Peins

Plaats
Dorp
Waadhoeke
Fryslân

peins_plaatsnaambord_kopie.jpg

Peins is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Waadhoeke. T/m 2017 gemeente Franekeradeel.

Peins is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Waadhoeke. T/m 2017 gemeente Franekeradeel.

peins_op_kaart_openstreetmap.jpg

Peins ligt NO van Franeker en grenst in het Z aan de A31. (© www.atlasenkaart.nl)

Peins ligt NO van Franeker en grenst in het Z aan de A31. (© www.atlasenkaart.nl)

peins_dorpsgezicht.jpg

Peins, dorpsgezicht

Peins, dorpsgezicht

PEINS.jpg

Dé blikvanger van het dorp is de fraaie middeleeuwse Hervormde (PKN) Sint Gertrudiskerk.

Dé blikvanger van het dorp is de fraaie middeleeuwse Hervormde (PKN) Sint Gertrudiskerk.

Peins

Terug naar boven

Status

Peins is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Waadhoeke. T/m 2017 gemeente Franekeradeel.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
De oudste variant van de dorpsnaam is waarschijnlijk Pesinghe en dateert van 1275. 1399 Pewenzee, 1406 Peijnse, 1422 Peynsera Gae (voor het hele dorpsgebied), vanaf 1480 Peijns, Peyns, Vanaf 16e eeuw naast deze varianten ook Peins. 1664 en ca. 1700 ook Peyns.

Naamsverklaring
Het tweede element van de naam is het suffix -ingi. Het eerste lijkt een persoonsnaam te zijn, mogelijk verwant aan het moderne Peie, met een onbekende Voor-Germaanse betekenis.(1)

Terug naar boven

Ligging

Peins ligt NO van Franeker en grenst in het Z aan de A31.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Peins 27 huizen met 168 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 100 huizen met ca. 260 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Archeologie
"Het rapport 'Macrobotanische resten in de terp Peins-Oost. Een onderzoek naar natuurlijke en antropogene vegetaties en vroege landbouw' is de publicatie van een in 2001 geschreven doctoraalscriptie, ter afsluiting van mijn studie archeologie aan het Groninger Instituut voor Archeologie van de Rijksuniversiteit Groningen. In de scriptie werden verschillende aspecten van paleobotanisch macrorestenonderzoek behandeld aan de hand van een serie monsters, genomen tijdens de opgraving in de terp Peins-Oost in 1999. Eén onderdeel van dit onderzoek werd al eerder gepubliceerd. De resultaten van het onderzoek als geheel zullen te zijner tijd worden opgenomen in de publicatie van de opgravingsresultaten van de opgraving. Die publicatie laat echter nog op zich wachten. Omdat de resultaten van dit onderzoek en de toegepaste werkwijze intersessant kunnen zijn voor ecologisch geïnteresseerde terponderzoekers, worden ze hier nu in deze vorm gepresenteerd. De scriptie wordt hier in vrijwel ongewijzigde vorm gepubliceerd. Alleen de opmaak en enkele illustraties zijn aangepast. Annet Nieuwhof

Dit onderzoek geeft verschillende aanknopingspunten voor vervolgonderzoek: 1. De opgraving Peins, en de andere Frisia-opgravingen in noordelijk Westergo, maken duidelijk dat de kolonisatie van het gebied al begint als de kwelder het niveau van een middenkwelder heeft bereikt. Uit het hier beschreven onderzoek blijkt dat deze kolonisatie niet begint met beweiding. Deze conclusie kan uiteraard niet worden toegepast op het gehele kweldergebied gedurende alle bewoningsperiodes. Onderzoek naar kwelderhoogtes onder reeds opgegraven terpen in het gehele Noord-Nederlandse kustgebied, gecombineerd met nadere bestudering van eventueel daar gevonden macroresten, zou een beeld kunnen geven van de gang van zaken in andere regio’s en andere tijden. Speciale aandacht voor kwelderhoogtes en vegetatie bij opgraving van terpen uit de vroege ijzertijd zou misschien duidelijk kunnen maken of er transhumance-beweiding plaatsvond voorafgaand aan de eerste bewoning. Bij dit onderzoek is samenwerking tussen geologen en macrobotanici noodzakelijk. 2. Er is veel onderzoek gedaan naar begrazingsdruk in kweldergebieden; de hoeveelheid vee die nodig is om een gebied volkomen kaal te grazen, of die nodig is om de soortenrijkdom op een kwelder te doen toenemen, is voor verschillende vegetatietypen bekend. Als bij macrobotanisch onderzoek blijkt welke vegetatie op een begraasde kwelder aanwezig is en als de grootte van het voor begrazing en hooiwinning bruikbare gebied bekend is (rekening houdend met de benodigde hoeveelheden hooi voor winterstalling), dan moet kunnen worden uitgerekend hoeveel vee er werd gehouden op en vanuit een bepaalde terp, of in een bepaalde regio."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Peins heeft 6 rijksmonumenten.

- Al vóór 1200 was er een kerk in Peins. De huidige Hervormde (PKN) Sint Gertrudiskerk (Dorpsstraat 2) dateert uit de 14e eeuw. De eenbeukige kerk met resten van tufsteen heeft een driezijdige koorsluiting. De kerk is aanvankelijk gebouwd als een grote kerk voor een beoogd groot dorp. Opvallend breed gebouwd. In de loop der eeuwen veel verbouwd en gerestaureerd. Het dorp is echter nooit zo groot geworden als verwacht. Het oostelijk deel van de kerk is daarom afgebroken. In de verkleinde kerk zijn de middeleeuwse kleine ramen vervangen door grote ramen. In de 19e eeuw is de kerk voorzien van een, voor die tijd, moderne inrichting. Nieuwe preekstoel, nieuw doophek, nieuwe banken. Preekstoel tegen de oostwand. Met daar omheen een doophek. Het orgel is in 1867 gebouwd door L. van Dam en Zonen uit Leeuwarden. In dit orgel is materiaal gebruikt afkomstig van andere orgels. Men denkt aan materiaal van het vroegere hoofdorgel van de Jacobijnenkerk van Leeuwarden (zo ook het orgel van Dongjum).

Tot 1912 stond er een toren met zadeldak tegen de westmuur van de kerk. Deze is afgebroken en vervangen door het huidige houten torentje. De oude stenen van deze toren zijn hergebruikt in de westgevel. In de toren hangt een luidklok uit 1654, gegoten door Jurjen Baltasar. In de kerk is het oude uurwerk nog aanwezig, dat niet meer in gebruik is. De kerk is eigendom van Stichting Alde Fryske Tsjerken en is tegenwoordig in gebruik bij een kunstenares. Het kerkhof is eigendom van de Protestantse Gemeente Ried-Skingen c.a..

- De voormalige Gereformeerde Evangelisatie Rehoboth (Dorpsstraat 49) dateert uit 1913. In 2013 heeft men het 100-jarig bestaan nog kunnen vieren, maar het bezoek liep geleidelijk terug - op het laatst kwamen er wekelijks nog maar ca. 10 mensen - en het lukte ook niet meer om genoeg vrijwilligers en bestuursleden te vinden. Daarom is de kerk medio 2018 gesloten en te koop gezet. Eind 2018 is het pand verkocht. De nieuwe bestemming is ons vooralsnog niet bekend. Het gebouw is in 1913 in gebruik genomen als evangelisatiepunt van de toenmalige Gereformeerde Kerk te Franeker. Tot ver in de jaren tachtig van de 20e eeuw functioneerde het gebouwtje zo. Maar in 1989 meldde de Gereformeerde Kerk dat ze Rehoboth wilde sluiten. De mensen uit Peins en omgeving vonden dat geen goed plan. Ze kochten het pand en begonnen met laagdrempelige kerkdiensten op zondagavond. Dat hebben ze dus toch nog bijna 30 jaar kunnen volhouden. - Een uitvoerige geschiedenis van de kerk vind je hier.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Toneelvereniging Nij Libben uit Peins brengt jaarlijks in maart een nieuw stuk op de planken.

- Straatkaatsen (op een zaterdag in juni).

- Jaarlijks in juli is er in het dorp de Merke (dorpsfeest). Voor een indruk hiervan, volgt hier het verslag van editie 2021: "De versoepelingen in verband met corona zijn dusdanig dat er toch besloten is om door te gaan met de Merke van Peins! Wat was het geweldig om weer eens bij elkaar te zijn en te praten met elkaar. Het is duidelijk dat de inwoners nog niet vergeten zijn hoe gezellig het kan zijn. Mooie opkomst en dat allemaal georganiseerd in een minimaal tijdsbestek, chapeau!

Vrijdag: Spelletjesmiddag voor de kinderen. Er werd afgetrapt met een spelletjes middag voor de kinderen, de kinderen konden allerlei spelletjes doen op het kaatsveld en er was uiteraard een prachtig springkussen waar de kinderen zich op konden uitleven. Naast de spelletjes werd er ook nog prachtig geschminkt en konden de kinderen genieten van een overheerlijke pannenkoekenlunch. Fietstocht. Het was genieten! Dat is wat veel gezegd is na de fietstocht, daarmee kan er wel geconcludeerd worden dat het een geslaagde fietstocht is geweest. Ook werd er veel gesproken over de pauze die bij het fietsen in zat, blijkbaar was dit zeer aangenaam. Ook het biertje erbij was een verkoelende afwisseling. Bingo! 's avonds op het kaatsveld: Bingotijd! In mijn optiek een hele mooie opkomst. Geweldig om alle bekenden weer even bij elkaar te zien onder het genot van een drankje en rollende ballen uit de Bingo. De prijzen waren weer geweldig, met zelfs een prachtige kruiwagen als een van de hoofdprijzen. Zeer geslaagd allemaal.

Zaterdag: Merkepartij. Peins is een kaatsdorp en bij de Merke hoort dan natuurlijk ook een Merkepartij! Met maar liefst 20 parturen een prachtige kaatsdag. De merke-commissie had een heerlijke luxe lunch geregeld voor wie zich hier voor hadden opgegeven. Kindermiddag. Ook deze dag is er natuurlijk rekening gehouden met de kinderen in het dorp. Naast een heuse draaimolen en het springkussen was er ook nog een optreden van een ballonnen clown, een groot succes als we de kinderen mogen geloven! Butterfly. Afsluitend aan deze al prachtige dag was er nog een optreden van Butterfly! Waarbij het hele dorp kon genieten van de klassiekers en waarbij nog volop werd gedanst. Een prachtige afsluiter!

Zondag. Al een beetje traditiegetrouw was er zondag de 1e klas heren beperkte formatie. Waarbij we prachtige kaatsers hebben gezien. Grote namen op papier en deze zorgden voor spektakel! Afsluitend was er nog genoeg ruimte voor een hapje en een drankje. De Kipgigant stond al klaar met haar overheerlijke halve kippen en we hebben nog even lekker nagezeten. Een prachtig einde van deze merke met schitterend weer!"

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je in Peins schaatsen op de door het dorp lopende Skalsumer Feart. Maar dat gaat allemaal niet vanzelf. Wat er allemaal bij komt kijken, kunnen we lezen in het verslag op de dorpssite van het schaatsen in februari 2021: "De schaatskoorts was er al, de nieuwsberichten waren er vol over, Piet Paulusma had de Elfstedentocht (alweer) voorspeld en dus: kan er op de Skalsemer Feart geschaatst worden! De afgelopen nacht heeft het ijs flink aan kunnen sterken, sterk genoeg voor Roland van Wier om even met een zwaar stuk hout als echte ijsmeester te testen of het wel dik genoeg is. Na enkele ferme tikken was er nog geen stukje ijs afgebroken en dus tijd om langzaam te proberen of je erop kunt staan. Zoonlief keek met spanning naar de acties van vaders, de spanning nam toe. De eerste stapjes langzaam aan op het ijs, nog vol met sneeuw en dus niet echt betrouwbaar. Het kraakt, borrelt en galmt nog een beetje: de tekenen van de eerste spanning op het ijs. Maar vooralsnog lijkt het prima te houden. De eerste stapjes en kleine testsprongetjes worden genomen onder wat licht gekraak van het nog jonge ijs. Maar na enige meters en even snel naar de overkant en weer terug, lijkt het ijs wel degelijk sterk genoeg om een Van Wier zware man te houden!

Er op staan is een ding, maar er op schaatsen is natuurlijk het belangrijkste. De eerste slagen worden gemaakt en met een sneeuwschuiver wordt de baan vrij gemaakt. Het ijs lijkt lang niet zo slecht te zijn als verwacht, echt hard is het ook niet door de sneeuw, maar nog erg goed om lekker een paar slagen op te kunnen maken. Dan worden zoals vanouds de schaatsen onder gedaan en kan er in Peins echt weer eens geschaatst worden op de Skalsemer Feart. Tijd om de baan nog even wat extra mooi schoon te houden, de sneeuw wordt verwijderd zodat duidelijk te zien is waar geschaatst kan worden en waar het wellicht niet helemaal betrouwbaar is omdat het ijs er nog maar 2 dagen ligt. Door het ijs sneeuwvrij te maken en met de komende vooruitzichten kan het ijs nog flink aansterken in de nacht en kunnen er meer mensen zich op het ijs begeven: de ijspret kan beginnen! De baan is zo'n 100 meter schoon gemaakt zodat er een beetje fatsoenlijk op het ijs geschaatst kan worden, supporters aan de kant en glijden maar! Als alles dan klaar is, dan is het tijd om te schaatsen, na flink wat jaren kunnen de ijzers uit het vet, kunnen we weer genieten van het zonnetje op het ijs, prachtige omgevingen en misschien in deze coronatijd zelfs nog een beetje gezelligheid."

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Overzicht van waargenomen dier- en/of plantensoorten in Peins (tip: als je onder de tab 'Waarnemingen' weinig of geen resultaten ziet, leg de datum dan een stuk, bijvoorbeeld een jaar, terug).

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Peins, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Algemeen: - Site van en over Peins.

- Nieuws: - " ’t Roeke-each, de dorpskrant van Peins, heeft een oplage van 140 stuks en verschijnt eens per twee maanden, niet alleen in het dorp, maar ook ver daarbuiten. 't Roeke Each heeft altijd belangstelling voor nieuwe stukjes of ingezonden items. Heb je een geweldig idee of wil je een stukje schrijven? Neem dan contact met ons op!"

- Dorpshuis: - Dorpshuis Ús Doarpshûs.

- Jeugd: - De S.J. Boersma Stichting organiseert in de winterperiode activiteiten in Peins voor de kinderen tussen de 4 en 15 jaar.

- Sport: - Kaatsvereniging Pieter Jellema is opgericht in 1896. Voor een indruk van deze vereniging volgt hier het verslag naar aanleiding van de Merkepartij 2021: "125 jaar bestaat onze prachtige kaatsvereniging alweer, wat een fantastische prestatie. Het mooiste is: het leeft nog steeds in ons dorp, nog elke week wordt er (fanatiek) gekaatst op de vrijdagavond in de competitie. Uiteraard de ene keer meer opkomst dan de andere keer, maar opkomst is er zeker! Het weer maakt daarbij niet uit, al is het slecht weer dan komen de leden nog steeds kaatsen, wat is Peins toch een heerlijk fanatiek kaatsdorp! Nu dan alweer 125 jaar, met een schitterend veld aan het dorp waarop vandaag de Merkepartij wordt gespeeld en morgen 1e klas heren.

Eerder in het begin de week waren we er wel een beetje bang voor: Hoeveel water zou er nou eigenlijk vallen tijdens deze jaarlijkse partij. Het blijft ook voor de weermannen moeilijk voorspellen, zo blijkt, want van veel wind, regen en onweer ging het een paar dagen later naar een paar millimeter op de de dag, naar 0,1 millimeter in het uur. We zeiden al: 0,1 millimeter, dat redden we prima, als dat zo blijft dan moet het helemaal goed komen! Maar het bleef zo en uiteindelijk werd het alleen maar beter en mooier en op de dag zelf was het nog vele malen beter als de voorspelling! Prachtig weer hebben we gehad tijdens de Merkepartij Peins 2021 en wat werd er lekker fanatiek gekaatst!"

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Peins.

Reacties

(2)

L.S.

Even voorstellen, ik ben Jan Oegema, lid van de kerkenraad Ried/Skingen waar Peins ook onder valt..
Is er een mogelijkheid op PKN Ried/Skingen op te nemen in uw links.
En mocht er iets bijzonders zijn kan het dan opgenomen worden bij uw evenementen.?

vriendelijke groet,

Jan Oegema
namens kerkenraad Ried/Skingen

Beste heer Oegema, kennelijk heeft u iets over het hoofd gezien, want ik neem bij beschrijvingen van kerken aan het eind van de beschrijving vaak een link op naar de site van de kerkelijke gemeente, en dat heb ik ook hier gedaan. Dan hoeft het niet ook nog een keer onder Links, wat vooral bestemd is voor profilering van het lokale verenigingsleven, de dorpssite, het dorpshuis en dergelijke. Als er een evenement is dat u middels een informatieve alinea op deze site wilt aankondigen, voor dit dorp of een van de andere onder uw PKN-hoede vallende dorpen, is het welkom als u dat wilt melden, dan plaats ik het. Ik heb zojuist verslagen toegevoegd van de lokaal belangrijke evenementen de Merke, het schaatsen en het kaatsen.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen