Status

- Niezijl is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerkwartier. T/m 1989 grotendeels gemeente Grijpskerk, deels gemeente Zuidhorn. In 1990 in zijn geheel over naar gemeente Zuidhorn, in 2019 over naar gemeente Westerkwartier.

- Het dorp Niezijl heeft grotendeels postcode 9842. Alleen acht panden aan de Rijksstraatweg (huisnrs. 47-53 en 48-52) hebben postcode 9841. Dat laatste is zo omdat dit (kleine) deel van het dorp tot 1990 al onder de gemeente Zuidhorn viel.

Naam

In het Gronings
Nijziel. Precies andersom dus. ;-)

Oudere vermeldingen
1579 Niezijl, ca. 1660 Nye syl, 1677-1678 Nyezyl, 1781 Niesyl.

Naamsverklaring
In 1561 werd hier de nieuwe zijl 'uitwateringssluis' in de zeewering gelegd.(1) Zie verder het hoofdstuk Geschiedenis.

Ligging

Het dorp Niezijl grenst in het Z, W en NW aan het dorp Grijpskerk, in het NW aan het dorp Kommerzijl, in het NO aan het dorp Niehove en in het O aan het dorp Noordhorn, en ligt NO van de dorpen Grootegast en Lutjegast, ZW van het dorp Oldehove, NW van het dorp Zuidhorn, NNW van het dorp Niekerk, N van het dorp Oldekerk en NNO van het dorp Sebaldeburen.

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Niezijl 82 huizen met 493 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 190 huizen met ca. 470 inwoners.

Geschiedenis

In den beginne
"Het dorp heette oorspronkelijk Bomsterzijl. De Bom schijnt de benaming te zijn geweest van een laag stuk land dat door het water is ingesloten. Zijl is de Groningse benaming voor sluis. Door middel van een zijl of sluis werd overtollig water van laaggelegen land afgevoerd, zodat het land in gebruik kon worden genomen. Het dorp wordt doormidden gesneden door het Hoerediep. Tijdens de beruchte Sint Elisabethsvloed van 18 op 19 november 1421 bleek dat het toen al bestaande Bomsterzijl niet genoeg veiligheid bood tegen het water. Bij het gehucht Oxwerd werd daarom een nieuwe zijl gebouwd, Nije Zijl genoemd. Dit was dus het nieuwe zijl dat in 1562 het Bomsterzijl moest vervangen. Het dorp dankt zijn ontstaan daaraan." (bron: dorpssite)

Heemkunde
Boudewijn de Vries heeft de geschiedenis van Niezijl uitvoerig beschreven in 43 artikelen in dorpskrant Dorpsproat, gedurende de jaren 1989-1993. Via de link zijn die ook online te lezen.

Dorpsbelangen heeft de aanzet gegeven om een historisch dorpsarchief voor Niezijl op te zetten. Vooralsnog wordt dat beheerd door Iwan van der Ploeg en Rob Meloen. Inmiddels is er al het een en ander verzameld, al dan niet digitaal. O.a. veel oude foto's, een paar handgeschreven brieven uit WO II en eind 19e eeuw, oude krantenartikelen, een lijst neringdoenden van rond 1935, geboortekaartjes, boeken over het dorp en omgeving, oude herinneringen van diverse oud-inwoners, en oude Dorpsproaten. Iedereen die nog iets heeft waarvan hij/denkt dat het van belang kan zijn door het Dorpsarchief, wordt uitgenodigd om contact op te nemen. Desgewenst kan van een document een digitale kopie worden gemaakt, zodat je het origineel kunt behouden.

Recente ontwikkelingen

- De 'boerenbroers' Gert-Jan en Willem Cazemier hebben aan beide kanten van het spoor bij Niezijl koeien lopen. Anno begin 2018 komen hier 6 treinen per uur langs. In een nieuwe dienstregeling worden dat er 8. Met de bestaande dienstregeling lukt het nét, maar met de nieuwe frequentie wordt het echt onmogelijk om de 160 koeien op tijd aan de andere kant van het spoor te krijgen. Ze hebben dan ook medio 2017 bij ProRail gepleit voor de aanleg van een veetunnel. Die voelt daar wel voor, maar de broers hebben er anno 2018 al geruime tijd niets meer van gehoord. Daarom hebben ze er wederom aandacht voor gevraagd. (bron en voor nadere informatie zie: RTV Noord, 25-2-2018)

- Dorpsvisie Niezijl.

- Bestemmingsplan Niezijl.

Bezienswaardigheden

- Niezijl heeft 4 rijksmonumenten (onder de link staan er 5, maar molen De Zwakkenburger ligt voor het postadres tegenwoordig in Noordhorn).

- De Hervormde kerk (Hoofdstraat 54) is een zaalkerkje met dakruiter. De kerk is in 1661 gebouwd. Getuige de afgehakte wapens in het noordelijke poortje is de Franse Revolutie niet aan dit dorp voorbij gegaan. De preekstoel dateert uit de 17e eeuw. De firma F. Leichel & Zn. uit Arnhem heeft het 18e-eeuwse kerkorgel in 1879 verbouwd en uitgebreid. In 1999 is de kerk overgedragen aan Stichting Oude Groninger Kerken. De kerk is nog in gebruik voor exposities, presentaties en lezingen, en is ook zeer in trek als trouwlocatie.

- In januari 2017 is de laatste dienst gehouden in de Gereformeerde kerk van Niezijl. De kerk is gefuseerd met de Gereformeerde kerk in Grijpskerk. De kerk kon geen nieuwe bestuursleden vinden. Het bestuur was met zijn drieën en dat was te weinig om de kerk draaiende te houden. Pogingen om nieuwe bestuursleden te vinden waren niet succesvol, o.a. door de vergrijzing en geen aanwas van jongeren. De kerk telde nog 120 leden, van wie nog 50 de zondagse diensten bezochten. Het kerkgebouw is verkocht. De meeste kerkleden verhuizen mee naar de kerk in Grijpskerk, anderen hebben elders een plek gevonden.

- In 2006 sloot de Spar supermarkt in Niezijl zijn deuren. In 2009 is in het pand het Blik, Trommel en Oudheden Museum gevestigd. Het museum is op afspraak geopend, en wannneer de vlag uithangt ben je ook van harte welkom. Het museum wordt gerund door vrijwilligers Hein en Tineke Nauta (voorheen exploitanten van de supermarkt). Het museum is ook een geschikte locatie voor een gezellige middag of avond met je familie, vrienden of dagopvang. Bel ons gerust om te vragen naar de mogelijkheden. De gemiddelde verblijfstijd in ons museum, met verhalen over het ontstaan van het museum en de verschillende blikken, is gemiddeld 2 tot 2,5 uur. Entreeprijs: €8,00 per persoon (inclusief 2 kopjes koffie/thee en een stukje museumgebak).

Niezijl kende een 50-plusgroep bestaande uit inwoners en oud-inwoners van het dorp die een keer of zes per jaar bij elkaar kwamen. Juist toen de supermarkt werd gesloten, is de 50-plusgroep opgeheven. "Wij hebben toen een nieuwe groep opgericht van mensen die wij aanduiden als ‘museumgasten’. Allemaal zijn ze in het dorp geboren en getogen. De meesten zijn 65+ en komen bijeen om hier gezellig samen koffie te drinken, een drankje en hapje te nuttigen en soms een warme maaltijd te nuttigen", aldus Tineke Nauta.

Jaarlijkse evenementen

- TrekkerTrek Niezijl (op een zaterdag in juni) in diverse klassen (Standaard 2,5/3,5/4,5, Sport, Hobbysport, Duits, Oldstock 1400).

Natuur en recreatie

- Op Koningsdag 2015 is het nieuwe dorpsommetje 'Rondje Oude Riet' feestelijk geopend. Voorafgaand is bij dorpshuis 't Schanshuus de dorpsvlag gehesen, en heeft muziekkorps Excelsior het Wilhelmus gespeeld. Aansluitend heeft wethouder Fred Stol het dorpsommetje officieel geopend op het nieuwe hoogholtje over het Niezijlsterdiep, en daarbij tevens de naam van het hoogholtje onthuld. Na wederom een muzikaal optreden, en een hapje en drankje, heeft men gezamenlijk het eerste dorpsommetje gelopen. Met de opening van het dorpsommetje gaat een lang gekoesterde wens van de Niezijlster bevolking in vervulling. Het dorp Niezijl en het unieke cultuurhistorische achterland worden zo met elkaar verbonden en toegankelijk gemaakt voor wandelaars. De wandeling van ruim een half uur begint bij dorpshuis 't Schanshuus.

Beeld

- Oude en recente foto's van Niezijl door Jan ten Have.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Niezijl (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Niezijl.

- Nieuws: - De goed verzorgde en informatieve dorpskrant 'Dorpsproat' verschijnt ca. 10x per jaar en wordt dan huis-aan-huis in het dorp bezorgd. Via de link is de Dorpsproat ook online te lezen (ook oudere nummers, van ca. het laatste half jaar). - Nieuws uit Niezijl op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Dorpsbelangen Niezijl.

- Dorpshuis: - Tijdens de Nieuwjaarsreceptie van de gemeente Zuidhorn in januari 2018 heeft burgemeester Greetje de Vries de Leefbaarheidsprijs 2017 uitgereikt aan Stichting Dorpshuis Niezijl Het Schanshuus. De andere genomineerden waren Comité Aduard 825 en de Vervoerscommissie Lauwerzijl. Het Schanshuus draait sinds 2010 volledig op 75 vrijwilligers. Er moeten veel werkzaamheden worden verricht, zoals het uitvoeren van bar- en keukendiensten, agendabeheer en schoonmaken van het dorpshuis. Ook worden er veel activiteiten georganiseerd voor alle Niezijlsters van jong tot oud. Voorbeelden zijn: jaarlijkse bingo, opzet van een buiten- en binnenbibliotheek waar gratis boeken worden ingebracht en kunnen worden meegenomen, en het organiseren van een Niezijlsterdag. Op deze dag hebben 350 bezoekers het dorp bezocht. Het Schanshuus biedt een plek voor alle inwoners van het dorp en is uitgerust met alle noodzakelijke voorzieningen.

De jury heeft grote bewondering voor Stichting Dorpshuis Het Schanshuus. Heel veel gebruikersgroepen (de sjoelvereniging, de biljartvereniging, de spelweekcommissie, de hengelsportvereniging etc.) maken gebruik van het dorpshuis. Door de vele verschillende activiteiten die georganiseerd worden voor de inwoners, is het hele dorp betrokken (bewoners en middenstand). Het draagvlak en het verbindingselement van het dorpshuis is groot. Het vergroot de leefbaarheid in het dorp. De jury heeft voorts nadrukkelijk haar waardering en bewondering voor de andere initiatieven uitgesproken. De gemeente Zuidhorn reikt sinds 1998 ieder jaar de Leefbaarheidsprijs uit aan een vereniging of persoon die zich bijzonder inzet binnen de gemeente. De eerste prijs is een oorkonde, € 500 en een vermelding op de ‘Wall of Fame’ in het gemeentehuis. De nummers 2 en 3 krijgen ieder een bedrag van € 250 uitgereikt. 3 studenten aan de Hanzehogeschool voor Bouwkunde hebben zich als afstudeergroep in 2012 bezig gehouden met een studie naar dorpshuis 't Schanshuus in Niezijl. Hierbij zijn zij spreekwoordelijk in vele facetten van het dorpshuis gedoken en hebben zij uiteindelijk een plan geschreven. Dit plan heeft betrekking op onderhoud aan het dorpshuis, verbeteringen, bespaarpunten en een nieuw ontwerp voor het buitenterrein.

- Het buurpand naast het dorpshuis in de Hoofdstraat is in december 2017 aangekocht door Stichting Dorpshuis Niezijl. De laatste eigenaren hebben er gewoond van 1967 tot augustus 2017. Het plan is om de woning te slopen. De verouderde woning, waar sprake was van achterstallig onderhoud, draagt namelijk niet bij aan een positieve uitstraling van dorpshuis 't Schanshuus. De actie sluit aan op de wens die al jaren leeft bij het bestuur om het dorpshuis een aangenamer aangezicht te geven, de uitstraling te verbeteren én extra parkeerplaatsen te creëren. Een ander potentieel probleem dat hiermee wordt voorkomen is dat eventuele nieuwe bewoners overlast zouden kunnen ervaren van activiteiten in en rond het dorpshuis. Wanneer de sloop van het pand en de aanleg van de parkeerplaatsen op die plek gaan plaatsvinden, is nog niet bekend. Beide kosten immers geld, en de fondsen moeten daarvoor nog geworven worden.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Niezijl.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)