Status

- Lippenhuizen is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Opsterland.

- Onder het dorp Lippenhuizen vallen ook de buurtschappen Haneburen en Vosseburen en het grootste deel van de buurtschap Welgelegen.

Naam

Drukfout
Uit ca. 1907 is een ansichtkaart bekend met het opschrift Dippenhuizen. Dat is echter een drukfout; hier wordt Lippenhuizen mee bedoeld.

In het Fries
Lippenhuzen.

Oudere vermeldingen
1315 Luppingahusum, 1505 Kobunderhuysum alias Leppenhuysum, 1573 Koebunderhwijsum, 1622 Leppenhuysen, 1718 "Lippenhuysen al eer Kabunderhuizen".

Naamsverklaring
De oudste vorm betekent 'bij de huizen van het geslacht Luppinga'. De geslachtsnaam werd in het gebruik verkort tot Lippen-, dat, getuige de varianten met kobunder 'kievit', vervolgens werd gereïnterpreteerd als de Friese vogelnaam lip, ljip 'kievit (Vanellus vanellus)'.(1)

Ligging

Lippenhuizen ligt NO van Gorredijk, NW van Jubbega.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Lippenhuizen 176 huizen met 1.002 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 550 huizen met ca. 1.350 inwoners.

Geschiedenis

- Dorpschroniqueur Wytse van der Sluis beschrijft al jarenlang iedere maand een stukje van de rijke historie van Lippenhuizen in de maandelijkse dorpskrant De Harker. Onder de link vind je er een aantal. Als je er nog meer wilt lezen, kun je oudere dorpskranten inzien onder het kopje Links > Nieuws.

- "In 2016 heeft het dorp het 700-jarig bestaan gevierd. Ter gelegenheid hiervan hebben dorpschroniqueur Wytse van der Sluis en publicist Fokko Bosker de handen ineen geslagen om de voorheen in de nevelen van de tijd gehulde geschiedenis van het dorp te duiden in het boek 'Eenen geest van eensgezindheid. Lippingahusum/Lippenhuizen 700 jaar dorpsgeschiedenis'. Van de reis die het boerendorp maakte leveren de middeleeuwen de eerste geschreven berichten op, maar ver daarvoor al kreeg het licht glooiende landschap op een zandrug van het beekdal van het Koningsdiep/Boorne zijn huidige vorm. Daartoe maken de schrijvers een korte uitstap naar het prille ontstaan van de Friese delta. Na deze inleidende schermutselingen gaan de schrijvers met grote passen door de tijd om via onderwerpen als rechtspraak, vervoer en infrastructuur, bestuurswijze en marktfeesten bij het dorpsleven in de 19e eeuw uit te komen.

Thema’s zoals onderwijs, boerenstand, het uitgraven van de Compagnonsfeart en de daarmee samenhangende vervening, de bouw van de huidige Piterkerk op de fundamenten van een voorganger en de boeiende emancipatie en sociale strijd bieden voldoende houvast om het plaatje van de groei en bloei van Lippenhuizen verder in te kleuren. Natuurlijk mag een schets van de middenstand met horeca en ambachtslieden niet ontbreken. De bouw van de watertoren aan het begin van de 20e eeuw, de oprichting van THOR, vrouwenverenigingen, ijsclub, begrafenisvereniging, toneel en muziek- en zanggroepen zijn uitingen van een eigen uitgesproken identiteit, die zich manifesteert in een sterke gemeenschapszin.

Het boek eindigt met een spannend doorkijkje naar de toekomst, waarbij voortschrijdende digitalisering en individualisering hand in hand lijken te gaan met een zelfbewuste behoefte aan eigenheid. De realisatie van een multifunctionele accommodatie, een groeiende autarkie op het gebied van energievoorziening en allerhande sociaal-culturele initiatieven zoals jeugdwerk, dorpshuis, PiterRun & PiterWalk tonen de veerkracht van een dorp dat nog lang geen verleden tijd is. Een inspiratieboek kortom dat elke inwoner van Lippenhuizen en Lippenhuister om utens tot een onmisbaar naslagwerk dient." Het rijk geïllustreerde hardcover boek kost slechts €17,50 en is zolang de voorraad strekt nog te bestellen.

Recente ontwikkelingen

Herinrichting Sweachsterwei en Gordyksterwei
De Sweachsterwei / Gordeyksterwei is een oude, relatief smalle verbindingsroute tussen Beetsterzwaag en Lippenhuizen met dikke bomen pal naast het wegdek. In 15 jaar tot 2019 gebeurden er 50 ongelukken, waarvan 4 met dodelijke afloop. De gemeente heeft daarom in 2019 het plan geopperd om de maximumsnelheid op de weg te verlagen van 80 naar 60 kilometer/uur en aanpassingen (zoals drempels) aan te brengen om de veiligheid te vergroten. Later in het jaar wilde het college dit 200.000 euro kostende plan schrappen omdat er in 2020 4,7 miljoen euro moest worden bezuinigd. VVD, CDA en FNP stelden in november 2019 voor om toch een ton beschikbaar te stellen, zodat er ten minste een minimum aan veiligheidsmaatregelen zou kunnen worden uitgevoerd. Dit amendement kreeg steun van alle fracties, behalve Opsterlands Belang. Uit principe vond deze partij het niet verantwoord dat de indieners de gevraagde 100.000 euro wilden halen uit de algemene reserve, en niet op een andere plek in de begroting naar een financiële dekking hebben gezocht. Bovendien zouden hulpdiensten en de busdienst van Arriva door de snelheidsverlaging in tijdnood komen. Volgens VVD-raadslid Wanda Geertsma valt het met dat tijdsverlies reuze mee. Er is volgens haar wel degelijk gezocht naar dekking, maar die is simpelweg niet gevonden. Ze wees erop dat de provincie ook nog budget heeft om de veiligheid op Friese wegen te verhogen. Daar zal Opsterland in dit geval zeker een beroep op doen. Wordt vervolgd dus...

Vervolg: De Sweachsterwei / Gordyksterwei tussen Lippenhuizen en Beetsterzwaag is eind 2021 en begin 2022 heringericht in verband met verlaging van de maximumsnelheid van 80 naar 60 km/uur. Het project is nu mede gerealiseerd door een provinciale subsidie. Het doel van de ingreep is om de weg veiliger te maken. De diverse kruispunten zijn gelijkwaardig ingericht door herkenbare markering en/of een herkenbare rode kleur op het wegdek. Naast de verlaging van de maximumsnelheid betekent de aanpassing namelijk ook dat verkeer van rechts op kruisingen voorrang heeft. Ter hoogte van de kruisingen met de Bûtewei en de Koefenne zijn verkeersdrempels aangelegd. De weg heeft een herkenbare tweekleurige slijtlaag gekregen.

- De Dorpsvisie Lippenhuizen beschrijft waar de inwoners met het dorp heen willen in de komende jaren, met welke gerichte acties ze sturing kunnen geven aan ontwikkelingen. De Dorpsvisie is onderverdeeld in de thema's Bouwen en wonen, Werk en bedrijvigheid, Voorzieningen, Verkeer en vervoer, Natuur, milieu en leefomgeving, Recreatie, en Communicatie.

Bezienswaardigheden

- Lippenhuizen heeft 5 rijksmonumenten.

- De vorige kerk van Lippenhuizen is in 1743 gebouwd op een verhoogd, omheind kerkhof. De kerk had nog geen toren en leek op de kerk van het naburige dorp Hemrik. Een toren vond men in die tijd niet nodig, want de klokken hadden een goed plekje in de klokkenstoel die er pal naast stond. En die zag er nog prima uit. Dat er geld was voor een nieuw gebedshuis had vooral te maken met de economische voorspoed die de turfwinning de tot voor kort boerendorpen bracht. In 1718 was de Compagnonsvaart vanaf Gorredijk tot aan de Buorsterwyk gevorderd. De huidige kerk is het resultaat van een herbouw in 1860.

Vergeleken met andere dorpen in de omgeving was Lippenhuizen in die tijd een groot dorp, groter dan Gorredijk. Het was een plaats van aanzien, waar ook een rechtskamer was gevestigd. Voor de huidige kerk stond op dezelfde plaats ook al een kerk. Die was wat kleiner, het bouwjaar daarvan is niet bekend. Wel staat beschreven dat er in 1415 al een plan bestond om een nieuwe kerk te bouwen. Een oorkonde uit januari 1315 vermeldt alle kerken in het oosten van Friesland die onder Oldeboorn vielen zoals Sigerswalde, Backenvene, Weningewalde, Hemericke en Lippingahuzum. Men gaat ervan uit dat de eerste kerk in de 14e eeuw is gebouwd.

De Piterkerk is in 2015 gerestaureerd. Met de aanleg van een toilet en keuken is het kerkgebouw aan de eisen van deze tijd aangepast. Dit ging ten koste van de trap naar het orgel. Er is een nieuwe aangelegd vanuit de kerk. Ook de houten vloer is eruit gegaan en opgeknapt. De aanleg van een cv-installatie is onderdeel van de renovatie. Er zijn nieuwe radiatoren achter nieuwe lambrisering gekomen. Ook het gewelf kreeg een grote opknapbeurt met nieuw stuc- en verfwerk. De totale kosten van de verbouwing en inrichting van de kerk en de restauratie van het orgel bedroegen ruim 400.000 euro, wat voor een groot deel is bekostigd middels fondsen en subsidies. De inwoners van Lippenhuizen hebben ook aan de financiering bijgedragen middels acties onder de slogan ‘Sterk voor de Piterkerk’. Deze acties gaan ook na de restauratie door, want er blijft immers structureel geld nodig voor onderhoud van de kerk.

Kerk en consistorie worden voor schappelijke tarieven verhuurd, voor kerkelijke aangelegenheden zoals huwelijksinzegening (geen burgerlijk huwelijk), doop- of uitvaartdienst. Ook culturele activiteiten zoals concerten, uitvoeringen, lezingen en repetities kunnen er worden gehouden. In de kerk zijn 125 zitplaatsen. De inrichting is eenvoudig aan je wensen aan te passen. De kerk beschikt over een keuken, toiletten, orgel, piano, geluidsinstallatie. De consistorie is geschikt voor het houden van vergaderingen, workshops en repetities. - Nieuws van de Piterkerk op Facebook.

- De Watertoren (De Buorren 149) uit 1932 is in een zakelijk-expressionistische stijl gebouwd en heeft een hoogte van ca. 44 m. De erfafscheiding van het terrein is gelijktijdig met de bouw van de toren aangelegd en is net als de toren zelf een rijksmonument. Middels een fraaie animatie van Studio Raak kun je een virtueel kijkje in de toren nemen. Eigenaar Vitens heeft de intentie om de watertoren te verkopen. Onder de link kun je je evt. belangstelling kenbaar maken. Hier vind je de verkoopbrochure. "Van ver is, in het vlakke land rondom Lippenhuizen, de watertoren al te zien. Het gebouw is in 1932 ontworpen door de Intercommunale Waterleiding Leeuwarden (IWGL) en is daarmee de laatste watertoren van hun hand die nog voor de Tweede Wereldoorlog is gebouwd. Vanwege het algemeen cultuurhistorisch en architectuurhistorisch belang betreft het een rijksmonument.

De architectonische onderdelen van de watertoren zijn: het basement, de schacht, het reservoir en het dak, dat wordt bedekt door een achtkantig tentdak, afgedekt met koperplaten. Met het beëindigen van de functie ten behoeve van de drinkwatervoorziening is het nu tijd voor nieuwe mogelijkheden. Een indeling waarbij wonen wordt gecombineerd met een bedrijfsmatig karakter is een voor de hand liggende optie. Zo kunnen inspirerende woonruimtes, praktijkruimtes of een combinatie daarvan worden gerealiseerd. Het gebouw leent zich ook bijzonder goed voor een grand café gecombineerd met gezondheidsgerichte units. Wonen, horeca of een meer maatschappelijke bestemming: de mogelijkheden
zijn legio", aldus de verkoopbrochure.

- De uit 1736 stammende sluis is gerealiseerd ten behoeve van de turfvaart, samen met de in 1880 gebouwde sluiswachterwoning het bezichtigen waard.

- Voormalig tolhuisje op Sweachsterwei 7.

Evenementen

- Lippenhuizen heeft in 2016 het 700-jarig bestaan gevierd, met o.a. een reünie van (oud-)inwoners, een Bloemencorso, dat voor het eerst sinds 44 jaar weer is gehouden, en met een prachtig boek over de geschiedenis van het dorp, waarover je meer kunt lezen in het hoofdstuk Geschiedenis.

- Toneelvereniging 'Fleurich ùt Ein' speelt jaarlijks in het laatste weekend van januari een nieuw stuk, in dorpshuis De Mande.

- De PiterRun en PiterWalk (op een zaterdag in maart) zijn respectievelijk een hardloop- en wandelevenement tussen de Pieterkerk in Ureterp en de Piterkerk in Lippenhuizen.

- Avondvierdaagse Hemrik - Lippenhuizen (mei).

- It Liphústerfeest (weekend in juni).

- Sinterklaasintocht.

Landschap, natuur en recreatie

- De Liphústerheide is een uitgestrekt heideveld, waarvan 6 hectare eigendom is van It Fryske Gea. Het is een zeer gevarieerd gebied met natte en droge heideterreinen die worden afgewisseld met bomen en struiken. Er loopt een fietspad door het gebied.

- In Lippenhuizen wordt de in ons land schaarse ijsvogel regelmatig waargenomen. Om de broedkansen van deze vogel te vergroten, is hier in 2014 een ijsvogelwand aangelegd.

- Schaapskudde By de Han van Martin en Elsa Reitsma begraast diverse stukken land en dijken in de regio, in opdracht van een aantal gemeenten en Wetterskip Fryslân. De schaapskudde bestaat uit Schoonebeeker schapen, een sterk ras dat zeer geschikt is voor begrazing.

Links

- Algemeen: - Site van en over Lippenhuizen.

- Nieuws: - De maandelijkse dorpskrant De Harker is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers). - Actualiteiten uit Lippenhuizen op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Plaatselijk Belang Lippenhuizen.

- Buurtvereniging: - Buurtvereniging 't Feestlân.

- MFA / dorpshuis: - In mei 2017 is de eerste steen gelegd voor de nieuwe multifunctionele accommodatie MFA Lippenhuizen. Het nieuwe onderkomen, dat in februari 2018 is opgeleverd, biedt onderdak aan sportvereniging THOR, de basisschool, de kinderopvang en Dorpshuis De Mande. De inwoners zijn opgelucht dat het er eindelijk van is gekomen, want de voorbereidingen hebben meer dan 10 jaar geduurd. Wethouder Piet van Dijk van de gemeente Opsterland bood het dorp bij de eerstesteenlegging zijn excuses aan voor het lange traject: "Doe’t ik as wethâlder begûn wie it MFA Lippenhuzen ien fan de trije projekten wêr’t guon minsken gjin heil mear yn seagen. Se binnen alle trije wol realisearre, ek al wie it in hobbelige wei." Maar het was wel kantje boord, liet Van Dijk doorschemeren. Het is dat het dorp al zoveel was toegezegd. Als het plan nu nog bedacht had moeten worden, was de kans op realisatie een stuk kleiner. Dat heeft onder andere te maken met een forse daling van het aantal leerlingen op zowel de basisschool als de peuteropvang die ook een plek in het MFA krijgt. "Dy sifers sjogge der no wol hiel oars út as doe."

Het project heeft 2,4 miljoen euro gekost. De inwoners van Lippenhuizen moesten daar zelf 300.000 euro van ophoesten, deels middels zelfwerkzaamheid. Gerrit Jonker, voorzitter van de werkgroep MFA, stelt bij het begin van het project dat ze die klus wel gaan klaren: "Dat kin yn Lippenhuzen. De partisipaasjemaatskippy wurke hjir al foardat it wurdt betocht wie." Het is nog niet bekend wat er met de huidige locatie van de school gaat gebeuren. Volgens wethouder Van Dijk is het beleid om gegadigden die het pand een herbestemming willen geven, eerst twee jaar de kans te geven. Pas daarna volgt, als herbestemming niet mogelijk is gebleken, eventuele sloop van het pand. (bron: Sa!, 18-5-2017)

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Flecht. "Het Friese woord voor een vlucht vogels is flecht. De diepere betekenis is als het ware een vlucht door het kinderleven van 4 t/m 12 jaar. Het nieuwe logo van “De Flecht” bestaat uit een grote en een kleine veer. Bij het in gebruik nemen van het gebouw is ook het nieuwe logo gepresenteerd. Dit is bovenschools ontwikkeld en afgestemd op het logo van Comprix. De grote en de kleine veer staan symbool voor de vogels die in ons oude logo zaten. Het symboliseert o.a. veerkracht, een pluim krijgen. Op het terrein van de nieuwe accommodatie prijkt het kunstwerk met vogels van kunstenaar Klaas van Dijk (1913-1990). “De Flecht” is de enige school in Lippenhuizen. “De Flecht” is een openbare school, gehuisvest in een spiksplinternieuwe multifunctionele accommodatie. Wij richten ons op het leren van cognitieve en sociale vaardigheden in een gestructureerde en veilige omgeving. Hiermee willen we een basis leggen om het kind, in het vervolgonderwijs en later als volwassene, goed te laten functioneren. Iedereen is welkom op onze school. Juist de ontmoeting tussen mensen met verschillende achtergronden vinden wij belangrijk.

Lezen, taal en rekenen nemen een belangrijke plaats in binnen ons onderwijs. Leerkrachten hanteren de zeven samenhangende uitgangspunten van handelingsgericht werken. Kennisoverdracht vindt plaats op het gebied van aardrijkskunde, geschiedenis, natuur, techniek en verkeer, hiervoor gebruiken we wereldverkennende methoden. Culturele Vorming (een breed creatief vormingsaanbod) is een belangrijke basis voor verdere ontwikkeling, waarbij zingen, muziek maken, tekenen en handvaardigheid regelmatig aan bod komen. Afhankelijk van de belangstelling is er de mogelijkheid om in de groepen 6, 7 en 8 aandacht te besteden aan godsdienstig vormingsonderwijs en/of humanistisch vormingsonderwijs, gegeven door een vakleerkracht. Muzieklessen krijgen de nadruk in groep 5 en 6 waarbij kinderen leren om een muziekinstrument te bespelen. De Gouden Weken en Grip op de groep zijn onze methodes die zich richten op het ontwikkelen van sociaal-emotionele vaardigheden en gezondheidsvaardigheden."

- Gastouderopvang en Peuteropvang It Berneplakje biedt peuteropvang voor kinderen vanaf 2 jaar op ma/di/do/vr ochtend, en gastouderopvang voor kinderen van 2 tot 12 jaar.

- Jeugd: - Jeugdwerk Lippenhuizen heeft als doel om voor en samen met de jeugd vanaf groep 7 van de basisschool leuke activiteiten te organiseren en te ondernemen.

- Muziek: - Gemengd 5-stemmig a-capellakoor Melomania is in 2001 opgericht door een aantal enthousiaste mensen uit Lippenhuizen. Plezier en sfeer kenmerken de optredens van Melomania. Het repertoire is internationaal en afwisselend, ze zingen bekende populaire nummers maar ook veel onbekende wereldmuziek. Bij voorkeur treden ze op in een kleine sfeervolle locatie. Nieuwe leden zijn altijd welkom. Gezien de huidige samenstelling van het koor is vooral nog behoefte aan mannen: "We zoeken mannen die graag zingen! Ben jij bas of tenor dan zou jij zo maar onze mannensectie kunnen versterken. En mannen, wisten jullie dat zingen gezond is? Het is goed voor je longen, je hart en je humeur. En zingen bij Melomania is ook nog eens gezellig." Aldus het koor op zijn site.

- Sport: - Voetbalvereniging SV THOR is opgericht in 1921.

- Het is een mooi verhaal hoe Keatsferieniging Tusken De Flatsen (TDF) aan zijn bijzondere, wellicht zelfs unieke naam komt. Dat citeren wij dan ook graag van hun site. Het is in het Fries, maar ook een niet-Fries met een beetje taalgevoel komt daar vast wel uit: "De earste oanset ta it keatsen yn Lippenhuzen waard dien troch Jelte Bruinsma. Hy besocht in pear buertbewenners om it keatsen út te lizzen. Dit gong noch al dreech en dêrom waard der besletten, om it mar in kear op it fjild te besykjen. Fan it ien kaam it oare en sa waard der ien kear yn’e safolle tiid keatst as der wer kuilt wie en der in ‘keal’ stik lân wie. Nei ferrin fan tiid kaam der in keatsfjild by Roel Jelsma en sa koe der eltse wike keatst wurde. De kwea- en efterline binne fan stikeltried, sadat wy it fjild net útlizze hoege; allinnich in pear perken om te spyljen. Oan’e oare kant fan de tried rinne de kij en dy brekke der ek wol ris út. Dêrtroch komme wy oan de namme “Tusken De Flatsen”.
Sûnt in jier as fiif wurdt der no eltse woansdeitejûn troch in man as 15 keatst “fan begjinner oant PC-winner” (in moaie slogan)."

- Fauna: - Stichting Vogelringstation VRS Menork te Lippenhuizen doet met een team vrijwilligers projectmatig vogel(ring)onderzoek op diverse locaties in Fryslân. De instelling heeft tot doel met haar activiteiten een wetenschappelijke basis te leggen voor het gericht beschermen van vogels.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Lippenhuizen.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)