"Is de plaatsnaam Klein(-)Haasdal nu mét of zonder koppelteken?" "Dan kijk je toch even op de officiële borden ter plekke?" Soms biedt dat uitkomst, maar niet altijd: in het geval van Klein(-)Haasdal worden we ter plekke niets wijzer...
In ons land is, in tegenstelling tot de meeste landen elders in de wereld, geen commissie die op landelijk niveau formeel vaststelt wat onze plaatsnamen (en andere toponiemen) zijn en wat de spelling van die namen is (overigens is er wel een Adviescommissie aardrijkskundige namen in Nederland (AaniN) die adviseert over naamgeving en spelling van gemeente- en evt. andere aardrijkskundige namen. De beslissingsbevoegdheid ligt echter bij de desbetreffende gemeente en evt. andere overheidsorganen). Daarom is er m.b.t. onze plaatsnamen ook geen grootschalige landelijke spellingsherziening geweest, zoals dat bijv. in België wél is gebeurd. Veel plaatsnamen in ons land hebben daarom nog steeds de oude(rwetse) spelling.
Reeds in 1883 en 1936 hebben commissies lijsten met herziene spellingen uitgebracht (kort gezegd: spelling meer conform de uitspraak), die helaas niet of maar kort zijn gepraktizeerd. Een commissie die namens de regering van eind jaren veertig tot 1974 op spellingsherzieningen van de plaatsnamen heeft gestudeerd, heeft in genoemd jaar een rapport opgeleverd met voorstellen voor een grootschalige eenduidige herziening. Helaas ligt dat rapport nog steeds in 'de la' en is de kans niet groot dat dit alsnog wordt doorgevoerd.
Een probleem van vergelijkbare orde is dat 1 plaatsnaam soms ook nog eens op verschillende manieren worden gespeld. Dit speelt niet zo zeer bij de steden en dorpen en een klein deel van de buurtschappen, waar de spelling in 1978 (bij de introductie van het postcodeboek) en in 2009 (bij de inwerkingtreding van de gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG)) formeel is vastgesteld.
Het speelt vooral bij het gros van de ca. 4.000 buurtschappen plus een 200-tal dorpen waar naamgeving en spelling nooit (bijv. middels een Woonplaatsbesluit) formeel zijn vastgesteld. Gevolg is dat o.a. overheden en particuliere lokale instanties er soms ieder hun eigen interpretatie op na houden. Met als gevolg verschillende spellingen, bijvoorbeeld in atlassen, op plaatsnaamborden, straatnaamborden en richtingwijzers en in de naamgeving van instanties.
Het moge duidelijk zijn dat wij er voorstander van zijn dat, ongeacht welke spelling men hanteert, en als gegeven aannemend dat de spellingen op landelijk, provinciaal, regionaal en/of gemeentelijk niveau vaak oneenduidig zjin, er in ieder geval per plááts voor één spelling wordt gekozen en dat alle instanties vervolgens die spelling ook hanteren. Wij hopen dan ook dat de lijst hieronder een `Wie de schoen past...´-effect gaat krijgen.
Hieronder een inventarisatie (in opbouw) van plaatsnamen die in de praktijk op meer manieren worden gespeld of onder verschillende benamingen voorkomen. Het betreft vooral verschillen tussen ja of nee gebruik van koppeltekens (volgens de Nederlandse Taalunie - zie paragraaf 6E op hun pagina over koppeltekens - hoort tussen 'voorvoegsels' zoals Nieuw-, Klein-, Boven- e.d. en het hoofdwoord, een koppelteken, waartegen nogal eens wordt 'gezondigd'), verschillen in voorvoegsels, ij of y, maar ook andere verschillen komen voor:
Groningen
- Buurtschap De Lethe wordt in alle media, en op alle richtingwijzers en borden in de omgeving zo gespeld, dus met lidwoord. Alleen op de plaatsnaamborden staat het zonder lidwoord. Wij gaan er daarom vanuit dat dat een 'drukfout' is en dat de spelling mét lidwoord de meest gangbare is.
- Wehe-Den Hoorn is een tweelingdorp, samengesteld uit de voormalige dorpen Wehe en Den Hoorn. Onze logica zegt dat Den Hoorn met hoofdletter D hoort en daarmee de samengestelde naam Wehe-Den Hoorn dus ook. De gemeente heeft in het kader van de BAG en het postcodeboek echter de spelling Wehe-den Hoorn vastgesteld, en op de - net zo zeer - officiële plaatsnaamborden staat Wehe den Hoorn, in onze optiek dus 'dubbel fout', want zonder koppelteken én zonder hoofdletter D.
Fryslân
- De buurtschap Abbenwier (in de qua plaatsnamen formeel Friestalige gemeente Boarnsterhim) ligt aan de Abbengawiersterdyk. In de straatnaam is de plaatsnaam dus (nog) Nederlandstalig. Het lijkt ons wel zo eenduidig om daar dan ook Abbenwiersterdyk van te maken.
- Af en toe worden wij gek van de inconsequentheid waarmee de Friezen soms niet alleen binnen één gemeente maar zelfs binnen één dorpsgebied hun namen spellen. Zo zijn de formele plaatsnamen (= de postcodeboek-plaatsnamen) in de voormalige gemeente Boarnsterhim officieel Friestalig. En ook de meeste buurtschapsnamen hebben, net als de dorpen, (alleen) de Friese variant op hun borden staan. In het dorpsgebied van Akkrum zijn bíjna alle straatnamen Friestalig, behalve de straatnaam Oudeschouw (wat je ter plekke weliswaar niet ziet; wij hebben via Google Streetview althans geen straatnaambordjes waargenomen). De plaatsnaamborden bij de buurtschap ter plekke hebben de spelling Oude Schouw. En de brug ter plekke heet... Aldskou. In de buurt staat ook nog een richtingbordje naar... Aldskou.
Het lijkt wel weer een spelletje 'Wie van de Drie?', denken wij dan in zo'n situatie: wil de enige echte spelling van deze plaatsnaam nu opstaan? Welke van deze 3 is 'het meest juist?' Als ze het daar ter plekke al niet over eens zijn... Maar ja wij moeten een keuze maken voor deze pagina en houden dus maar de plaatsnaamborden-spelling Oude Schouw aan als kennelijke voorkeursspelling van de plaatsnaam, tevens de naam van het hotel-restaurant ter plekke. We hebben zelfs nog een vierde spelling ontdekt: aan de overkant van het water, aan de Jirnsumer kant, is Hondenopvang Ald Skou gevestigd... Aaarghhh...
- Op de pagina van Sibrandahûs kun je lezen dat op een weblogpagina deze plaatsnaam, naast de correcte Nederlandse en Friese spelling, ook nog op 3 verschillende manieren fout wordt gespeld (waarvan 1 op het afgebeelde plaatsnaambord, dus dat valt de schrijver niet direct aan te rekenen).
Gelderland
- Exel-Tol kent 4 verschillende spellingen.
- Mallem wordt soms ook Mallum genoemd.
- Meinerswijk in Arnhem-Zuid wordt als natuur- en recreatiegebied Meinerswijk genoemd, en als bedrijventerrein Meijnerswijk. Zie De Praets.
- Ooij bij Ubbergen heet al vele jaren officieel Ooij, maar stond tot voor kort op de officiële plaatsnaamborden nog als Ooy gespeld...
- En net andersom: Ooy (zoals het blijkens de officiële plaatsnaamborden en het Dorpsplan kennelijk gespeld moet worden) bij Zevenaar wordt door sommige instanties ook als Ooij gespeld.
Zuid-Holland
- 't Beijersche wordt op 3 manieren gespeld.
- Nieuwerbrug is door de gemeente Bodegraven-Reeuwijk recentelijk, in het kader van de BAG, van naam gewijzigd in Nieuwerbrug aan den Rijn. Volgens hen omdat dit de meest gangbare benaming zou zijn. Wij hebben zo onze vraagtekens bij 'nut en noodzaak' van deze wijziging. Zie verder de link.
- Zweth wordt op de plaatsnaamborden door de gemeente Rotterdam als Zweth gespeld, en door de gemeente Midden-Delfland, op recenter geplaatste borden, als De Zweth.
Zeeland
- Nummer Eén wordt in de diverse media in totaal op 4 verschillende manieren gespeld.
Noord-Brabant
- Klein Dongen wordt zo gespeld op de plaatsnaamborden. De inwoners schrijven (bijv. in de naam van de Dorpsraad) Klein-Dongen, wat taalkundig wél correct is.
- Het dorp Vaart heet zo op de plaatsnaamborden, op Google Maps staat - ook - Dongensevaart, zoals de plaats getuige poststempels in ieder geval tot begin 20e eeuw nog heette, en de regionale krant noemt het Dongen-Vaart...
Limburg
- Klein Haasdal wordt op het plaatsnaambord zo geschreven, zonder koppelteken dus. Op het (net zo zeer officiële) straatnaambord echter (aan dezelfde paal!) wordt de naam gespeld als Klein-Haasdal, met koppelteken dus. Bij verschillende spellingen zijn wij geneigd de officiële bebording ter plekke als 'het meest officieel' te beschouwen (boven bijv. een atlas), maar soms zijn dus zelfs borden binnen één plaats onderling al niet eenduidig, zoals hier...
Aangepast
Sommige plaatsnamen werden in een recent verleden oneenduidig gespeld, maar zijn inmiddels aangepast en nu weer wel eenduidig. Het betreft:
Groningen
- Buurtschap De Snipperij werd op de officiële plaatsnaamborden aan de ene kant van de buurtschap als Snipperij betiteld, aan de andere kant als De Snipperij. In 2012 is het bord met de spelling Snipperij vervangen door De Snipperij.
Reactie toevoegen