt gezongen. Nieuwe zangers en muzikanten zijn altijd welkom. Iedereen die graag zingt of muziek maakt is van harte welkom op onze repetities, om te luisteren of mee te oefenen."

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Sweel.

- Tennisvereniging LTC Zweeloo is opgericht in 1977. Hun tennispark bevindt zich op Sportpark 't Alterbarg, en beschikt over 3 verlichte gravelbanen en een oefenmuur. Naast de tennisbanen hebben ze een eigen clubhuis. Tijdens het seizoen is de kantine van het clubhuis elke avond behalve zaterdag bemand. Het clubhuis en het terras worden in 2018 vernieuwd, zodat het een gastvrije ontmoetingsplaats wordt waar leden voor en na hun partijtje tennis graag samenkomen. De bloeiende vereniging heeft ruim 100 leden en beschikt over zeer actieve commissies voor zowel jeugd als senioren. Het volgen van tennislessen behoort tot de mogelijkheden. Gedurende de zomerperiode worden er leuke activiteiten en toernooien georganiseerd voor jong en ouder. Je bent van harte welkom om eens een kijkje te komen nemen op hun mooie en gezellige tennispark.

- Veiligheid: - Het brandweerkorps in Zweeloo levert een actieve bijdrage aan de veiligheid van hun directe omgeving. Het zijn vrijwilligers - maar in hun werk professionals - die samen een hecht team vormen waarop je kunt bouwen. In 2019 verschenen berichten in de media over op termijn dreigende tekorten aan vrijwilligers bij de lokale brandweerkorpsen. De redactie van dorpskrant Oes Eig'n Kraantien informeerde in december 2019 bij Reint Kuijer, de chef van de lokale brandweerpost, hoe dat in zijn dorp zit. Enkele citaten uit die reportage: "Nee, gelukkig kennen wij deze problemen niet. We zijn hier in totaal met 19 man, dus nee, momenteel zijn we goed bezet. Het is daarnaast een redelijk jonge ploeg (zeven zijn bijvoorbeeld jonger dan 30 jaar), dus ook voor de komende jaren zie ik ons niet direct in de problemen komen. Het korps kan daarnaast in de huidige samenstelling beschikken over 9 chauffeurs en 7 bevelvoerders, dus ook daarover hoeven we ons niet direct zorgen te maken." En de bezetting? “Natuurlijk wonen en werken bij ons ook een aantal vrijwilligers buiten het dorp. Dat levert tot dusver geen problemen op met de bezetting overdag. Er zijn altijd wel voldoende manschappen binnen de vereiste tijd aanwezig om te kunnen uitrukken.”

Vrijwilligers zijn overigens geen 'amateur-brandweerlieden'. De opleiding en training zijn pittig en gelijk aan die van de beroepsbrandweer. Nieuwe leden moeten twee jaar lang één avond per week aan de opleiding besteden en 2x per maand aanwezig zijn bij de oefenavond. Aan het eind van de opleiding weten ze dan ook vrijwel alles over brandbestrijding, EHBO, gevaarlijke stoffen en hoe het beste een mens of dier gered kan worden. "Brandweerman is een prachtig beroep", vertelt Reint. "De kameraadschap, de actie, de pure adrenaline en het kunnen helpen van mensen en dieren. Al deze facetten samen maken het tot het mooiste beroep dat er is. De keerzijde is er helaas ook, in de vorm van ingrijpende en soms schokkende gebeurtenissen. Dat went nooit en vooral niet wanneer er kinderen en/of bekenden bij betrokken zijn. Of wanneer je als brandweer onmachtig moet toekijken. Dat blijft lang bij je hangen. Gelukkig kennen we bij ons korps een goede collegiale nazorg."

We horen altijd dat de kwaliteitsstandaard bij de brandweer hoog is. “Enorm hoog”, vertelt Reint. “Zelfs de hoogste van Europa. Je kunt het niet meer vergelijken met vroeger. De opleiding, het materiaal, de faciliteiten, alles is zoveel beter en professioneler. De recente verbouwing van onze kazerne past ook perfect in dit plaatje.” Inmiddels is de verbouwing zo goed als klaar. Begin 2020 jaar staan de deuren van de kazerne open en kan het grote publiek de vernieuwde kazerne bewonderen. De verbouwing in het kort: een nieuwe kantine, nieuwe en grotere kleedruimtes, nieuwe sanitaire voorzieningen en duurzame verwarming in de vorm van vloerverwarming en zonnepanelen. Hiermee voldoet de kazerne in Zweeloo weer helemaal aan de eisen die aan een moderne kazerne gesteld mogen worden. Anno 2017 werden nog nieuwe vrijwiligers voor deze post gezocht. Mogelijk geldt dat nog altijd. Zo ja, en mocht je geïnteresseerd zijn, kun je onder de link lezen wat het brandweerman/-vrouw zijn (bij deze post) zoal inhoudt.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de Openbare Begraafplaats van Zweeloo.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)