Status

- Dearsum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 1983 gemeente Rauwerderhem. In 1984 over naar gemeente Boarnsterhim, in 2014 over naar gemeente Súdwest-Fryslân.

- Vroeger viel onder het dorp Dearsum ook een deel van de buurtschap Spears.

Naam

In het Nederlands
Deersum. Overigens zijn de plaatsnamen in de voormalige gemeente Boarnsterhim sinds 1989 officieel Friestalig (en staat daar ook alleen nog de Friese variant op de plaatsnaamborden).

Oudere vermeldingen
1427 en 1480 Deersum, eind 16e eeuw Dersum, 1841 'Deersum, Deerzum of Deernsum'.

Naamsverklaring
Betekent waarschijnlijk heem 'woonplaats, woning' van de persoon Diura*, een naam te vergelijken met het Oudengelse Deore.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Het dorp Dearsum ligt NO van Sneek en Scharnegoutum. Het dorpje omvat alleen de gelijknamige, doodlopende zijweg - wat overigens vreemd genoeg niet als zodanig staat aangegeven - van de provincialeweg N354, de bebouwing aan de provincialeweg zelf, die ter plekke ook Dearsum heet, en de Harstawei, wat een O zijweg is van de rotonde N van de dorpskern. Inkomend verkeer wordt door een antiek bord gewaarschuwd dat het verboden is "met wagens met een krommen of korten dissel harder dan stapvoets te rijden". Er staat ook nog een modern blauw bord dat een maximumsnelheid van 10 km/uur adviseert.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Dearsum 33 huizen met 212 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 50 huizen met ca. 130 inwoners.

Geschiedenis

Dearsum is een oud terpdorp, al is daar weinig meer van de te merken. Archeologische vondsten die zijn gedaan in het dorp en omgeving dateren van voor de jaartelling. Het dorp ligt aan de zuidoostelijke dijk van de voormalige Middelzee tegenover de Slachtedyk. Nadat de voormalige Middelzeedijk bepuind was tot een rijweg tussen Sneek en Leeuwarden, heeft het dorp zich nauwelijks langs de nieuwe verkeersader ontwikkeld.

Recente ontwikkelingen

- Een visie geeft aan wat de richting is van in dit geval het dorp Dearsum. In 2003 is de voorlaatste visie geschreven door Dorpsbelang in samenwerking met de dorpsbewoners. Met het zicht op de verdeling van de gemeente Boarnsterhim over omliggende gemeenten in 2014, is het van belang deze visie bij te schaven. Dit is gedaan middels de in 2012 verschenen Visie Dearsum 2012-2022. Dit geeft aan het bestuur van Dorpsbelang bestuur richting waar ze de komende jaren hun tijd en energie in gaan steken en het geeft de gemeente Súdwest-Fryslân, waar het dorp sinds 2014 onder valt, inzicht in de belangen, dromen en wensen van de inwoners.

- In 2014 en 2015 is bijna de hele N384 tussen Franeker en Dearsum gereconstrueerd. Enkele kruispunten zijn vervangen door rotondes en andere kruispunten zijn veiliger gemaakt. Daarnaast heeft de N384 deels een afwijkende inrichting gekregen.

- Tegenwoordig is het dorp bekend omdat oud-topschaatser Ids Postma er geboren is en nog altijd woont (en werkt). In de jaren negentig kwam men uit de hele wereld hier naartoe om het wonder van de biovergistingsinstallatie (met daarbij ook nog een windmolen) op het erf van veehouder Durk Schaap, waarmee het dorp voor driekwart in zijn eigen energie kon voorzien, te aanschouwen. "Uit alle windstreken kwamen ze. Uit Italië, uit Japan, uit Afrika. Meestal belden ze na aankomst op Schiphol om te vragen hoe ze in Dearsum moesten komen..." Maar de installatie werd opgeheven omdat het niet lonend meer was. "Het heeft te maken met de tendens tot concentratie. We hadden groente-, fruit- en tuinafval (gft) nodig om een hoger rendement uit de installatie te krijgen. Maar gft-afval moet nu ineens allemaal gecomposteerd worden van de overheid. We hebben daarvoor in Nederland zo'n overcapaciteit opgebouwd dat we zelfs gft-afval uit Duitsland halen om de verwerking rendabel te maken. In dat hele spel worden wij als een stelletje hobbyisten beschouwd", zo stelde destijds toenmalig voorzitter van Stichting Energievoorziening Dearsum (SED) R. Poppen.

"Die gft- en gft-achtige materialen als bermmaaisel en vet hebben we gewoon nodig om de productie op te voeren. Het is niet zo: ik stop er maar wat stront in en het is allemaal gas. Met alleen mest heeft de installatie in Dearsum alleen maar geld gekost. We kunnen niet langer goed geld naar kwaad geld blijven gooien. In 1000 kilo mest zit hooguit 15 tot 20 kilo mestdrager. Meng je de mest met gft, dan haal je uit dezelfde hoeveelheid 40 tot 50 kilo biogas. En dan kan het wel uit." Zo stelde de milieutechnische man in de SED G. Zanstra. Zanstra kan zich behoorlijk opwinden over de composteringsdrift van het ministerie van VROM. "Den Haag leert het nooit. Energetisch is het een grote ramp. Wat vergisting aan energie oplevert, kost composteren aan energie." (bron en voor de vele andere aspecten die nog bij deze kwestie spelen, zie de Volkskrant, 10-9-1996) - Nog een reportage over het biogas- en windmolenproject te Dearsum uit Terdege, 22-3-1995.

Bezienswaardigheden

- Dearsum heeft 2 rijksmonumenten, zijnde de Nicolaaskerk en het woonhuis uit 1861 op huisnr. 68.

- De Hervormde (PKN) Nicolaaskerk heeft romaanse kenmerken maar ook gotische elementen die het resultaat zijn van latere aanpassing. De kerk is gebouwd rond 1200 en was oorspronkelijk gewijd aan Nicolaas van Myra. Daarvóór heeft hier naar alle waarschijnlijkheid een houten kerk gestaan. De poort aan de noordzijde is dichtgemetseld. Wekelijks wordt er in de kerk gerepeteerd door het Jankvoddenkoor. - In 2017 is het boek 'De kerkgeschiedenis van Dearsum van 1580 tot heden' verschenen (auteur: Marie-Anne de Harder).

Het Adema-orgel, in 1875 gebouwd door de Gebr. Adema uit Amsterdam / Leeuwarden, bezit één klavier, maar het pijpwerk is verdeeld over twee laden, die ieder met een voettrede in- en uitgeschakeld kunnen worden. De windvoorziening bestaat uit een magazijnbalg met in- en uitspringende vouw bediend door twee schepbalgen die via een handpomp bediend worden. Aan de achterzijde is nog te zien dat er een gtrapinstallatie (bascule) aanwezig is geweest. Het orgel is in 2016 gerestaureerd door Orgelmakerij Bakker & Timmenga te Leeuwarden.

- Een van de oudste woningen in het dorp is de waterherberg het ‘Dearsumer Huske’, gebouwd in 1787 en bekend onder de naam ‘De Reade Hoas’.

Natuur en recreatie

- Net als andere dorpen uit de Lege Geaën ligt Dearsum aan de Oudvaart. ’s Winters wordt hier volop geschaatst naar elders gelegen dorpen en in de zomer wordt er gevist.

Links

- Algemeen: - Site van en over Dearsum.

- Nieuws: - Oudere uitgaven van de Dorpskrant (die 1x per kwartaal verschijnt) zijn via de link ook online te lezen.

- Dorpshuis: - Voorheen was er geen echt dorpshuis in Dearsum, wel een 'keet' genaamd BØhnKeet, die als ontmoetingspunt in gebruik was genomen. De afgelopen jaren verkeerde deze niet meer in goede staat. Daarom legde de gemeente aan de inwoners voor of er nog wel een nieuw dorpshuis moest komen of dat wellicht met alleen afbraak van de keet kon worden volstaan. Dit omdat er de laatste jaren steeds minder activiteiten waren. Dit heeft geleid tot hernieuwd leven in de brouwerij van mensen die zich weer (meer) willen inzetten voor de levendigheid in het dorp, omdat men een ontmoetingspunt toch wel van cruciaal belang vindt voor de leefbaarheid van een/het dorp.

Eind 2015 is het nieuwe Moetingssintrum De Finne gereed gekomen. De inwoners hebben zoveel mogelijk werkzaamheden zelf gedaan, zoals timmeren en de aanleg van elektriciteit. Aan de financiering hebben gemeente, Provincie, Oranjefonds, VSB Fonds en Rabobank bijgedragen. Door zonnepanelen op het dak beoogt het dorpshuis energieneutraal te zijn. In 2016 hebben ze zelfs meer energie opgewekt dan er verbruikt is.

- Verenigingen: - De geschiedenis van Aaisikersklub De Ald Hij is in het Fries, maar ook een niet-Fries met enig taalgevoel komt daar vast wel uit: "It wie de lêste snein fan april 1920 dat Ruurd Hijlkema, Jentsje Douma en Antoon Riemersma mei in skou, in tsjettel poeiermolke en strie min waar fan út Dearsum te aaisykjen gienen efter Tersoal en in bytsje aaien fûnen. It wienen de earste stappen fan aaisikersklup ‘De Ald Hij’ wei. It tal leden wreide him út, sadat yn 1924 besleaten waard om, der mei it skûtsje fan Jelle Engelsma (turf- en modderskipper mei us doarp as thúshaven) harren aaisikersdagen te belibjen. Der waard syld, boomd of yn de beage lutsen. De finer fan de measte aaien moast eare wurde. Hjirta waard der in medalje oanskaft. Dizze medalje waard it jier dêrop sichtber troch dizze aaisiker droegen. Ek waard hy troch de oare leden oansprutsen mei de eare titel ‘Keizer’.

Yn 1928 gie men foar it earst mei in motorboat. As skipper/kok is mei de legindaryske Snitser Jan Wuring, syn broer Arend giet mei as boatsman, in prachtich koppel. De motorboat kin der lykwols yn de krisisjierren 1929 en 1930 net ôf, it is te djoer en men giet wer mei de skou. As it lid Jakob v.d. Land yn 1932 alle moannen by de leden in kwartsje ophellet en de fûne aaien wurde ferkocht, dan kin mei noch in bytsje bypassen, de boat wer betelle wurde. Der is yn 1936 in nije fûgelwet oannommen. De aaisikerstiid wurdt ynkoart fan 29 nei 19 april yngeande it jier 1938. De leden ha hjir tige it smoar oer yn. As der dan yn ‘38 ek noch mar in bytsje aaien fûn wurde en der ûnderling wat spul komt, hinget it fuortbestean fan ‘De Ald Hy’ oan in tin triedsje. Mar de Dearsumers sette troch.

Foar de yn 1925 oanskafte medalje komt yn 1963 in beker yn ’t plak, wêr’t de namme fan de ‘Keizer’ yn komt. De medalje sil no in plak krije om de hals fan de foarsitter as er sprekt foar en nammens de ‘De Ald Hij’. De klup bestiet út 8 man mei altyd Jan Wuring as skipper/kok, de ûnferjitlike foardrager, de tophumorist dy’t de jûnen sa ûnferjitlik makke. Der waard aaisocht rûnom de Snitsermar. Ferhalen oer de Grutte Griene, it Joustersleatsje libje tot op de dei fan hjoed yn de klup. Yn de jierren 70 en dêrnei set de ‘De Ald Hij’ in Dearsum ôf nei de kriten ûnder Jutryp/Hommerts, Wâldsein, ’t Heidenskip en Bombrekken ûnder Aldegea. It binne romme fjilden wêr’t in aaisiker yn wei wurde kin. Nei in lange dei aaisykjen en in tige gesellige jûn, wolle de mannen oplêst wol ûnder seil. As Gjalt de Groot yn 1969 foar it earst mei giet en om my hinne sjoch wêr’t sliepplak is, sliepe inkele leden al mei it kolbertjaske oan, de strik noch foar en de pet op. De oare moarns sei Douwe nei’t er de loft skôge hie: ‘Waskje hoecht ek net de loft siet as in brijwein.’

Mar de tiid hat net stil stien. Der kamen ruilferkavelingen, djipûntwettering, diken en nije pleatsen yn de eartiids sa romme kriten. Aaisikerslân is guozzelân wurden. De tiid hat it gea feroare. Sa is it ek gien mei ‘De Ald Hij’ in Dearsum. Ek dy hat him oanpast oan de tiid. Der wurdt no op in oare wize aaisocht dan 80 jier tebek. Net beskreaune regels meitsje dôchs in earekoade oangeande hâlden en dragen yn it fjild. Waard der fan 1920 oant 1938 socht yn de lêste wike fan april, no is it de lêste wike fan maart dat ‘De Ald Hij’ it fjild yn stekt, in moanne earder. Neat is bliuwend, âlde leden binne ferstoarn. Jonge mannen ha harren plak ynnommen, mar de geast yn ‘De Ald Hij’ hat der nea ûnder lit en dat sil, hoopje wy, ieuwich sa bliuwe."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Dearsum.

Bekende inwoners

- In de jaren dertig leefde Anske van Dijk in een woonarkje in Dearsum. ’s Zomers trok hij er met de fiets op uit naar bijvoorbeeld Zuid-Frankrijk, Engeland, Schotland en Noorwegen. Van zijn reizen maakte hij reisverhalen, die werden uitgegeven en gepubliceerd in onder andere de bladen van de ANWB.

- De bekendste Dearsumer van deze tijd is oud-topschaatser Ids Postma, die in Dearsum geboren en getogen is en er nog altijd woont, en werkt. Hij is namelijk boer, en nog een grote ook, met ca. 400 koeien. Interview met Ids Postma over zijn veehouderij en over zijn schaatsverleden en -heden, op Schaatsen.nl, februari 2015.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)