Status

- Peebos is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerkwartier. T/m 2018 gemeente Grootegast.

- De buurtschap Peebos valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder het dorp Doezum, deels onder het dorp Opende.

- De buurtschap Peebos ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Naam

In het Gronings
(De) Piebos.

Oudere vermeldingen
1828 in de Pebebosch, 1837 het Peebosch, 1866 (het) Peebosch.

Naamsverklaring
Betekent bos 'hoog hout, geboomte' van de persoon Pebe of Piebe.(1)

Ligging

De buurtschap Peebos ligt rond de gelijknamige weg, NO van het dorp Opende en W van het dorp Doezum en grenst in het W aan de provincie Fryslân. De huisnrs. 1-29 en 2-10 vallen onder Opende, de hogere huisnrs. vallen onder Doezum. De buurtschap ligt verder ZO van het dorp Surhuizum, NO van het dorp Surhuisterveen, NW van de dorpen Kornhorn en Noordwijk, WZW van het dorp Grootegast en Z vanhet tweelingdorp Gerkesklooster-Stroobos.

Statistische gegevens

De buurtschap Peebos omvat ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners.

Geschiedenis

- Artikel over het onstaan van de naam en de buurtschap Peebos.

Bezienswaardigheden

- De buurtschap Peebos heeft 1 rijksmonument, zijnde de ophaalbrug uit 1930 over de Doezumertocht. De brug is in 1973 door een aanrijding vernield, en in oorspronkelijke staat hersteld. Beschrijving van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: IJzeren ophaalbrug met een hameipoort van geklonken ijzer, bestaande uit twee hameistijlen (DIN-balken), gekoppeld door een geklonken dwarsbalk waarop het bouwjaar 1930; vakwerkbalanspriemen met ijzeren spanwerk en gewichtkoker, geklonken langsschoren steunend op gietstukken, dubbele trekstangen; aan de noordelijke hameistijl een ijzeren bedieningskast met heugelstang. Het houten brugdek met een ijzeren grendel op ijzeren INP-liggers, heeft ronde ijzeren leuningen (twee regels) verbonden door twee kettingen; op de leuningen een ijzeren driehoeksconstructie. De brug rust op betonnen landhoofden en heeft rond de noordelijke hameistijl een betonnen plateau met ijzeren hek van hoekprofielen. Op de overgang van brug- naar wegdek ijzeren leuningen met regels en stijlen van hoekprofiel.

De ophaalbrug is van algemeen belang vanwege cultuurhistorische waarde: als voorbeeld van een ophaalbrug van geklonken ijzer uit 1930; vanwege de met veel zorg vormgegeven constructieve elementen; vanwege de hoge mate van gaafheid; vanwege de markante ligging over de Doezumertocht. In 2015 is de brug, die inmiddels behoorlijk roestig was geworden, opnieuw in de verf gezet.

Landschap, natuur en recreatie

- Wandelroute Doezumerstruun (9 km) is een route door de Doezumermieden en over de zandrug van de Peebos. Tip: laarzen aan! De start is bij de parkeerplaats bij huisnr. 1. Volg de paarse route.

- In 2012 is het wandelpad Olde Syelroepad aangelegd. Het pad is tot stand gekomen door een samenwerking van de werkgroep Peebos, Dorpsbelang Doezum, landeigenaren, Staatsbosbeheer en pachters. Met behulp van financiële steun van sponsors en beschikbaar stellen van materieel, machines, mankracht en gebouwen van o.a. lokale ondernemers en instanties hebben de bewoners uit de Peebos het pad op één zaterdag kunnen aanleggen. Bijzonder is dat er twee scholen hebben meegeholpen als werk-leer project. De leerlingen van Talryk te Drachten, een school voor speciaal voortgezet onderwijs, hebben alle klaphekjes professioneel in elkaar gezet. En studenten van de Friese Poort Drachten, afdeling Grafi Media, hebben gezorgd voor het ontwerp van het informatiepaneel en de handwijzers en wegwijzers. Samen hebben ze er een geweldig project van gemaakt. Werknemers van Stichting De Zijlen nemen het onderhoud van het pad voor hun rekening.

Het Olde Syelroepad is 2 km lang en is een belangrijke schakel in een keten van paden in de directe omgeving zoals Pebespad, Mellespad, het Pettenpad en ‘t Blôde Fuottenpaad, en heeft dezelfde uitstraling; wandelend en strunend door het grasland en over bruggetjes en via hekjes slinger je door het land van Staatsbosbeheer en particulieren. Een groot deel van het pad loopt langs de Zijlroe. De Zijlroe is een oude tochtsloot die waarschijnlijk door 6 monniken en een non rond 1490-1500 is gegraven ter verbetering van de waterafvoer. Door dichtslibbing van de Lauwers moest men een tocht of roede naar de zijl, de sluis, graven.

De Zijlroe liep van de Opender Mieden langs Peebos, de Ees, ’t Dorp, naar de sluis bij Schalkendam, waar de Zijlroe weer uitkwam in de Lauwers. Een groot deel van het jaar stonden de Doezumer en Korhornster mieden onder water. De capaciteit van de bochtige Zijlroe, die een groot deel moest ontlasten, was maar heel gering. Tegenwoordig bestaan delen van de Oude Zijlroe niet meer. Op sommige plekken is haar loop overgenomen door de Doezumertocht, die in 1867 is gegraven. (bron: huis-aan-huiskrant Het Westerkwartier)

- NW van Peebos liggen in de polder Doezumermieden een groot aantal bij de vervening gevormde petgaten, die tezamen worden aangeduid als De Petten. In sommige van die veenputten komt de groene glazenmaker voor, een zeldzame libellesoort. Het pettengebied was net als een niet meer bestaande keuterij eigendom van Melle Visser, die het later aan Staatsbosbeheer verkocht. Onder de bevolking ontstond daarop wrevel omdat zij de gebieden van Staatsbosbeheer niet mochten betreden. Later zijn er wandelpaden aangelegd die verwijzen naar de historie van het gebied (Pettenpad en Melle’s pad uit 1999 en dwarsverbinding Pebe’s pad uit 2007).

Links

- Mooi verhaal van een inwoner van anno 2017 bijna 80 jaar over zijn avonturen als jongen in de Peebos. "Als jongen zwierf ik dagenlang tussen de Peebos en de Friesche dijk, een pracht gebied, in het voorjaar geel van de dotterbloemen en hele velden met krabbenscheer. Het was laag en nat land. Overal waren petgaten, overgebleven na de winning van baggelturf. De bodem bestond uit modder. Als je in die modder terecht kwam, was het net drijfzand. Hoe meer je probeerde er uit te komen hoe dieper je wegzakte. Je kwam er nooit weer uit!

Omdat het daar in de petgaten best gevaarlijk was, vertelden ouders hun kinderen over de Baggelbeer. Een gevaarlijk monster, groter dan een mens, met vreselijke klauwen, die herten, schapen, ja zelfs kinderen op at. Ooit was er een jongen van de Peebos verdwenen en nooit meer teruggevonden. Ja alleen een halve klomp, dat moest wel het werk van de Baggelbeer zijn geweest." Vervolgens vertelt hij een spannend verhaal over wat hij zelf als jongen heeft meegemaakt in relatie tot die vermeende Baggelbeer. Dat kun je lezen onder de link.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)