Status

- Jistrum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Tytsjerksteradiel.

- Onder het dorp Jistrum valt ook een deel van de buurtschap Skûlenboarch.

Naam

In het Nederlands
Eestrum. Overigens zijn de plaatsnamen in de gemeente Tytsjerksteradiel sinds 1989 officieel Friestalig.

Oudere vermeldingen
1419 Esten, 1453 kopie Eestrem, 1511 Eestrum, 1580 Aestrum.

Naamsverklaring
Verband met het Oudfriese estra* en het Nieuwfriese jister 'melkbocht', verwant met het Oudengelse âewestre 'schaapskooi', is niet waarschijnlijk. De naam is, gezien de oudste vormen, ook niet 'Oosterheem'. De Friese vorm vertoont zogeheten breking, waarbij de oorspronkelijke ee zich over ie tot ji ontwikkelde. Onder Eestrum ligt het buurtje 1786 de Eest. Jistrum is te duiden als heem 'woonplaats' behorend bij de Eest.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Jistrum ligt NO van Burgum, W van Kootstertille.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Jistrum 61 huizen met 385 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 400 huizen met ca. 950 inwoners.

Geschiedenis

Landschappelijk gezien behoort het dorpsgebied van Jistrum tot het zogeheten coulisselandschap. Dit is een kleinschalig landschap, waar de hooggelegen weilanden worden omzoomd door houtwallen met veel begroeiing met eik, berk, lijsterbes enz. en de lager gelegen weilanden worden omgeven door elzensingels. De hooggelegen gronden zijn al vroeg in cultuur gebracht en bewoond. Juist voor het begin van de jaartelling vestigen zich er de eerste mensen. Daar waar de bossen worden weggebrand ten behoeve van de landbouw, ontstaan uitgestrekte heidevelden. Helaas is er nu niets meer wat hier aan herinnert.

Van oorsprong is Jistrum een esdorp, wat betrekking heeft op de oudste landbouwnederzettingsvorm in Noord-Nederland. Aan de randen van de kern werden boerderijen gebouwd. De stalmest werd elk jaar weer op de nabijgelegen akkercomplexen gebracht, waardoor na vele eeuwen de voor esdorpen zo karakteristieke opgehoogde bouwlanden zijn ontstaan. Rond het dorp kwamen vanouds drie es-complexen voor, nl. De Ies, It Koartlân en de Gjisten (De Geesten). Hoewel het karakter van een esdorp ook nu nog zichtbaar is, althans bij De Ies, heeft de bebouwing zich in de loop van de tijd meer en meer langs de wegen voortgezet, waardoor het dorp het karakter van een wegdorp heeft gekregen. De Achterweg in het dorp geeft de grens aan tussen de vroegere heide en het dorpsgebied. Het is een karakteristiek landschapselement, evenals de Harstewei. (bron en ©: Stichting Karakteristyk Tytsjerksteradiel)

Recente ontwikkelingen

- De afgelopen decennia zijn de winkelvoorzieningen geleidelijk uit Jistrum verdwenen, maar heel prolematisch is dat niet, want het grote buurdorp Kootstertille ligt op loopafstand. Toch is er nog altijd heel wat bedrijvigheid in het dorp, door de aanwezigheid van een houthandel, kapsalon, hotel, café, vishandel, snackbar, 3 aannemers- en bouwbedrijven, autoschadehersteller, fysiotherapeut, polyesterverwerking, schoonmaakbedrijf en een garage, autohandel en transportbedrijf.

- Met de invulling van de oude Combex-locatie achter het café met 4 half vrijstaande starterswoningen, 5 vrijstaande woningen en een woongebouw met 12 appartementen, is er voorlopig even een einde gekomen aan de groei van het aantal woningen in dit deel van Jistrum. Aan De Geasten zijn inmiddels de laatste kavels voor een vrijstaande woning verkocht. Anno 2017 zijn op het kleinschalige bedrijventerrein Jisteboerewei nog enkele kavels beschikbaar voor de combinatie werken/wonen.

Bezienswaardigheden

- Jistrum heeft 5 rijksmonumenten, zijnde de Hervormde kerk, het kerkorgel, het woonhuis op Schoolstraat 8, de boerderij uit 1e helft 19e eeuw op nr. 31, de kop-hals-rompboerderij uit 1865 op nr. 54, de boerderij op nr. 59.

- In romanogotische stijl opgetrokken 13e-eeuwse, tegenwoordig PKN Dorpskerk (voorheen Hervormd) (Schoolstraat 2) met zadeldaktoren. Recentelijk prachtig gerestaureerd en nog wekelijks in gebruik (de kerkdiensten van Dorpskerk Jistrum kun je hier terugluisteren). Na de buitengebruikstelling van de Gereformeerde kerk is het orgel van die kerk naar de Dorpskerk verhuisd. Het orgel dateert uit ca. 1720 en is daarmee een van de oudste orgels van Fryslân.

- Na de fusie van de lokale Hervormde en Gereformeerde kerk tot PKN gemeente Jistrum, is de Gereformeerde kerk uit 1897 (Marwei 2) in 2006 buiten gebruik gesteld, en is de voorheen Hervormde kerk de Dorpskerk geworden. Het pand is herbstemd tot verenigingsgeboud Markant van de PKN-gemeente. Het orgel is verhuisd naar de Dorpskerk.

- In Jistrum en verder rond het Burgumermar ontstonden boerderijen die specifiek voor deze streek zijn. Het gaat hierbij om boerderijen met een dwars voorhuis, waarbij het (rieten) dak van het voorhuis doorloopt tot aan het uilenbord van de achtergelegen schuur. Het rijksmonumentale pand Schoolstraat 31 (uit 1e helft 19e eeuw) is een mooi voorbeeld van een boerderij van het Burgumermartype.

Jaarlijkse evenementen

- Jaarlijks op een zaterdag in februari organiseert Wielercomité Jistrum-Skûlenboarch de Jistrumer Coulissentocht. De afstanden zijn 30 en 45 km voor atb’ers en mountainbikers, en 20 km voor junioren.

- Toneelvereniging De Snieskeppers brengt jaarlijks in maart een nieuw stuk op de planken.

- 4 Rinnocht Jûnen is kennelijk Fries voor Avondvierdaagse. In Jistrum is die er in mei.

- Carbidschieten.

Landschap, natuur en recreatie

- Wandelroute rond Jistrum (8 km).

- De Brommels! fietsroute door de omgeving van Jistrum en Eastermar (23,5 km) is een route over fiets- en zandpaden en smalle wegen door de bijzondere omgeving van de Noardlike Fryske Wâlden, met elzensingels en dykswallen en in augustus en september overal de wilde brommels.

- In juli 2013 is het zwemstrandje aan de Burgumermar in Jistrum feestelijk in gebruik genomen. Kinderen van basisschool De Finne onthulden een plaquette. In het dorp leefde al tientallen jaren de wens om een goed bereikbare zwemlocatie te hebben. Tijdens en na de ruilverkaveling in deze omgeving is dat verschillende keren geprobeerd, maar dat mislukte steeds. Met de hulp van vrijwilligers, middelen van de gemeente en geld uit Europa en van Provincie, het waterschap en Staatsbosbeheer is de zwemplek er gekomen. Ook is een nieuwe fietslus naar de plek toe aangelegd.

- ZW van Jistrum ligt het Burgumer Mar. In 2006 is aan deze kant van het meer uitkijkheuvel De Dunen aangelegd, op initiatief van de streekbewoners in samenwerking met landeigenaar Atsma, de plaatselijke vogelwacht en Staatsbosbeheer. Het Burgumer Mar is een zoetwatermeer met brede riet- en moeraslanden. Er zijn veel soorten water- en moerasvogels te zien, waaronder roerdomp, baardman, grote zilverreiger en gedurende de winter ook het nonnetje. Tijdens de trek is er kans op dwergmeeuw, zwarte stern en visarend. De heuvel kan het hele jaar door bezocht worden, maar is qua riet- en moerasvogels het meest interessant in het late voorjaar.

- De Kringloopwinkels van ST.E.F. (voorheen Stichting Emmaus Friesland) zijn er in Leeuwarden en in Jistrum (Rijksstraatweg 13). Geopend op dinsdag en donderdag van 13-17 uur. Je vindt er o.a. kleding, schoenen, huishoudelijke apparaten, meubels, witgoed en audio apparatuur. Vrijwel alles dus wat je nodig hebt voor een complete huisinrichting. De opbrengsten worden gebruikt voor transporten met hulpgoederen naar arme gebieden in met name Oost Europa, en voor sponsoring van lokale projecten aldaar. Het betreft naast voedsel e.a. huishoudelijke middelen bijv. meubilair voor scholen, en apparatuur voor een dorpstandarts. Zie hier voor voorbeelden van de goede doelen die ze hebben gesteund.

- De Jakobstuin van Jaap de Vries is zeer geliefd bij tuinfotografen. De kleurrijke bloemenzee levert prachtige beelden op, een lust voor het oog. De Jakobstuin beoogt een weg te vinden tussen de naturalistische beplantingsstijl (Oudolf) en de prairiestijl (Spruyt). Groot verschil is dat in de prairietuin grassen een nog dominantere rol hebben en er vooral diepwortelende en langlevende ‘warme seizoen’ planten van de Noord-Amerikaanse prairie gebruikt worden. Het hoogtepunt ligt derhalve in de (na)zomer. In de prairiestijl wordt vaak een lossere manier van inplanten gehanteerd. In de tuin zul je geen hagen of tuinkamers aantreffen. Er wordt het principe van de overheenkijk-doorloop border toegepast. De Jakobstuin is in de maanden juli t/m september elke zaterdag van 11-17 uur te bezoeken. Entree 3,50 euro. Entree inclusief koffie of thee en rondleiding (minimaal 10 pers) 5 euro p.p. Groepen ook welkom op afspraak. Zie ook de KRO/NCRV reportage over de Jakobstuin in Jistrum (nov. 2016).

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Jistrum, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Jistrum op Facebook.

Links

- Nieuws: - De maandelijkse dorpskrant Oksenijs is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers).

- Belangenverenigingen: - Dorpsbelangen Jistrum-Skûlenboarch.

- Onderwijs: - "Basisschool It Iepen Stee en Basisschool De Finne zijn samengegaan tot ontmoetingsschool Bernemienskip de Greide. Onze school heeft ca. 85 leerlingen, verdeeld over 4 groepen. Wij zijn een identiteitsrijke school waarin zowel christelijk als openbaar zich thuisvoelt. Het onderwijsconcept van de nieuwe school is gericht op thematisch onderwijs, waarbij kinderen de kans krijgen om hun talenten te ontwikkelen, onderzoekend en ontdekkend kunnen leren en hun eigen leren kunnen vormgeven. Om ons onderwijs toekomstgericht, duurzaam en gepersonaliseerd te houden zijn wij aangesloten bij Next Level. Bernemienskip de Greide maakt deel uit van PCBO Tytsjerksteradiel."

- Muziek: - "Het A-orkest van de in 1897 opgerichte Muzykforiening Joost Wiersma uit Jistrum staat onder leiding van Ido Gerard Kempenaar. De fanfare komt uit in de 1e divisie. Het orkest is lid van de Organisatie van Muziekverenigingen in Fryslân (OMF), die aangesloten is bij de KNMO. Het A-orkest is een orkest dat bestaat uit getalenteerde muzikanten uit de wijde omgeving. Muzikale kwaliteit en musiceren met plezier staan bij Joost Wiersma voorop, en dat hopen wij nog vele jaren te kunnen uitdragen. In 2012 is de fanfare Nederlands kampioen geworden door de overwinning op het ONFK met 92,2 punten. Daarnaast heeft Joost Wiersma ook verscheidene keren meegedaan aan het Wereld Muziek Concours (WMC) in Kerkrade. In 2017 was het optreden van Joost Wiersma goed voor 93 punten.

Joost Wiersma B staat onder leiding van Johan Postma. Deze fanfare komt uit in de 5e divisie. Joost Wiersma B staat voor musiceren met plezier en is een gezellig en jong orkest. Het B-orkest van Joost Wiersma verzorgt de concerten in Jistrum en dit doen zij met veel plezier. Het B-orkest is opgericht voor de beginnende muzikanten. Op deze manier kunnen de jonge muzikanten hun talenten ontwikkelen en doorstromen naar het A-orkest. In 2014 heeft Joost Wiersma B de Gouden Spiker gewonnen op het Gouden Spiker Festival in Ureterp. Sinds 2013 heeft Joost Wiersma ook haar eigen C-orkest. In het C-orkest leren de leerlingen om samen te spelen. Zij zijn vaak net begonnen met muzieklessen en stromen door naar Joost Wiersma B als zij hieraan toe zijn. Bij het C-orkest wordt het noten lezen extra gestimuleerd en leren de leerlingen de basis van het spelen in een groep."

- Club Twinny fm is zo te zien een lokaal zendstation dat een aantal keer per jaar gedurende enkele dagen de lucht in gaat en ook uitzendingen/feesten met live artiesten organiseert in het lokale café.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Jistrum is opgericht in 1949.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Jistrum en - idem kerk.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)