Status

- Veele is een buurtschap* in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerwolde. T/m 2017 gemeente Vlagtwedde.

* Gezien de grootte zou je deze nederzetting even legitiem een grote buurtschap als een klein dorp kunnen noemen. Lokaal kwalificieert men de plaats doorgaans als buurtschap, dus sluiten wij ons daarbij aan.

- De buurtschap Veele valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Vlagtwedde.

- De buurtschap heeft een 'bebouwde kom' en heeft daarom blauwe plaatsnaamborden.

- Onder de buurtschap valt ook de kleinere buurtschap Oud Veele.

- De slogan van Veele is "gehucht tussen beek, es en bos".

Naam

Oudere vermeldingen
1475 Veille, 1634 Veele.

Naamsverklaring
Moeilijk te duiden. Men gist dat dit woord verband houdt met het bijvoeglijk naamwoord vaal 'bleekgeel'. Anderen denken aan het werkwoord valgen 'licht beploegen' (vergelijk Oostervalge), of aan het Oudhoogduitse felewa 'wilg'.(1)

Ligging

De buurtschap Veele ligt direct NW van Vlagtwedde, rond het Mussel Aa Kanaal, de Veelerweg en de parallel aan de provincialeweg N368 lopende Wedderstraat.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Veele 36 huizen met 224 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 80 huizen met ca. 200 inwoners.

Geschiedenis

Tweede Wereldoorlog
De Belgian SAS, een elite-eenheid die is ontstaan in Engeland, ook bekend als het SAS-regiment en het 1e regiment Belgische Parachutisten, heeft op 12 en 13 april 1945 Veele op de Duitsers veroverd. De Belgen kwamen de buurtschap vanaf de Vlagtwedder kant binnen. Enkele dagen daarvoor hadden de Duitsers de brug over het Mussel Aa kanaal nog opgeblazen om zo de bevrijders de doorgang naar het noorden te beletten. Bij de gevechten gingen 16 huizen in vlammen op, werd een meisje gedood door een verdwaalde kogel en stierven ook zeven Duitsers en drie Belgische militairen: P.H. Rolin, J. Breuer en E. Hazard. Baron Philippe Rolin sneuvelde vlakbij de brug over het Mussel-Aa-kanaal. Hij stierf gelijk na de landing op Nederlandse bodem, na zich bij zijn commandant, kolonel E. Blondeel (naar wie de weg aan de noordkant van het kanaal is vernoemd), te hebben verontschuldigd omdat hij gewond was geraakt.

Na de bevrijding konden de gevluchte bewoners weer huiswaarts keren. De brug is bij de bevrijding verwoest. De nieuwe brug heeft als eerbetoon aan Philippe Rolin de naam Rolinbrug gekregen. Verder zijn er nieuwe huizen en schuren gebouwd. Rolin ligt begraven op de gemeentelijke begraafplaats bij het bij Antwerpen gelegen Brasschaat. De Vriendenkring die de herinnering aan de Belgische Special Air Service (SAS) levend houdt, had in 2019 vernomen dat het graf van Rolin geruimd zou worden omdat de concessie afgelopen zou zijn. Ze hebben daarop contact opgenomen met de nabestaanden en die hebben hen verzekerd dat de concessie wordt verlengd. De inwoners van Veele zijn daar, gezien hun band met Rolin, blij mee.

Geertje Trenning
In 2017 is er een toneelstuk opgevoerd in Openluchttheater De Barkhoorn in Sellingen, over - aldus het krantenartikel erover in DvhN, 4-5-2017 - "de bekendste boerin van Westerwolde" Geertje Trenning, geboren te Veele in 1923, overleden in 2011 in Stadskanaal. Geertje Trenning was enig kind van een van de rijkste boeren in het gebied. Ze woonde met haar ouders in een grote boerderij en werd 'de prines van Veele' genoemd. Ze bleef er alleen wonen nadat haar vader en moeder waren overleden. Ze overleed in 2011 in betrekkelijke eenzaamheid en arm. Dat was het gevolg van een slepende juridische strijd tegen een pachter. Dit kreeg zelfs landelijke aandacht en in 2015 is er een boek over verschenen.

Boek
Tot heden zijn hier en daar wel artikelen verschenen over de buurtschap, maar een alomvattend boek geheel gewijd aan de lokale geschiedenis en ontwikkeling is er tot heden niet. Dit is een lang gekoesterde wens van Plaatselijk Belang Veele. In 2014 heeft men de medewerking van de in dat jaar - op de kanalisaties van Westerwolde - afgestudeerde historicus Geert Volders uit het nabijgelegen Onstwedde kunnen verkrijgen, om tot de publicatie van een boek te komen. Volders is doende met zijn onderzoek. Wanneer het boek verschijnt, is nog niet bekend.

Bezienswaardigheden

- De buurtschap heeft 2 rijksmonumenten, zijnde de boerderij op Veelerweg 8, en de Geselberg, Geeselberg of Galgenberg, in het Gronings Giezelbaarg (gelegen NW van de buurtschap, N van het horizontaal lopende deel van de Westerweg), een door mensenhanden opgeworpen heuvel, die eertijds diende als gerechtsplaats. De drost van Wedde, even noordelijker gevestigd, zat hier zijn ‘crimineel gerichte’ voor. De laatste heksenverbranding in Nederland vond in februari 1597 op dit heuveltje plaats. De heuvel is inmiddels begroeid. Hoewel de Geselberg zich vlakbij Wessinghuizen (= dorpsgebied van Onstwedde) en iets ten zuiden van Wedde bevindt, ligt deze voormalige executieplaats in het dorpsgebied van Vlagtwedde en valt daarmee gezien de ligging onder de buurtschap Veele.

- Veele heeft voor zover wij weten nooit een kerk gehad, maar heeft wél een kerkhof, het Veelerkerkhof (wat strikt genomen dan eigenlijk begraafplaats zou moeten heten, omdat het niet bij een kerk ligt).

- Bij de bevrijding van Veele is onder meer de oude klapbrug over het Mussel Aa Kanaal verwoest. De nieuwe, vaste betonnen brug heeft de naam Rolinbrug gekregen, als eerbetoon aan baron Philippe Rolin, die bij de bevrijding is omgekomen (waarvoor zie het hoofdstuk Geschiedenis).

- Het Oorlogsmonument naast de Rolinbrug is opgericht ter nagedachtenis aan de bij de bevrijding van de buurtschap gesneuvelde militairen van het Belgische parachutisten regiment S.A.S.: Ph. Rolin, J Breuer en E Hazard.

Jaarlijkse evenementen

- Een jaarlijkse traditie is de Midwinterhoornwandeling Veele (op een zaterdag rond Driekoningen = begin januari, in 2020 voor de 13e keer); een avondwandeling over een geheel met waxinelichtjes en vuurkorven verlichte route langs de Giezelbaarg (waarvoor zie het hoofdstuk Bezienswaardigheden). Onderweg is er een optreden van de Giezelbaargbloazers en er worden verhalen verteld. De wandeling is altijd een groot succes en trekt jaarijks meer dan 1.000 deelnemers. In 2018 waren het er 1.050, in 2014 maar liefst 1.300. Voor een indruk van hoe het eraan toegaat, zie de videoreportage Midwinterhoornwandeling 2018.

- Veele is op 12 april 1945 bevrijd (waarvoor zie het hoofdstuk Geschiedenis). Daarom is er jaarlijks op 12 april een herdenking bij het oorlogsmonument bij de Rolinbrug, georganiseerd door Plaatselijk Belang. Vooraf komt men bij elkaar in de Van Bommelhoeve in buur-buurtschap Harpel. Bij het monument worden bloemen en kransen gelegd. De Belgische en Nederlandse vlaggen hangen er dan halfstok. De middag wordt afgesloten in Harpel.

In 2020 is het 75 jaar geleden dat de buurtschap door de Belgische militairen werd bevrijd. Het is de bedoeling dat dit uitgebreid wordt gevierd en men hoopt dat dan ook de Belgische militair Jaak Daemen aanwezig kan zijn. De anno 2019 94-jarige Jaak Daemen is tijdens de herdenking in 2017 benoemd tot ereburger van de gemeente Vlagtwedde, vanwege zijn rol in de bevrijding van Veele en zijn essentiële en structurele bijdrage aan de organisatie van de jaarlijkse herdenking in de buurtschap. De heer Daemen heeft hier, in samenwerking met Plaatselijk Belang, de afgelopen jaren een grote rol in gespeeld met betrekking tot de voorbereidingen. Hij heeft zorg gedragen voor de begeleiding van de oud-strijders naar de buurtschap en naar hun verblijf.

Natuur en recreatie

- Wandelroute De Krabbenbrug rond Veele (8 km).

Eten en drinken

- Veele heeft niet veel voorzieningen meer, maar wát ze nog doen, doen ze wel goed: van heinde en ver komen mensen voor o.a. de ambachtelijke hele roggebroden van bakkerij Leta, die op de ouderwetse manier worden gebakken, nog een beetje "klaimsk" zoals de Westerwolders zeggen. Vroeger had de buurtschap naast de bakkerij nog een slagerij, een kruidenierswinkel en diverse kroegen. Nu is daar alleen bakkerij Leta nog van over. De overgrootvader van de huidige bakker, Gerard Leta, is daar in 1908 mee begonnen. Gerard heeft de steenoven uit de begintijd nog altijd in gebruik. Hij verstuurt zijn roggebroden overigens ook per post door het hele land. Gerard staat om 1 uur 's nachts op en staat dan de hele nacht en ochtend te bakken. In de middag gaat hij met de auto op pad om zijn broden te verkopen in dorpen als Vlagtwedde, Veelerveen en Vriescheloo. 's Avonds om half tien stapt hij in bed voor een korte nachtrust. Gerard heeft geen kinderen om de zaak aan na te laten; hij doet dit puur uit liefde voor het ambacht. (bron en voor nadere informatie zie: DvhN, 19-10-2017)

Beeld

- Meer dan 700 oude en recente foto's, ansichtkaarten van en krantenartikelen over Veele.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Veele (online te bestellen).

Links

- Belangenorganisatie: - De lokale site lijkt inmiddels opgeheven te zijn (hij geeft althans de kreet 'expired'. De toelichting suggereert dat men nog wel de gelegenheid heeft om het abonnement te verlengen en de site daarmee weer zichtbaar te maken). Daardoor is voor zover ons bekend Plaatselijk Belang Veele ook niet meer met een website of -pagina op het internet aanwezig.

- "Afgelopen jaren hebben de bewoners van de oude buurtschappen Höfte, Veele en Wessinghuizen de koppen bij elkaar gestoken om samen actief te worden met betrekking tot de ontwikkeling van de omgeving. De bewoners hebben hiervoor diverse ideeën en wensen ontwikkeld, die zijn verwoord in een Markeplan. Ook hebben ze Stichting Boermarke Essen en Aa's opgericht. De uitvoering van het Markeplan loopt al enige tijd en de resultaten zijn in de omgeving van de buurtschappen dan ook te signaleren. Oude lanen zijn hersteld, er is een brug gebouwd, nieuwe wandelpaden zijn aangelegd etc. Ook heeft de Galgenberg een eerste snoeibeurt gekregen. Zo wordt in het oude historische noordelijke deel van Westerwolde weer langzaam maar zeker iets meer zichtbaar van de bijzondere kwaliteit die het in het verre verleden heeft gehad. En kunnen de bewoners en bezoekers van het gebied volop genieten van de kwaliteiten die het Westerwoldse landschap zo bijzonder maken. Op onze website vind je meer informatie over ons fraaie landschap, onze unieke geschiedenis, onze activiteiten (oud en nieuw) en de vele mogelijkheden om een heerlijke wandeling te maken door onze prachtige omgeving."

- Muziek: - De buurtschap bezit een bijzonder blaasinstrument; de Westerwoldse midwinterhoorn. Hoe is dat zo gekomen? Frits, Geert, Jan en hun vrouwen uit Oud Veele hebben meegedaan aan een midwinterhoornwandeling in Drenthe. Op de terugweg zeggen ze tegen elkaar: "Dat mouten wie ook doun." Ze gaan op zoek naar geschikt hout, en op hun gezaag en geklop komen anderen af, die ook enthousiast raken. En zo komt het dat in 2007 het gezelschap de Giezelbaargbloazers wordt opgericht. De groep bestaat uit 14 mannen en een vrouw, en er is ook nog een jeugdafdeling met 2 meisjes en 1 jongen. Gezien de gevorderde leeftijd van veel leden zijn nieuwe leden van harte welkom, omdat men deze traditie graag wil laten voortbestaan. Naar Saksisch gebruik zijn ze alleen in de Adventstijd tot Driekoningen in de open lucht te horen, zoals bij de jaarlijkse Midwinterhoornwandeling (waarvoor zie het hoofdstuk Jaarlijkse evenementen). Voor verenigingen en andere organisaties verzorgen ze middag- of avondvullende optredens, waarbij ze het gebruik van de hoorns demonstreren en er verhalen over vertellen.

Sinds 2016 hebben de Giezelbaargbloazers een Nederlands Kampioen in hun midden. Op 28 december 2016 hebben de Giezelbaargbloazers met 10 blazers meegedaan aan het open Nederlands Kampioenschap Midwinterhoornblazen in Hardenberg. In de categorie gekuipte hoorns is Harm Tammes uit Veele 1e geworden en mag zich als zodanig Nederlands Kampioen Midwinterhoorn noemen. De deelnemende groepen kwamen niet alleen uit het hele Saksische grensgebied. Er was ook een groep uit Ede (de Veluwe Bloazers) en een groep uit Utrecht (de Utrechtse Heuvelrugblazers). De wedstrijd werd georganiseerd door de Samenwerkende Midwinterhoorn Bloazers NFM.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Veele.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)